روزنامه ابتکار
1395/10/14
علیرضا صدقی جایی میان بودن و نبودن
خبر گورخواب‌های نصیرآباد و وضعیت زیست‌بوم آن‌ها، واکنش‌های مختلفی را در پی داشت. در میان این واکنش‌ها موضع‌گیری خاصی مشاهده شد که بیش از دیگر موضوعات مطرح شده، ذهن اجتماعی جامعه را با خود درگیر کرد. پیشنهاد عقیم‌سازی کارتن‌خواب‌ها و جلوگیری از بارداری زنان معتاد و بی‌خانمان، مهم‌ترین مسئله‌ای بود که طی روزهای گذشته مطرح شد. طیف وسیعی از فعالان اجتماعی و سیاسی درخصوص این موضوع اظهارنظر کرده و مسئله عقیم‌سازی را به بحث نشستند. فارغ از گفت‌وگوها و مباحث فنی و تخصصی که در این مورد وجود دارد، مسئله را می‌توان از منظر اجتماعی و اخلاق جمعی هم مورد بررسی و ارزیابی قرار داد. نخستین مسئله‌ای که باید به آن توجه شود، عدم دقت کافی در طرح ماجرای عقیم‌سازی کارتن‌خواب‌ها و معتادان بی‌خانمان ـ چه به صورت اجباری و چه به شکل اختیاری ـ است. آن‌چه بیش از هر چیز رخ می‌نماید، بی‌توجهی به وجوه اجتماعی و مسئله سلامت جمعی است. طراحان و شرح‌کنندگان این مسئله که عموماً بر مسند مدیریت کلان کشور نیز نشسته‌اند، بدون لحاظ کردن رویکردهای موجود در جامعه، خواسته یا ناخواسته در حال شکل دادن به نوعی گفتمان جمعی هستند. یکی از اصلی‌ترین مخاطراتی که می‌تواند در این زمینه به وجود آید، شیفت این گفتمان از طبقه نخبگان به بدنه اجتماعی است. چنانچه مسئله عقیم‌سازی معتادان و کارتن‌خواب‌ها و بحث و تبادل نظر پیرامون آن از سطح جامعه نخبگان و مدیران کشور خارج شده و به بدنه جامعه منتقل شود، بدون شک تبدیل به یکی از گفتمان‌های رایج خواهد شد. گفتمانی که می‌تواند خطراتی جدی را در ساختار جامعه حساس ایران پدید آورد. چنین گفتمان‌هایی دارای ظرفیت و انرژی فراوانی هستند. وجود این انرژی در این گفتمان‌ها به سرعت جامعه را وارد یک دو قطبی شدید و بنیادین می‌کنند. چنانچه این موضوع تبدیل به یکی از دغدغه‌های اصلی جامعه شود، به طور قطع گروهی له و عده‌ای علیه آن به موضع‌گیری خواهند پرداخت و این موضع‌گیری‌ها در غالب مواقع فاقد بن‌مایه‌های علمی و پژوهشی لازم است. هر چه دانش درخصوص چنین مسائلی کمتر باشد،مواضع صریح‌تر و رادیکال‌تر خواهد بود. در چنین دو قطبی خطرناکی است که حتی می‌توان بیمناک جان این گروه از قربانیان اجتماعی نیز بود. به هر روی نباید فراموش کرد که جامعه ایران در گذشته‌ای نه‌چندان دور مواجهه مهربانانه‌ای با معتادان نداشت و بیش از هر چیز با نگاهی مجرمانه به آن‌ها نگریسته می‌شد. صدور احکام قضایی سنگین، اتهام‌زنی‌های بی‌محابا، استفاده از الفاظی نظیر انگل اجتماع در بسیاری از فیلم‌ها و سریال‌های تلویزیونی و سینمایی و... هنوز از یاد خاطرات جمعی ایرانیان نرفته است. حتی تا همین الان هم بعضی از گروه‌های اجتماعی با این نگاه به مسئله معتادان بی‌خانمان می‌نگرند. هنوز هم در این جامعه و حتی در میان گروه نخبگان، هستند جریان‌هایی که تصور می‌کنند معتاد کارتن‌خواب، بیش از هر چیز طفیلی جامعه است. گرچه طی سال‌های گذشته از اعتبار و اهمیت این نگاه کاسته شده و آشنایی آحاد جامعه با موضوعی به نام بیماری اعتیاد توانسته است تغییراتی اساسی در مواجهه مردم با معتادان به وجود آورد. با این اوصاف، دمیدن در تنور عقیم‌سازی معتادان بی‌خانمان و گروه‌های آسیب‌پذیر اجتماعی بیش از هر چیز بر نگرانی‌ها در خصوص بازتولید دوباره این نوع نگاه‌ها می‌افزاید. نگاه‌هایی که می‌تواند زمینه‌ساز انحطاط و زوال اخلاق جمعی در جامعه ایران باشد. به هر روی، نوک پیکان حمله نگاه منفعت‌طلبانه حاکم بر چنین رویکردی و خاستگاه لیبرالیستی آن، اخلاق را نشانه رفته است. تنها موضوعی که مدافعان این نظریه به شدت از آن دفاع می‌کنند، ماجرای هزینه سرباری است که بی‌خانمان‌ها و فرزندان آن‌ها برای جامعه ایجاد می‌کنند. در این رویکرد به شدت اقتصادی، نه اخلاق جایی دارد و نه حفظ کرامت انسانی. در این نگاه انسان به مثابه ابزاری در اختیار اقتصاد قرار می‌گیرد و فاقد هر نوع کرامت ذاتی است. این امر موجب میشود تا اخلاق جمعی را نیز از منظر اقتصاد آزاد به بحث بنشینند و در این مسیر هر برخوردی با نیروی غیرمولد اجتماعی قابل توجیه است. بعید نیست در آینده‌ای نه‌چندان دور گروه‌هایی به مقابله با پدیده سالمندی نیز بپردازند و سالمندان را مورد هجوم قرار دهند. چرا که این گروه نیز به شکل معمول نیروی مولد اقتصادی و تولیدی محسوب نخواهند شد. کوتاه سخن اینکه طرح مسئله عقیم‌سازی کارتن‌خواب‌ها ـ چه زن و چه مرد ـ نه می‌تواند راهکار بلندمدت یا میان‌مدت مقابله با این پدیده باشد و نه حتی از ظرفیت لازم برای رفع اثر از آن در کوتاه‌مدت برخوردار است. شاید لازم باشد طراحان و پیشنهاددهندگان چنین طرح‌هایی به مطالعه و بازخوانی تجربیات دیگر کشورها در این خصوص بپردازند و با هموطنان و همنوعان خود قدری مهربان‌تر باشند.
سایر اخبار این روزنامه
واکنش شهردار تهران به طرح موضوع ترافیک مصنوعی تهمت و دروغ بود
آیت‌الله هاشمی رفسنجانی از عملکرد دولت یازدهم حمایت کرد:
آگاهی جوانان سرمایه اصلی دولت
آیت‌الله هاشمی رفسنجانی از عملکرد دولت یازدهم حمایت کرد:
آگاهی جوانان سرمایه اصلی دولت
رییس قوه قضاییه از ناگفته‌های پرونده بابک زنجانی گفت
انتقادهای شدید آیت الله آملی لاریجانی از د
در پی طرح نازا ساختن اجباری آسیب دیدگان اجتماعی بررسی شد
عقیم‌سازی در دادگاه اخلاق
سالن برج میلاد در جشنواره فیلم فجر میزبان اهالی رسانه شد
هرج و مرج بی پایان
با رای نمایندگان احداث مسکن مهر جدید متوقف شد
پایان یک طرح شلخته
ناهمخوانی آمار مطالعه و نسبت تعداد ناشران به جمعیت در ایران بررسی شد
ناشران کتاب های نخوانده
علیرضا صدقی
جایی میان بودن و نبودن
فتاح در پاسخ به «ابتکار»: 80 درصد وام های اشتغال اعطایی کمیته امداد منجر به ایجاد شغل می شود
رهبر انقلاب در دیدار دانشجویان بسیجی مدال‌آور دانشگاه شریف:
اقتصاد مقاومتی یک اندیشه تجربه شده
اعضای فراکسیون امید از برنامه‌های انتخاباتی این فراکسیون خبر دادند
اصلاحات روی خط انتخابات
