روزنامه ابتکار
1396/01/16
رضا دهکی رسانه در لابیرنت سیاستزدگی و پوپولیسم
در آستانه هر انتخابات و به ویژه انتخابات ریاست جمهوری، نگرانیهای فراوانی درباره امنیتی شدن فضای رسانه مطرح میشود. این نگرانیها با شکلگیری شبکههای اجتماعی و تبدیل شدن آنها به یک بستر رسانهای جدید، درباره این فضا نیز وجود دارد.فضای رسانهای ایران ترکیبی از نگاههای مختلف رسانهای را به خود میبیند. نگاه حرفهای، وسیله و ابزارانگاری برای اهداف دیگر، سود اقتصادی و رانتهای مختلف و البته پوپولیسم برخی از این نگاهها را تشکیل میدهند. هر چند در باب امنیتی شدن فضای رسانهای اغلب مقابله با تخلف و پیشگیری از تهدیدهای احتمالی مطرح هستند، اما در نهایت نگاه امنیتی به فضای رسانه همه این موارد را – کم یا بیش – تحت تاثیر قرار میدهد. در واقع نگاه امنیتی به رسانه خشک و تر را با هم میسوزاند.
رسانههای رسمی در ایران با توجه به شرایط خاص اخذ مجوز و فعالیت، در ذات دایره عمل خود محدودیتهای بسیاری دارند که مانع بیرون زدن آنها از خط قرمزهای مختلف میشود. البته باید یادآور شد که برخورد با خارقان خط قرمزها نیز به نسبت رسانه متفاوت بوده است. در این میان، رسانههایی که بر بستر شبکههای اجتماعی شکل میگیرند چنین محدودیتهایی را ندارند. هر چند از گذشته تا امروز بحثهای فراوانی درباره ثبت مشخصات صاحبان رسانههای غیررسمی همچون کانالهای تلگرامی مطرح شده است و البته برخورد با برخی مدیران کانالهای مختلف تلگرامی نشان میدهد که راههای فنی برای یافتن رد و نشانی از گردانندگان آنها وجود دارد، اما به هر حال نمیتوان آنها را در گیروداری مثل رسانههای رسمی دانست. فارغ از این که در رسانههای رسمی نیز نگاههای مختلفی فعالیت دارند و این ابزار به اهداف گوناگونی مورد استفاده قرار میگیرد و البته ممکن است استفاده ابزاری و جهتدار برخی برای رسیدن به اهداف خاص نگاه عمومی به رسانه – لااقل برخی رسانهها – را بدبینانه کند، اما این ماجرا در شبکههای اجتماعی حادتر است. مسائلی مثل اخبار دروغ، هدفدار، شایعات، اشتباه در بحث صحت خبر و مواردی از این دست در شبکههای اجتماعی بسیار به چشم میخورند. به عنوان مثال بازنشر دروغهای سیزده (اول آوریل) به عنوان اخبار رسمی مثالی از این خطاهاست. این ماجرا وقتی جنبه قابل توجهی به خود میگیرد که اول، رسانههای امروز نیز تا حد زیادی تحت تاثیر شبکههای اجتماعی قرار میگیرند و دوم، بدبین شدن به رسانههای مستقر بر بستر شبکههای اجتماعی، دامن رسانههای رسمی را نیز میگیرد.
ایرادی که در تفکر بسیاری وجود دارد، این است که همواره پدیدهها به صورت کلی و نه موردی طرف بحث و بررسی و تحلیل قرار میگیرند. به عنوان مثال طرفداران استقرار شبکههای اجتماعی، توجهی به چالشهای مختلفی که این شبکهها ایجاد میکنند ندارند و البته اغلب راهکاری عملی نیز برای آنها ارائه نمیکنند و در مقابل مخالفان این شبکهها نیز از هر موردی برای تخطئه و گل گرفتن در این شبکهها بهره میبرند؛ چه کلاهبرداریهای فضای مجازی باشد و چه طرح ایرادهای امنیتی! این کلی دیدن، به طور خاص درباره نگاه امنیتی به فضای رسانه، همان چیزی است که خشک و تر رسانهها، اعم از رسمی و غیررسمی و شبکههای اجتماعی را با هم میسوزاند. ترس از فضای حاصل از نگاه امنیتی به رسانه نیز باعث میشود حتی آن دسته از رسانهها که نگاهی حرفهای به مقوله رسانه دارند نیز در کار خود دچار تنش و لرزش شوند. در واقع رسانهها در لابیرنت سیاسیبازی، سیاستزدگی و البته عوامگرایی برخی کسانی که رسانه را تنها یک ابزار برای رسیدن به اهداف خود به هر طریقی – و نه اطلاعرسانی درست و شفاف – میبینند، گیر افتادهاند و در شرایطی که احساس امنیتی شدن فضا را داشته باشند، در هر پیچ، احساس وجود خطری میکنند. این میزان از احتیاط که اغلب منجر به خودسانسوری نیز میشود، برای رسانه همچون سم است.
اما چاره چیست؟ در درجه اول شفافسازی دلایل برخوردهایی است که با برخی رسانهها و اهالی رسانه میشود. به هر حال بعید نیست در پس فلان رسانه و یا از سوی یکی از اصحاب رسانه تخلفی – و از جمله تخلف امنیتی – رخ دهد، اما عدم شفافیت درباره دلیل برخورد با رسانه و اهالی رسانه باعث میشود که نگاه امنیتی به ذات رسانه و نه عملکرد آن و برخی اذنابش برگردد. ایجاد شفافیت در موارد مرتبط با این مسائل، از برخی خط قرمزها گرفته تا دلایل برخورد امنیتی با برخی رسانهها و اصحاب رسانه یکی از مواردی است که میتواند به بهبود این فضا کمک کند. علاوه بر این برخورد یکسان و غیرتبعیضآمیز با تکیه بر قواعد و قوانین شفاف میتواند تصور برخورد امنیتی صرف علیه یک گروه خاص را تقلیل دهد.
به هر حال تداوم و تکرار جاری شدن احساس امنیتی شدن فضای رسانه میتواند موجب این بدبینی برای بسیاری شود که دسته یا گروهی از چنین فضایی سود خاصی میبرند و عدم اصلاح این رویه و برخورد با عاملان آن، نه تنها به حساب این گروههای فرض شده که به حساب کل نظام جمهوری اسلامی نوشته خواهد شد و نارضایتی حاصل از آن نیز نتایج مطلوبی برای نظام نخواهد داشت.
سایر اخبار این روزنامه
دیدار نوروزی مجمع تشخیص مصلحت نظام در غیاب آیتالله
فراق هاشمی برای رهبر انقلاب سنگین است
ابتکار تاخیر اصولگرایان در معرفی کاندیدای انتخابات ریاستجمهوری را بررسی کرد
اصولگرایان ناکام در وحدت
گام دوم نو شدن ناوگان هوایی کشور با خرید 60 هواپیما برداشته شد
پرواز مدرن ترین بوئینگ 737 در «آسمان»
رضا دهکی
رسانه در لابیرنت سیاستزدگی و پوپولیسم
تقابل مشاغل سنتی و جدید در بازار کار ایران بررسی شد
گزارش «ابتکار» از تعرفههای جدید خدمات خاص پزشکی قانونی
با 3میلیون تومان مومیایی شوید
علیرضا بهرامی از آسیبشناسی طرح عیدانه کتاب میگوید
مسیر جدید یارانه نشر موفقیتآمیز بوده است؟
سازمان میراث فرهنگی باز هم در پیچ و خم وزارتخانه شدن قرار گرفت
مرهمی بی اثر بر روی زخم عمیق «میراث»
شهردار سابق نیویورک وکیل تاجر ایرانی
نزدیکان ترامپ برای آزادی ضراب تلاش میکنند
سخنگوی دولت به شایعات خبر مناظره بقایی و رئیس جمهوری واکنش نشان داد
نوبخت: ما یک رئیس داریم و همه دنبال او هستیم
خالق جنگنده آذرخش درگذشت
نعمت زاده درحاشیه جلسه اقتصاد مقاومتی:
سرمایه گذاری خارجی دربخش صنعت توسعه پیدا میکند
لاریجانی: سال 96 سال سختی است
روز پرمشغله آقای رییس
جهانگیری در نخستین جلسه ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی در سال 96:
امنیت سرمایه گذاری، یکی از مهمترین الزامات تولید و اشتغالزایی است