منزلت اجتماعی معلمان

شهرام جمالی
فعال صنفی معلمان
نظام رتبه‌بندی معلمان در واقع بخشی ازقانون مستقل استخدامی جدیدی است که آموزش و پرورش به دنبال تصویب آن است تا به واسطه ایجاد سازوکارهایی بتواند بخشی از مشکلات خود را در زمینه جذب و بازنشستگی نیروی انسانی ساماندهی کند. اینکه این سازوکارها تا چه اندازه متفاوت از نظام فعلی یعنی قانون مدیریت خدمات کشوری است، موضوعی است که تا قبل از ارائه لایحه به مجلس نمی‌توان در خصوص آن اظهار نظر کرد ولی بر اساس اظهارات برخی مسئولان وزارت آموزش و پرورش، قانون جدید در نظام جذب، ارتقا، نگهداشت، پرداخت و بازنشستگی معلمان مشابه قانون فعلی آموزش عالی در مورد اعضای هیأت علمی دانشگاه‌ها خواهد بود.
بی‌گمان رویکرد کلی معلمان به قانونی که برای هویت علمی و تربیتی حرفه آنها شأنی فرای کارمندی قائل شود مثبت خواهد بود و چنانچه رتبه بندی معلمان به شکلی اجرا شود که بتواند سازوکارهای مناسب و جذابی را طراحی و در مدارس پیاده‌سازی کرده و از طریق آنها بخشی از ظرفیت معلمان را به جای تدریسِ تمام وقت، در حوزه پژوهش و خودارتقایی به کار گیرد، قطعاً شاهد اثرگذاری مثبت آن در فرآیند آموزش و تربیت و افزایش کیفیت و کارآیی معلمان خواهیم بود.


اما باید دید مشوق‌های مالی و تسهیلات رفاهی در نظرگرفته شده تا چه اندازه به افزایش انگیزه‌های خود ارتقایی و نهایتاً افزایش منزلت اجتماعی معلمان می‌انجامد. نمی‌توان این نکته را نادیده گرفت که مشکل همیشگی آموزش و پرورش در تأمین کافی و بموقع منابع مالی مورد نیاز و همچنین مشکل کمبود نیرو بر کیفیت اجرای رتبه بندی معلمان اثرات نامطلوبی خواهد داشت، خصوصاً آنکه آموزش و پرورش از یکسو و به ناچار به دنبال تأمین بودجه خود از طریق منابع مالی ناپایدار باشد و از سوی دیگر بخواهد بخش بزرگی از مشکل کمبود نیروی خود را از طریق اضافه تدریسِ معلمان شاغل، آنهم به واسطه طرح‌های تشویقی، جبران کند. طرح موسوم به رتبه بندی معلمان که اخیراً در برخی رسانه‌ها مطرح شده است، یک طرح بسیار کلی کوتاه ۹ ماده‌ای است که جزئیات آن مشخص نیست. برای قضاوت دقیق‌تر این طرح باید منتظر رونمایی از جزئیات بیشتری ماند.
در حال حاضر اطلاعات دقیقی از ملاک‌ها و شاخص‌های رتبه بندی و نحوه کسب امتیازات مورد نظر و اِعمال آنها وجود ندارد. اینکه این شاخص‌ها تا چه اندازه عینی و کسب شدنی هستند یا معلمان باید از قبل واجد چه شرایطی باشند، اینکه فرآیند سنجش صلاحیت معلمان چگونه و توسط چه کسی یا چه کسانی انجام می‌گیرد، اینکه اولویت‌های مربوط به مدرک تحصیلی، در این طرح چگونه مورد توجه قرار گرفته است و موارد دیگر از جمله ابهاماتی است که تا قبل از زمان انتشار کامل جزئیات این طرح، باقی خواهد ماند.
اما از سوی‌دیگر هم نمی‌توان پذیرفت قانونی با این درجه از اهمیت که در برگیرنده تمامی امور و شئون معلمان از نحوه جذب و استخدام و بازنشستگی گرفته تا ارزشیابی صلاحیت‌های حرفه‌ای و پرداخت حقوق و مزایا است، بدون در نظر گرفتن نظرات ذینفعان اصلی آن بررسی و تصویب شود. شاید برای اعتبار بخشی بیشتر به چنین طرحی لازم بود که آموزش و پرورش تدوین ملاک‌ها، شاخص‌ها، ‌نظام مالی و پاداش‌ها را با نظرخواهی از صاحبنظران معلمان و تشکل‌های آنان مورد توجه قرار دهد. اگر آموزش و پرورش به مشارکت معلمان و تشکل‌های فرهنگیان در اداره این نهاد، فراتر از یک شعار، اعتقاد دارد، باید حداقل همزمان با ارسال پیش نویس لایحه رتبه بندی معلمان به هیأت دولت، نسخه‌ای از آن را در اختیار تشکل‌های فرهنگیان می‌گذاشت و نظرات آنان را در تدوین نهایی این لایحه مدنظر قرار می‌داد.