روزنامه ابتکار
1397/04/14
ریسک دیپلماسی گام اول پاسخ دوم!
مسلم متین*- «ایران دوست و دشمن دائمی ندارد. فقط منافع ملی دائمی دارد»؛ این توصیف سیاست جدید تهران از سوی وزیر نفت ایران بیژن زنگه در پایان نشست 23 ژوئن اوپک در وین بیان شد که موجبات حیرت بسیاری از محافل سیاسی را فرآهمآورد.
گرچه بهانه این سخن سطح تولید نفت بود اما باتوجه به شناسنامهدار بودن دوستان و دشمنان ایران، بیان چنین توصیفی از منافع ملی در برابر مسکو و ریاض نمیتواند بیجهت و صرفا در حوزه نفت بوده باشد.
هر چند از چرایی این تازهترین موضع تهران اطلاع موثقی در دست نیست، اما از آنجا که زنگنه در پاسخ بسیار زیرکانه به سوالی درباره سیاستهای نفتی عربستان و روسیه این جمله را به زبان آورد، صرف نظر از میزان عمق آن احتمالا و با اندکی تسامح شاید بتوان باور کرد تغییر نگرشی محدود در دیپلماسی عمومی ایران در حال شکلگیری است (البته شاید!).
برخی تحلیلگران امور سیاسی مقیم وین میگویند، از کنار سخنان این نزدیکترین متحد حسن روحانی در کابینه نباید به سادگی عبور کرد.
اما با نگاهی مستقل، واقعگرایانه و نه چندان ایدهآلیستی، اتخاذ چنین موضعی البته اگر واقعی باشد، به خودی خود نمیتواند تحول قابل توجهی تلقی شود اگر در ادامه نتواند به شکلگیری ایدهای حداقلی و مبنایی برای ایجاد یک تحول رو به جلو در منطقه کمک کند.
در این صورت محافظهکارانه آیا میتوان به نتایج این گامهای کوچک امیدوار بود؟ مقام مسئول ارشد سیاسی وزارت خارجه یک کشور عرب خلیجفارس که با تهران روابط نسبتا خوبی دارد میگوید: «بله، میتوان امیدوار بود. اما مسئله اصلی گام اول و پاسخ دوم است. چه کسی پا پیش میگذارد و واکنش طرف دوم چه خواهد بود. قبل از هر چیزی این گره باید باز شود».
باور داشته باشیم یا نه، کاملا مشخص است کشورهای عرب منطقه دیگر قادر به مصون نگه داشتن خود از تبعات شرایط منفی کنونی نیستند، اگر نتوانند تغییری ولو کوچک اما فوری در این فرآیند خطرناک ایجاد کنند. آن دیپلمات عرب که ترجیح میدهد هویتش را اعلام نکند میگوید: «بیشتر از این نگرانیم منازعات کنونی صورت دائمی و عادی به خود بگیرند. بیپرده بگویم باید راهی برای حل اختلافات پیدا
کرد.»
صرفنظر از موضع این دیپلمات عرب، واقعیتی که خوشایند بودن و نبودن تغییری در اصل آن ایجاد نمیکند این است که ماهیت روابط عربی حداقل در آنچه به کشورهای جنوب خلیج فارس مربوط میشود عمیقا تحتتاثیر سیاست سعودیها قرار دارد. میتواند گزنده باشد اما درک این واقعیت که چیزی بیش از یک اتحاد
سیاسی - اقتصادی و یا امنیتی این کشورها را به عربستان پیوند میدهد ضمن مشکل نبودن، بسیار حیاتی و توجه به آن در تئوریزه کردن و شالودهریزی یک دیپلماسی نسبتا متعادل در خاورمیانه عربی و خلیج فارس برای هر کشوری منجمله ایران میتواند مهم و موثر باشد.
صورت توصیفی این بیان دیپلماتیک به معنای پذیرفتن و یا کنار آمدن با خواستهای غیرمنطقی و زیادهخواهی سعودیها مبنی بر بیرقیب و یا محور اصلی و قدرت اول بودن در منطقه نیست.
چون نه زمینه، نه توان و نه امکان تحقق چنین خواستی ابدا در آنها دیده نمیشود. فقدان چنین توانایی ربط مستقیمی هم تهران ندارد. بلکه از جنبه اعتباری و حاکمیتی سایر کشورهای عرب منطقه مانند قطر و عمان این مخالفت و مقاومت موضوعیت بیشتری دارد.
البته چنین مخالفتی اثباتا و از موضع عربی، مسقط و دوحه را به تهران نزدیک و یا به مثابه متحدانی ولو تاکتیکی برای ایران مطرح نخواهد کرد. اما تا آنجا که به دفاع از منافع ملی و حاکمیتیشان مربوط میشود این دو کشور را از سعودی دور نگاه میدارد. فکر میکنم این باید برای تهران باید کافی باشد.
اما در شرایط حاد کنونی چه میتوان کرد؟
پاسخ به این سوال چندان ساده نیست. اما تهران لازم است با پذیرش واقعیات ناشی از «اصل دفاع از منافع ملی و دیگر هیچ»؛ مدلی جدید از دیپلماسی ایرانی را ترسیم و آن را در ویترین دیپلماسی خود عرضه کند. تهران قبول داشته باشد یا نه؟ اما بنا به دلایل متعدد تاربخی و هویتی و اینک سیاسی و امنیتی نمیتواند با همسایگان عرب خود به یک همکاری راهبردی و استراتژیک معنادار آن طور که آرزو دارد دست
یابد.
این خواست به یک رویا در آسمان شباهت داردتا یک واقعیت ذهنی. متقابلا مقابله و رویارویی سخت نظامی نیز فاجعهبار و مشکلات را به شدت عمیق و لاینحلتر خواهد کرد.
در این میان شاید هیچ راهی جز اقدام در چارچوب مماشات و بردباری دیپلماتیک برای کاهش تنشها وجود ندارد.
اتفاقا چون چنین نشانی در سطح مورد انتظار ایران در طرف مقابل دیده نمیشود، راهی جز دیپلماسی، مماشات فعال و نهایتا کشاندن موضوعات به روی میز مذاکرات سخت نمیتواند مطرح باشد. دیپلماسی یعنی همین.
تحلیلگر روابط بینالملل
پربازدیدترینهای روزنامه ها
سایر اخبار این روزنامه
روحانی در نشست خبری با رئیس جمهوری اتریش:
ایران برجام را در صورت تضمین منافعش ادامه خواهد داد
فردا همزمان با نشست کمیسیون مشترک برجام، بسته پیشنهادی اروپا به ایران ارائه میشود
تئوری نابودی تمدن بشر بدون زنبورهای عسل از کجا آمد؟
حیات تلخ بدون عسل
رضا دهکی
گناه مسئولان و تاوان مردم
نویسندگان و روزنامهنگاران چقدر میتوانند در شاخههای دیگر ادبیات فعالیت کنند؟
دست به قلم داریم تا دست به قلم!
آیا فیلتر کردن «اینستاگرام» یک بازی سیاسی است؟
حواسپرتی فیلترینگی!
اجرای زمزمه های افزایش نرخ سود بانکی برای کنترل بازار ارز و طلا و جمع آوری نقدینگی مردم چه آثار و نتایجی دارد؟
«ابتکار» از واکنش بهارستان به افشا گری ها درباره رانت ارز 4200 تومانی گزارش می دهد
5 قهرمان خاص سینما در اکران تابستانی سینمای جهان حاضر هستند
اعضای کابینه در حاشیه جلسه هیات دولت چه گفتند؟
زمان تغییرات دولت ،آغاز به کار بازارثانویه وداستان تکراری فیلترینگ
محسن رهامی:
رئیس جمهوری در بخش اقتصاد، صنعت و تجارت دولت تغییراتی ایجاد کند
مردى به نام بَکمَن
ریسک دیپلماسی گام اول پاسخ دوم!