روزنامه فرهیختگان
1397/05/13
ترجمه اصطلاحات دفترچه کنکور به فارسی ساده
این روزها فضای اجتماعی اغلب والدین و داوطلبان کنکور سراسری سال 97 مشابه اوایل تیرماه است؛ فضایی که در آن استرس حرف اول را می‌زد و بسیاری از داوطلبان و خانواده‌های آنها منتظر برگزاری «غول» کنکور بودند، حالا بیش از یک ماه است که گذشته و نتایج اولیه اعلام شده و قرار است از روز دوشنبه 15 مردادماه انتخاب رشته مجازشدگان انجام شود. براساس آمارها، ظرفیت پذیرش دانشجو در گروه‌های آزمایشی پنجگانه آزمون سراسری سال ۹۷ (به جز ظرفیت پذیرش دانشجو در دانشگاه آزاد اسلامی) در مجموع ۷۶۲ هزار و ۸۳۴ نفر است که از این ظرفیت تعداد ۱۸۰ هزار و ۹۵۹ نفر براساس نمره آزمون و سوابق تحصیلی و تعداد ۵۸۱ هزار و ۸۷۵ نفر منحصرا براساس سوابق تحصیلی پذیرش می‌شوند. البته امسال داوطلبانی هم که در کنکور غایب بوده‌اند، می‌توانند ثبت‌نام کنند و پذیرش آنها نیز براساس سوابق تحصیلی خواهد بود، اما در این میان فرآیند انتخاب رشته، یکی از پیچیده‌ترین و حساس‌ترین بخش‌های کنکور سراسری می‌تواند باشد؛ مساله‌ای که گرچه سازمان سنجش با انتشار دفترچه راهنمای آن سعی در حداقل رساندن پای داوطلبان به موسسات کنکوری و انتخاب رشته دارد، اما پیچیدگی‌های خاص دفترچه راهنما باز هم خیلی‌ها را به موسسات کنکوری و مشاوره می‌کشاند، به همین بهانه سعی شده در ادامه، به مهم‌ترین نکات کاربری و کلیدی دفترچه انتخاب رشته کنکور سراسری سال 97 اشاره شود. قواعد شفاف سوابق تحصیلی در همان صفحات ابتدایی دفترچه راهنمای انتخاب رشته، قانون تاثیر سوابق تحصیلی در کنکور امسال آمده است. بر این اساس، با توجه به قانون اصلاح قانون سنجش و پذیرش دانشجو در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی کشور مصوب مجلس محترم شورای اسلامی و براساس مصوبه میزان و نحوه تاثیر سوابق تحصیلی در آزمون سراسری سال،این تاثیر به صورت زیر است: الف) آن دسته از دیپلمه‌های ریاضی و فیزیک، علوم تجربی، علوم انسانی و علوم و معارف اسلامی که دیپلم خود را از سال 1384 به بعد اخذ کرده‌اند و امتحانات یک یا چند درس آنها به صورت نهایی، سراسری و کشوری برگزار شده است، مشمول اعمال سوابق تحصیلی بوده و سوابق تحصیلی موجود دیپلم (سال سوم آموزش متوسطه) به میزان حداکثر 25 درصد به نسبت سوابق تحصیلی موجود داوطلب و به صورت تاثیر مثبت در نمره کل نهایی آنان لحاظ میشود. ب) داوطلبان دارای مدرک پیش‌دانشگاهی ریاضی و فیزیک، علوم تجربی، علوم انسانی، علوم و معارف اسلامی و هنر که مدرک دوره پیش‌دانشگاهی خود را از سال تحصیلی 90-91 به بعد اخذ کرده‌اند و امتحانات یک یا چند درس آنها به صورت نهایی، سراسری و کشوری برگزار شده است مشمول اعمال سوابق تحصیلی بوده و سوابق تحصیلی موجود دوره پیش‌دانشگاهی (صرفا نمرات دروسی که به صورت نهایی، سراسری و کشوری برگزار شده است) به میزان حداکثر پنج درصد به نسبت سوابق تحصیلی موجود داوطلب و به صورت تاثیر مثبت در نمره کل نهایی آنان لحاظ میشود. اقلیت سهمیه‌ها یکی از بخش‌های مهم دفترچه راهنمای انتخاب رشته در تمامی گروه‌ها، شرایط و ضوابط سهمیه‌ها است؛ موضوعی که هرساله یکی از مورد توجه‌ترین بخش‌های این دفترچه خواهد بود. براساس این دفترچه به‌طور کلی در کنکور امسال هشت سهمیه در نظر گرفته شده است. الف: سهمیه مناطق: شرکت‌کنندگان متقاضی سهمیه مناطق در آزمون سراسری سال جاری با توجه به ملاک‌هایی جزء یکی از سهمیه‌های مناطق 1 شده و در کارنامه نتیجه اولیه آنان لحاظ میشود. 1) برای داوطلبان نظام قدیم آموزش متوسطه، بخش محل اخذ مدرک تحصیلی سه سال آخر دبیرستان یا هنرستان.2) برای داوطلبان نظام جدید آموزش متوسطه (اعم از ترمی واحدی یا سالی واحدی)، بخش محل اخذ مدرک تحصیلی دو سال آخر دبیرستان و دوره پیش‌دانشگاهی.
3) در صورتی که بخش محل اخذ مدرک تحصیلی داوطلبان سهمیه مناطق متفاوت باشد (حتی یک سال از سه سال)، سهمیه داوطلب براساس بخش محل اخذ مدرک تحصیلی منطقه مرفه‌تر و بالاتر تعیین و در نظر گرفته میشود.
4) فارغ‌التحصیلان دوره‌های کاردانی (فوق‌دیپلم) پیوسته، براساس بخش محل اخذ مدرک تحصیلی سه سال آخر دوره دبیرستان یا هنرستان (سال اول، دوم و سوم دبیرستان یا هنرستان)، جزء یکی از سهمیه‌های مناطق یک، دو یا سه محسوب می‌شوند.
5) داوطلبانی که حداقل دو سال از سه سال آخر تحصیل در دوره متوسطه یا سال آخر دوره متوسطه (سال دوازدهم یا پیش‌دانشگاهی) خود را در خارج از کشور گذرانده‌اند، جزء سهمیه منطقه سه محسوب می‌شوند.
6) کلیه داوطلبان معلول (نابینا، ناشنوا، نیمه‌بینا، نیمه‌شنوا و معلولان جسمی حرکتی که بند معلولیت را در تقاضانامه ثبت‌نام علامتگذاری کرده و معلولیت آنها به تایید سازمان بهزیستی رسیده) جزء سهمیه منطقه سه محسوب می‌شوند. ب) سهمیه ایثارگران، رزمندگان و خانواده شهدا: این سهمیه نیز در یک سهمیه 25 درصدی برای خانواده شهدا و ایثارگران و پنج درصدی خواهد بود. ج) سهمیه مناطق محروم: طبق آنچه که در دفترچه آمده است، حداقل 40 درصد از ظرفیت هر یک از کدرشته‌های ناحیه‌ای، قطبی و کشوری دوره روزانه دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی واقع در استان‌های ایلام، بوشهر، چهارمحال و بختیاری، سیستان و بلوچستان، کردستان، کرمانشاه، کهگیلویه و بویراحمد، لرستان و هرمزگان به داوطلبان بومی این استان‌ها تخصیص می‌یابد. دیگر سهمیه‌ها: سهمیه داوطلبان شهرستان‌های جنوب استان کرمان، بومی مناطق زلزله‌زده استان کرمانشاه، شهرستان ابوموسی در استان هرمزگان، سهمیه بهیاران و سهمیه کارمندان از دیگر سهمیه‌های این دفترچه هستند. گزینش بومی یکی از ابهامات داوطلبان در انتخاب‌رشته، مساله بومی‌گزینی است، موضوعی که پیچیدگی‌های زیادی دارد. براساس آنچه دفترچه راهنمایی منتشر کرده است، گزینش بومی به صورت بومی استانی، ناحیه‌ای، قطبی و گزینش به صورت کشوری (بدون بومی‌گزینی) اعمال میشود. از اهداف بومی‌گزینی می‌توان به کاهش مشکلات اقامتی و معیشتی دانشجویان و دانشگاه نظیر کمبود خوابگاه، افت تحصیلی ناشی از دوری خانواده و مشکلات اقتصادی، کاهش مهاجرت‌های درون‌کشوری و امکان قبولی بیشتر در رشته‌های بومی اشاره کرد. رشته‌های مختلف تحصیلی با توجه به ماهیت و میزان گسترش در سطح کشور به چهار دسته تقسیم‌بندی می‌شوند. 1- استانی: رشته‌های استانی به رشته‌هایی اطلاق میشود که در اکثر استان‌ها گسترش داشته یا از نظر کاربردی به متخصصان بومی نیاز دارند. 2- ناحیه‌ای: به رشته‌هایی اطلاق میشود که در اکثر استان‌ها وجود نداشته ولی در چند استان مجاور که به‌عنوان یک ناحیه بومی تلقی میشود، دایر است. به‌طور نمونه استان‌های البرز، تهران، زنجان، سمنان، قزوین، قم و مرکزی جزء ناحیه یک به حساب می‌آیند. 3-قطبی: به رشته‌هایی اطلاق میشود که در اکثر نواحی وجود نداشته ولی در چند ناحیه بومی مجاور که به‌عنوان قطب بومی تلقی میشود، دایر است. البرز، تهران، زنجان، سمنان، قزوین و قم جزء قطب یک به‌شمار می‌روند. 4-کشوری: به رشته‌هایی اطلاق میشود که در اکثر قطب‌های بومی وجود نداشته و تنها در تعدادی از دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی ارائه میشود. نحوه گزینش رشته‌های تحصیلی دوره‌های مختلف نیز به این صورت است که پذیرش در دوره‌های روزانه استانی یا ناحیه‌ای یا قطبی یا کشوری است، در دوره شبانه به صورت استانی خواهد بود و در دوره‌های پیام‌نور و غیرانتفاعی به صورت ناحیه‌ای صورت می‌گیرد. دوره‌های مجازی، پردیس، ظرفیت آزاد و مشترک نیز به صورت کشوری است و بومی‌گزینی صورت نخواهد گرفت. روش‌های گزینش دانشجو یکی‌دیگر از ابهامات داوطلبان نحوه پذیرش دانشجو است، داوطلبان در زمان مطالعه دفترچه راهنما به دو عبارت برخورد می‌کنند، پذیرش به صورت متمرکز و غیرمتمرکز. متمرکز: روشی است که فقط نمرات آزمون و حسب ضوابط سوابق تحصیلی داوطلبان واجد شرایط ملاک و مبنای پذیرش قرار می‌گیرد و اسامی پذیرفته‌شدگان در یک مرحله و به‌طور یکجا اعلام میشود. در این روش هر داوطلب با توجه به شرایطش (از نظر سهمیه، بوم و... ) و براساس نمره کل اکتسابی در زیرگروه مربوطه، به اولین کدرشته انتخابی که از نظر علمی برتری دارد (در مقایسه با سایر داوطلبانی که شرایط مشابه وی را دارند)، در صورت وجود ظرفیت معرفی میشود. گزینش اغلب رشته‌های دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی به روش متمرکز صورت می‌گیرد. نیمه‌متمرکز: روش گزینش نیمه‌متمرکز، روشی است که اسامی پذیرفته‌شدگان نهایی به صورت قطعی و در یک مرحله اعلام نمی‌شود. برای رشته‌هایی که نیاز به اقدامات دیگری نظیر مصاحبه، معاینه، آزمون عملی یا علمی جداگانه دارند، بعد از اعلام نتایج نهایی رشته‌های متمرکز و از بین آن دسته از داوطلبانی که کد این‌گونه رشته‌ها را انتخاب کرده و در اولویت انتخابی قبل از این کدها در رشته متمرکز پذیرفته نشده‌اند، به صورت چندبرابر ظرفیت گزینش صورت می‌گیرد. اسامی معرفی‌شدگان چندبرابر ظرفیت برای انجام مراحل مصاحبه، معاینه، آزمون علمی یا عملی اعلام میشود. در گزینش نهایی هر یک از رشته‌های نیمه‌متمرکز علاوه‌بر نمرات آزمون، نتایج مراحل فوق مربوط به هررشته نیز ملاک قرار داده میشود و اسامی پذیرفته‌شدگان نهایی اعلام میشود. دانشگاه شاهد یکی از این دست دانشگاه‌هاست. انتخاب رشته اما پس از مطالعه دقیق دفترچه راهنما، فرآیند انتخاب رشته نیز می‌تواند حساسیت بالایی داشته باشد. توجه به این نکات ضروری است: 1- با توجه به اینکه انتخاب رشته داوطلبان منحصرا از طریق اینترنت امکانپذیر است، لذا داوطلبان مجاز به انتخاب رشته لازم است با مراجعه به سایت سازمان سنجش نسبت به وارد کردن کدرشته‌های انتخابی براساس تقدم علاقه اقدام و سپس یک نسخه از کدرشته‌های انتخابی را پرینت و بعد از کنترل مجدد کدرشته‌های انتخابی پرینت‌شده را نزد خود نگهداری کنند. 2- با توجه به کارنامه اولیه، مجاز به انتخاب رشته بودن شما، با درج کلمه مجاز در ذیل هر یک از دوره‌های روزانه و نوبت دوم (شبانه) و مجازی و پردیس خودگردان، ویژه فرهنگیان، دانشگاه پیام نور، موسسات غیرانتفاعی و رشته‌های با نوع پذیرش صرفا براساس سوابق تحصیلی مشخص شده است. ضمنا در صورتی‌که در چند گروه آزمایشی شرکت کرده‌اید، در کارنامه اولیه شما تمام اطلاعات مربوط به نمرات خام، رتبه‌ها و وضعیت شما از نظر مجاز به انتخاب رشته بودن، به صورت جداگانه برای هر یک از گروه‌هایی که شرکت کرده‌اید، تعیین شده است. لذا باید در انتخاب رشته به وضعیت مجاز به انتخاب رشته بودن خود در کارنامه اولیه توجه داشته باشید. 3- به داوطلبان مجاز به انتخاب رشته (اعم از اینکه در یک یا چند گروه آزمایشی شرکت کرده باشند و در یک دوره یا همه دوره‌ها اعلام علاقه‌مندی کرده باشند)، فقط یک فرم انتخاب رشته اینترنتی که حداکثر 150 کد رشته در آن قابل درج است، ارائه میشود. بنابراین لازم است کلیه کدرشته‌های انتخابی خود را (حداکثر 150 کدرشته محل) فقط در این فرم وارد کنید. 4- در هر دو روش (پذیرش با آزمون و پذیرش صرفا براساس سوابق تحصیلی) هر داوطلب می‌تواند متقاضی یک گروه آزمایشی اصلی (علوم ریاضی و فنی، علوم تجربی و علوم انسانی) و دو گروه آزمایشی هنر و زبان‌های خارجی باشد. بدیهی است یک داوطلب نمی‌تواند همزمان متقاضی دو گروه آزمایشی از گروه‌های آزمایشی اصلی یعنی گروه‌های آزمایشی علوم ریاضی و فنی، علوم تجربی و علوم انسانی باشد. کارنامه‌ها چه می‌گویند؟ کارنامه نتایج علمی از دو بخش عمده تشکیل شده است: 1- مشخصات شناسنامه‌ای و تحصیلی داوطلب و 2- مشخصات آزمونی داوطلب در هر یک از گروه‌های آزمایشی که شرکت کرده است. در این بین سه تعریف دیگر نیز وجود دارد: نمره خام در هر درس: با توجه به ضوابط آزمون سراسری برای محاسبه نمره خام در هر درس، به هر پاسخ صحیح سه امتیاز تعلق می‌گیرد و به ازای هر پاسخ غلط یک امتیاز کسر میشود. با توجه به ناهمگونی و ناهمترازی نمرات دروس مختلف امتحانی در یک گروه آزمایشی که ناشی از نابرابری سطح دشواری دروس مختلف عمومی و اختصاصی است، نمرات خام تراز میشود. برای تعیین نمره تراز، لازم است تمامی نمرات خام کلیه داوطلبان در هر گروه آزمایشی و هر درس در دسترس باشد؛ بنابراین، یافتن نمره تراز دروس (اعم از عمومی و اختصاصی) توسط داوطلب امکانپذیر نیست. نمره کل در زیرگروه: نمره کل هر داوطلب در هر زیرگروه، میانگین وزنی نمرات تراز دروس عمومی و دروس اختصاصی با توجه به ضریب هر درس در آن زیر گروه است. ضریب دروس تخصصی سه برابر میشود. نمره کل سابقه تحصیلی: با توجه به ابلاغ قانون اصلاح قانون سنجش و پذیرش دانشجو در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی کشور میزان و نحوه تاثیر سوابق تحصیلی به دو عامل زیر بستگی دارد: 1- نمره کل سابقه تحصیلی دیپلم و 2- نمره کل سابقه تحصیلی پیش‌دانشگاهی. توجه به این نکته ضروری است که میزان تاثیر نمرات دروس دیپلم با تاثیر مثبت و حداکثر 25 درصد است (به‌طوری که اگر نوع دیپلم داوطلب با گروه آزمایشی وی یکسان باشد، میزان تاثیر دروس موثر 25 درصد خواهد بود. اما اگر نوع دیپلم داوطلب با گروه آزمایشی وی متفاوت باشد، میزان تاثیر دروس موثر وی براساس دروس موثر موجود محاسبه شده و در رابطه محاسبه نمره کل به جای 25 درصد جایگزین میشود).
