روزنامه ابتکار

فردا همزمان با نشست کمیسیون مشترک برجام، بسته پیشنهادی اروپا به ایران ارائه می‌شود

آزمون اروپایی برای نجات برجام
محمدرضا ستاری
فردا نخستین نشست وزرای خارجه ایران و 1+4 پس از خروج آمریکا از برجام در وین اتریش برگزار می‌شود. اهمیت این دوره از کمیسیون مشترک برجام در این است که اروپایی‌ها قصد دارند بسته اقتصادی پیشنهادی خود را برای ادامه برجام به ایران ارائه دهند. پیش از این، ایران صریحاً اعلام کرده بود که همزمانی تحریم‌ها و برجام امکان‌پذیر نبوده و در صورت عدم تضمین منافع ایران توسط سایر شرکای برجام، لزومی به ماندن ایران در توافق هسته‌ای وجود ندارد.
سازوکارهای قانونی برای مقابله با اقدامات ضد‌برجامی آمریکا


در همین راستا و با توجه به خروج آمریکا از برجام، در متن توافق هسته‌ای سازوکارهایی برای شرایط خاص و همچنین احتمال عدول هر یک از طرفین توافق از تعهدات برجامی پیش‌بینی شده بود که بر این مبنا، دومین اهمیت کمیسیون مشترک برجام فردا مشخص می‌شود. طبق سازوکار پیش‌بینی شده طبق متن برجام، طی جلسه‌ای وزرا یا معاونین وظیفه حل و فصل اختلافات را بر عهده گرفته و ظرف مدت دو هفته اعلام نظر می‌کنند که این امر حدود یک ماه قبل با سفر اروپایی عراقچی صورت گرفت. در صورت به نتیجه نرسیدن این اقدام، هیات وزیران طی جلسه‌ای 15 روز وقت برای حل و فصل موضوع را خواهند داشت که در صورت عدم اجماع به هیات مشورتی و پس از آن به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع خواهد شد. در شورای امنیت، 5 عضو دائم و 10 عضو غیر‌دائم در این خصوص رای‌گیری خواهند کرد که در صورت تصویب، رای به ادامه تعلیق تحریم‌ها داده می‌شود. اما این وضعیت دارای یک چالش است و آن هم اهرم حق وتوی آمریکا در شورای امنیت خواهد بود که به همین خاطر می‌تواند برای ایران و سایر شرکای برجام مشکل‌ساز باشد. در نتیجه چنین روندی که اکنون در مرحله دوم یعنی نشست وزیران در وین است، با توجه به افزایش فشارهای آمریکا برای قطع تعاملات تجاری ایران و همچنین صراحت ایران مبنی بر تضمین منافع خود از برجام، اروپایی‌ها بسته‌ای را ارائه خواهند داد تا کار به مرحله سوم و احتمال رویارویی با آمریکا در شورای امنیت نرسد.
اروپا از منظر همگرایی و واگرایی با آمریکا
در این رابطه در دو وجه می‌توان بسته پیشنهادی اروپا را مورد بررسی قرار داد. نخستین حالت وضعیت واگرایی میان اروپا و آمریکا است که طی آن اروپایی‌ها با سعی در ایستادگی در مقابل یکجانبه‌گرایی آمریکا، قصد حفظ توافق هسته‌ای را خواهند داشت. تضمین سازوکار تعاملات تجاری شرکت‌های کوچک و متوسط اروپایی با ایران و همچنین وضع قوانین درون اتحادیه‌ای برای بی‌اثر ساختن تحریم‌های ثانویه آمریکا یکی از راهکارهای اروپا در وضعیت کنونی است. به طور کلی کارشناسان معتقدند که اروپا در صورت وضعیت واگرایی با آمریکا می‌تواند با استفاده از سازوکارهایی نظیر قوانین مسدودسازی یا استفاده از یورو به جای دلار در حفظ توافق هسته‌ای وارد عمل شود. مقررات مسدودساز نخستین بار در سال ۱۹۹۶ برای محافظت از کشورهای عضو اتحادیه اروپا در برابر اجبار به تبعیت از تحریم‌های آمریکا علیه ایران و کوبا وضع شد. در این سال زمانی که ایالات‌متحده سعی داشت شرکت‌های خارجی را که با کوبا معامله می‌کردند را با مجازات روبه‌رو سازد، اتحادیه اروپا مجبور شد واشنگتن را با تهدید به طرح شکایت علیه آمریکا در سازمان تجارت جهانی تحریم‌های متقابل وادار به عقب‌نشینی کند. این اقدام موجب شد شرکت‌های اروپایی بتوانند به مدت یک دهه تحریم‌های آمریکا علیه ایران را نادیده بگیرند.
در حالت دوم وضعیت همگرایی میان اروپا و آمریکا طرح می‌شود که در چنین حالتی و با توجه به چسبندگی‌های عمیق میان اروپا و آمریکا، وضعیت به مراتب برای ایران مشکل‌تر خواهد شد. در همین رابطه مایکل سینگ پژوهشگر ارشد موسسه(WINEP-Washingto- Institute for Near EasPolicy) که از نهادهای رسمی لابی صهیونیستی در آمریکا (آیپک) است طی تحلیلی برپایه سخنان برایان هوک مدیر برنامه‌ریزی وزارت خارجه آمریکا که گفته بود استراژی ایالات متحده در برابر ایران افزایش فشار اقتصادی با هدف تغییر رفتار این کشور است، آورده است: ترامپ قصد دارد همان راهبرد مربوط به کره‌شمالی را در برابر ایران نیز اجرا کند. یعنی طبق یک برنامه فشرده حداکثر فشار اقتصادی را به تهران وارد کرده و پس از آن با ارائه پیشنهادهایی به یک معامله بزرگ و همه‌جانبه با ایران دست پیدا کند. در چنین شرایطی که اجماع جهانی بر علیه ایران وجود نداشته و به جز چند کشور خاورمیانه، اغلب دولت‌ها با رویکرد آمریکا در قبال برجام مخالف هستند، سینگ تصریح می‌کند که چنین شکافی برای بهره‌برداری ایران مطلوب است، در نتیجه ما باید تمام تلاش خود را برای متحد کردن تمامی متحدان خود به کار گیریم.
لذا و با تصور همگرایی نهایی میان اروپا و آمریکا، شاید یکی از بازی‌های طراحی شده توسط واشنگتن انداختن تمامی هزینه‌های مربوط به شکست برجام بر دوش ایران است. از این منظر هرگونه اهرم برای اجماع سازی علیه ایران بسیار می‌تواند در چنین شرایطی به نفع آمریکا تمام شود زیرا باید خاطرنشان کرد که اکنون وضعیت میان اروپا و ایران، وضعیتی نیست که تنها اروپایی‌ها ناچار به راضی کردن ایران باشند، بلکه با وجود فشارهای آمریکا و بازگشت تحریم‌های ثانویه، ایران نیز نیاز دارد که از کارت اروپا برای خنثی‌سازی کارشکنی‌های واشنگتن استفاده کند.
چهار سناریو در روند آینده پژوهی ایران و اروپا
در همین راستا، دکتر مهدی مطهرنیا استاد روابط بین‌الملل و آینده پژوه سیاسی، طی تحلیلی با عنوان اروپا و ایران در تونل برجام آورده است: برجام تونلی است که برای گریز از بی نظمی قاعده گریز در نظام بین‌الملل و تلاشی برای مشارکت بین‌المللی برای حصول به نظمی قاعده محور تلقی می‌شود. اما اکنون این تونل با هراس ناشی از خاموشی برق موجود در این تونل طولانی ناشی از خروج آمریکا از برجام روبه‌رو است. این در حالی است که پنج کشور دیگر من جمله سه کشور بزرگ اروپایی به همراه نماینده سیاست خارجی اروپا، و چین و روسیه در تونل بازمانده‌اند. این استاد دانشگاه در بخش دیگری از این تحلیل می‌گوید: جهان در منطق گذار از نظم کهن جهانی (old regime) به نظم نوین جهان(new regime) قرار دارد. این دوران حدود سه دهه از سال 1990 تا اکنون را به خود اختصاص داده است. ادامه وضعیت موجود، دیگر معنادار نیست. از این رو ابرقدرت به جا مانده از متن کهن بر آن است که برای جلوگیری از چسبندگی سده آمریکایی به هزاره آسیایی و نزدیک‌تر شدن متحد غربی خود به قدرت بیشتر در نظم آینده؛ جلوگیری به عمل آورد. در این جا است که رقابت معنادار و قابل تعریف میان سه قطب قدرت ایالات متحده آمریکا ، جمهوری خلق چین و اتحادیه اروپا بر سر آرایش شکلی و آرایش محتوایی قدرت در نظم آینده جهانی معنادار می‌شود.
در این میان تسلط بر هارتلند بزرگ به ویژه بخش مرکزی آن یعنی نوهارتلند شامل، ایران و حد فاصل میان تنگه هرمز و خلیج عدن، از اهمیت والایی برخوردار می‌شود. نقطه تلاقی قدرت‌های بزرگ بر سر نظم آینده جهانی از مدیترانه به خلیج فارس منتقل می‌شود و ژنوم ژئواستراتژیک، کد ژئوپلتیک ایران بار دیگر آثار خود را بر تهران به عنوان پل پیروزی دیکته خواهد کرد. این بار ایران، نه پل پیروزی میان شمال و جنوب که بین شرق و غرب خواهد بود. از همین رو رقابت میان سه قدرت بزرگ جهانی برای کنترل نوهارتلند به مثابه پل پیروزی بر دیگر رقبا با وجود کمتر شدن اهمیت جغرافیای سیاسی در نبرد قدرت جهانی، به واسطه رشد و توسعه فناوری‌های ارتباطی، مرگ فاصله‌ها و وجود پارادایم‌های جدیدی مانند جنگ‌های دانش بنیاد و جنگ‌های بدون سرنشین در گوی بلورین معنادار هنوز هم از اهمیت برخوردار است.
بنابراین و از منظر جایگاه‌شناسی که در گرو هویت‌شناسی است، اروپا به دنبال هویتی معنادار به عنوان یک مجموعه به هم پیوسته قابل تعریف در «اتحادیه اروپا» است که با چالش‌های فراوانی روبه‌رو است. ایران نیز یک تمدن هزاره است که با ژنوم ژئواستراتژیک و کد بالای ژئوپلتیک خود اگر چه به قول گراهام فولر قبله عالم نبوده است اما از مرکزیت معناداری در قلب آسیا و مسیر رقابت بر سر قدرت، برخوردار بوده است. از همین رو همواره مورد تجاوز و هجوم تاریخی کشورگشایان خواهان سلطه جهانی چون اسکندر، تموچین یا چنگیز خان و ... قرار گرفته است. رقابت بر سر هندسه جهانی قدرت در میان سه قدرت بزرگ جهانی حال حاضر، با توجه به این جایگاه ایران؛ در بستر تغییر و تحول در ماهیت و هویت قدرت در لایه ‌ای زیرین معنایی و تعریفی از قدرت، تردیدناپذیر است. در این میان برجام و خروج آمریکا از آن برای اروپا فرصتی است که بخت نیم بند خود را برای نزدیکی به فلات ایران در سایه رقابت با آمریکا و چین برای ورود به این منطقه بیازماید.
مطهرنیا در پایان با مطرح کردن چهار سناریوی جوجیستو و تکنیک پرتاب، سناریوی اسب تروا، سناریوی لوبیای قاتل و سناریوی زئوس و اروپ تاکید می‌کند: در سناریوی نخست یعنی جوجیستو و تکنیک پرتاب، اروپا و ایران در تشک کشتی برجام به هم نزدیک خواهند شد. این نزدیکی در نهایت به رودرویی مشترک ایران و اروپا با آمریکا در ارتباط با پرونده‌های دیگری خواهد شد که توسط ایالات متحده آمریکا مطرح می‌شود. در این جا است که یقه‌گیری طرفین و آزادسازی انرژی ایران و سپس پرتاب ایران در تشک برجام به پشت میز مذاکرات جدید با 1+5 خواهد انجامید. در این مذاکرات اروپا تلاش بیشتری برای گرفتن امتیاز برای ایران در برابر آمریکا خواهد داشت.
در سناریوی اسب تروا، اروپا به مثابه اسب تروا می‌تواند وارد اقتصاد و ساحت فرهنگ در ایران شده و با توجه به آنچه در روندهای موجود در جامعه ایران دیده می‌شود، گام مهمی برای تشدید تمایلات موجود برای مذاکره مجدد با غرب با در نظر داشت خواسته‌های دولت ترامپ فراهم سازد. در سناریوی لوبیای قاتل، ایران انباری با صدای بلند است که سه قدرت آمریکا، لوبیای قاتل، سازمان سایه، اروپا و مامور چینی هم رقیب دیگر یعنی چین قلمداد می شود. در سناریوی زئوس و اروپ نیز اروپا همان ورزای سپید است که می تواند با تلاش خود ایران را به سمت آمریکا هدایت و مسایل میان ایران و آمریکا را حل کند.
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
درس ونزوئلا!(یادداشت روز) (کيهان) تهدید دولت و ملت با ابرتوهم تورمی (جوان)مردم نگران‌طرح صیانت3 (اعتماد)
سایر اخبار این روزنامه
روحانی در نشست خبری با رئیس‌ جمهوری اتریش: ایران برجام را در صورت تضمین منافعش ادامه خواهد داد فردا همزمان با نشست کمیسیون مشترک برجام، بسته پیشنهادی اروپا به ایران ارائه می‌شود تئوری نابودی تمدن بشر بدون زنبورهای عسل از کجا آمد؟ حیات تلخ بدون عسل رضا دهکی گناه مسئولان و تاوان مردم نویسندگان و روزنامه‌نگاران چقدر می‌توانند در شاخه‌های دیگر ادبیات فعالیت کنند؟ دست به قلم داریم تا دست به قلم! آیا فیلتر کردن «اینستاگرام» یک بازی سیاسی است؟ حواس‌پرتی فیلترینگی! اجرای زمزمه های افزایش نرخ سود بانکی برای کنترل بازار ارز و طلا و جمع آوری نقدینگی مردم چه آثار و نتایجی دارد؟ «ابتکار» از واکنش بهارستان به افشا گری ها درباره رانت ارز 4200 تومانی گزارش می دهد 5 قهرمان خاص سینما در اکران تابستانی سینمای جهان حاضر هستند اعضای کابینه در حاشیه جلسه هیات دولت چه گفتند؟ زمان تغییرات دولت ،آغاز به کار بازارثانویه وداستان تکراری فیلترینگ محسن رهامی: رئیس جمهوری در بخش اقتصاد، صنعت و تجارت دولت تغییراتی ایجاد کند مردى به نام بَکمَن ریسک دیپلماسی گام اول پاسخ دوم!