روزنامه ابتکار
1396/01/16
علیرضا بهرامی از آسیبشناسی طرح عیدانه کتاب میگوید مسیر جدید یارانه نشر موفقیتآمیز بوده است؟
گروه فرهنگ و ادب: طرح عیدانه کتاب مانند عیدانه سال گذشته و پس از دورههای تابستانه، پاییزه و زمستانه کتاب، پنجمین دورهای است که از 15 اسفندماه 1395 تا 15 فروردینماه در کتابفروشیهای عضو این طرح در سراسر کشور برگزار شد. با این حال، انتقادهایی نسبت به این طرح از دورههای گذشته وجود داشته است. ایرادهایی که از فروش بالای کتابهای ترجمه و بیتوجهی به آثار نویسندگان و شاعران ایرانی آغاز میشود و تا فروش کتابهای درسی و کمکدرسی که قرار بود جزو طرح نباشند، ادامه پیدا کرد.علیرضا بهرامی، روزنامهنگار و مولف با بیان اینکه این طرحها، کشف سید عباس صالحی، معاون فرهنگی وزیر ارشاد بوده است تا یارانه کتاب را مستقیم به دست مصرفکننده برساند، به «ابتکار» میگوید: مبنای ذهنی آقای صالحی که الزام قانونی هم داشت، این بوده که درصدی از یارانه کتاب که در واقع بودجهای است که سالیانه در لایحه دولت وجود دارد و مجلس هم آن را تصویب میکند بهصورت مستقیم در اختیار مصرفکننده قرار بگیرد. البته این بودجه برای حمایت از تولید کتابهای ارزشمند و فاخر در نظر گرفته شده است. در حوزه فرهنگ سه بخش سرفصل بودجه مشخص دارند و بهمنظور حمایت از فیلمهای فاخر و نشریات و کتاب استفاده میشود.
به گفته بهرامی، صالحی، معاون فرهنگی وزیر ارشاد به همراه همکاران و اتاق فکری که دارد، به این نتیجه رسید که تا این زمان، یارانه فقط به ناشران پرداخت میشد و قانون به طور کامل اجرا نشده است و برای اینکه بخشی از یارانه مستقیم به مصرفکننده برسد، طرحهایی مثل عیدانه کتاب را ایجاد کرد. او معتقد است که این طرح، جای تحسین دارد، چرا که باعث شده در حوزه وزارت فرهنگ دولت فعلی و مشخصا در دو معاونت فرهنگی و مطبوعاتی شفافسازی منابع مالی اتفاق بیفتد. این روزنامهنگار میافزاید: صالحی، برخلاف پیشینیانش در وزارت ارشاد، بودجهها را مبنایی برای رانتدهی و تامین اهداف فردی و گروهی با رویکردهای شخصی و سیاسی نکرده و ابزاری برای ماندگاری معاون فرهنگی نشده است و با سلامت نفسی که دارد از این امکان گذشته است. این نویسنده میگوید: با این حال به دلایلی که گفتم، وزارت ارشاد بهشدت فسادخیز است و مثل بسته نانی میماند که همیشه استعداد کپکزدگی در همه جای آن وجود دارد؛ در این زمینهها هر قاعده و قانونی تنظیم و اجرا شود، بلافاصله گعدهای تشکیل میشود که چطور میتوان آن قانون را دور زد یا چگونه میتوان از منافع شخصی آن بهرهبرداری کرد. بنابراین اعتقاد دارم این طرح را اگر در دو دوره اجرا میکردند، خوب بود و با تداوم آن به این شکل شخصا مخالفم و تمام شواهد و نتایج هم نشان میدهد که اصرار کردن بر تداوم این طرحها، پافشاری بر یک رویه غلط است و نقض غرض خواهد بود و از هدفی که صالحی و همکارانشان از این طرح داشتند، دور و دورتر میشود.
او با اشاره به اینکه دو استدلال برای دور زدن شرایط قانونی و ایجاد مفسده کردن، وجود دارد، توضیح میدهد: هر قاعدهای در این وزارت گذاشته شود، بلافاصله راهکارهایی برای دور زدن و ایجاد شرایط شبهقانونی و شبهاداری مطرح میشود. بهطور مثال من بهعنوان روزنامهنگار، ساعتها وقت صرف بررسی لیست فروشهای عیدانه امسال کردم و متوجه شدم که شرایط بهگونهای پیش میرود که اگر معاون فرهنگی بگوید این طرح به توسعه کتابخوانی و مطالعه در کشور کمک کرده، اولا خودش را گول زده است و ثانیاً خلاف واقع میگوید. چرا که این فهرست پر از فروش کتابهای قرآن، نهج البلاغه، مفاتیحالجنان، رسالههای مراجع، فال حافظ، طب سنتی، انگلیسی در سفر، راز فال ورق و کتابهای رنگآمیزی است. از سوی دیگر، مسئولان این طرح اعلام کرده بودند که این یارانه صرف کتابهای درسی و کمکدرسی نخواهد شد، در حالیکه طومار بلندبالایی استخراج کردم که درصد بالایی از کتابهای فروشرفته، کتابهای درسی دانشگاهی و کمکدرسی کنکور است. عملا درصد قابل توجهی از خریدها، مربوط به کتابهایی است که استادان در سه حوزه حقوق، روانشناسی و مهندسی عمران، به عنوان منبع درسی معرفی کردهاند. این کتابها نه از ناشران غیرمرتبط بلکه از ناشرانی چون سمت، نشر کتاب دانشگاهی، مدرسه و امثال آن است. کتابهای این ناشران چاپ سیوپنجم است چون منبع درسی محسوب میشوند. معاون فرهنگی نمیتواند بگوید کتابخوانی را با این طرح در کشور افزایش دادهایم، بالاخره این کتابها چه با تخفیف و چه بدون تخفیف خریداری خواهند شد.
این روزنامهنگار با بیان اینکه هر طرحی علاوه بر مشکلات و ایرادها، هدفهایی هم دارد، اظهار میکند: البته در پاسخ به این مساله باید از مسئولان طرح پرسید، چه برنامهای برای جلوگیری از این مسائل داشتید؟ هر برنامهای که امکاناتی را ارائه میکند، پس از مدتی بررسی میشود و برای مشکلات آن شرایط تغییر در نظر میگیرند. اما با سابقهای که از وزارت ارشاد و مدیران فرهنگی داریم، وقتی طرحی در کلیتها در ابتدای اجرا موفق بوده و دستاوردهای آماری داشته، برای مدیران مناسب است؛ چرا که مدیران، ارزیابی کار خود را با آمار بیان میکنند و زمانی که طرح عیدانه آمار چشمگیری از کتابفروشیها، خریداران و میزان فروش میدهد، همه از آن ابراز خوشحالی خواهند کرد، در صورتی که این طرحها میتواند برای بدنی که عفونتزده است نقش مسکن موقتی را ایفا کند و به صورت لحظهای درد را تسکین دهد اما کالبد در درون در حال پوسیدن است.
بهرامی میافزاید: وقتی یارانهها صرف ناشران درسی و کودک میشود که هیچ نیازی به این یارانهها ندارند و سودهای کلان و مضاعف نصیب آنها میکند، بهخصوص در طرحهایی مانند عیدانه، به ریش ما خواهند خندید. به همین دلیل معتقدم باید این روش را اصلاح یا متوقف کنند زیرا به هر حال کتاب مانند هر کالای دیگری دارای شانی است. وقتی که مدام برای آن گزینههایی قرار دهید که میتوانید آن را با تخفیف بیشتر بخرید، رفتهرفته، میتوانیم اشانتیونی کنار آن بدهیم، سیدی بدهیم و بعد شیرینی میدهیم که بیایید کتاب بخرید، به ریشه درخت نشر تبر میزنیم و سادهانگاری است که فکر کنیم به صنعت نشر کمک کردهایم.
به گفته این نویسنده، اگر تعداد ناشران و تعداد عنوانهای کتاب کاهش پیدا کند اما قیمت افزایش یابد، قاعدتا تولید محتوای قابل اتکاتری نسبت به شرایط فعلی خواهیم داشت. او در ادامه میگوید: اگر لیست فروش عیدانه را ارزیابی کنیم چهار گونه کتاب بیشتر نداریم. کتابهای ارزشمندی که به خاطر شهرت پدیدآورندگانشان و اعتباری که نزد مخاطبان داشتند، فروش متوسطی دارند. دسته دوم کتابهای درسی مثل کتابهای نرمافزار و ویندوز است که به وفور در این فهرست وجود دارند؛ دسته سوم کتابهای کودک و نوجوان است که در صدر فهرست، جایگاه مستحکمی بهدست آوردهاند و دسته چهارم کتابهای سطحی عامهپسند است که به مرز کتابهای مبتذل رسیدهاند، نسخههای مختلف کتابهای بیشعوری، اصول بازاریابی و شبکه، تعبیر خواب، طب سنتی خانگی، فال حافظ و فال ورق که هیچ کدام چیزی به فرهنگ این مملکت اضافه نمیکند و اگر قرار بر تصمیمگیری بود این کتابها باید جزو ابزارهای تفریحی جامعه به حساب بیایند.
با این حال معتقدم، صالحی به عنوان متخصص این حوزه به مساله کتابسازی اشراف دارد. این حبابی که در صنعت نشر وجود دارد آکنده از کتابسازی است، کتابهای تفریحات، علایق سطحی عمومی، دانش و درسی، کتابسازی در حوزه دینی که از مخربترینهاست، کاملا فضا را قبضه کردهاند و اگر ارزیابی کنیم، راسته کتابفروشیهای خیابان انقلاب ما تقریبا سقوط کرده است و اگر جنس کتابفروشیها و دستهبندی کتابهای پشت ویترینها را بررسی کنیم، متوجه میشویم فرهنگ شکست خورده و میخ آخر تابوتش را میزنند. همه جا پر شده از کتابهای درسی و کمکدرسی و در نهایت کتابهای ترجمه وارداتی سطحی که در حوزه خودشان هم کتابهای مبتذلی محسوب میشوند اما بازار نشر ما را تسخیر کردهاند و جالب اینجاست که اندیشمندان حوزه مدیریت فرهنگ ما این تسخیر را تسهیل هم کردند و پرسیدند چطور میتوانید این فرهنگ را کلا زمین بزنید و آنها هم در نمایشگاه کتاب امکاناتی در اختیارشان گذاشتهاند و با امکانهای تبلیغاتی و یارانهای شرایطی را فراهم کردهاند که این کتابها بیشتر از قبل گلوی فرهنگ را فشار بدهند و یک فاتحه هم بالای سرش بخوانند.
اینجاست که باید دید مسئولان معاونت فرهنگی وزارت ارشاد، پس از پایان درگیریهای نمایشگاه کتاب تهران به سراغ ارزیابی و تصمیمگیری دوباره برای این طرح میروند و آیا تابستان، در دولت بعدی این طرح بدون تغییر و با ارائه آمارهای حبابی از فروش بالای کتاب ادامه خواهد یافت.
سایر اخبار این روزنامه
دیدار نوروزی مجمع تشخیص مصلحت نظام در غیاب آیتالله
فراق هاشمی برای رهبر انقلاب سنگین است
ابتکار تاخیر اصولگرایان در معرفی کاندیدای انتخابات ریاستجمهوری را بررسی کرد
اصولگرایان ناکام در وحدت
گام دوم نو شدن ناوگان هوایی کشور با خرید 60 هواپیما برداشته شد
پرواز مدرن ترین بوئینگ 737 در «آسمان»
رضا دهکی
رسانه در لابیرنت سیاستزدگی و پوپولیسم
تقابل مشاغل سنتی و جدید در بازار کار ایران بررسی شد
گزارش «ابتکار» از تعرفههای جدید خدمات خاص پزشکی قانونی
با 3میلیون تومان مومیایی شوید
علیرضا بهرامی از آسیبشناسی طرح عیدانه کتاب میگوید
مسیر جدید یارانه نشر موفقیتآمیز بوده است؟
سازمان میراث فرهنگی باز هم در پیچ و خم وزارتخانه شدن قرار گرفت
مرهمی بی اثر بر روی زخم عمیق «میراث»
شهردار سابق نیویورک وکیل تاجر ایرانی
نزدیکان ترامپ برای آزادی ضراب تلاش میکنند
سخنگوی دولت به شایعات خبر مناظره بقایی و رئیس جمهوری واکنش نشان داد
نوبخت: ما یک رئیس داریم و همه دنبال او هستیم
خالق جنگنده آذرخش درگذشت
نعمت زاده درحاشیه جلسه اقتصاد مقاومتی:
سرمایه گذاری خارجی دربخش صنعت توسعه پیدا میکند
لاریجانی: سال 96 سال سختی است
روز پرمشغله آقای رییس
جهانگیری در نخستین جلسه ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی در سال 96:
امنیت سرمایه گذاری، یکی از مهمترین الزامات تولید و اشتغالزایی است