برجام؛ توافقی که پاره نشد

سه‌شنبه اتفاق مهمی در عرصه سیاست خارجه جمهوری اسلامی رخ داد و آن رویداد مهم امضای فرمان تعلیق تحریم‌های جمهوری اسلامی ایران از سوی ترامپ به‌رغم تمامی تلاش‌ها و لابی‌های ضد ایرانی بود. این درحالی است که تا پیش از او باراک اوباما این فرمان را امضا می‌کرد و پس از روی کارآمدن وی این نگرانی وجود داشت که آمریکا به تعهداتش درقبال برجام پایبند‌‌ نماند. درعرصه بین‌المللی این امضا بسیار مهم تلقی می‌شود. زیرا این نخستین تصمیمی است که ترامپ پس از روی کار آمدنش در قبال مساله برجام گرفته است و تاثیر بسزایی هم روی مناسبات ایران با دنیا پس از برجام می‌گذارد. ترامپ موضع ضد برجام روی‌کار آمده بود و لابی نومحافظه‌کاران در آمریکا و لابی‌های نفتی و عرب‌های منطقه، به همراه دشمنان جمهوری اسلامی ایران، تلاش می‌کردند تا از راهبرد تهاجمی ترامپ استفاده کنند و برجام را برهم بزنند. به نظر می‌رسد که با امضای ترامپ زیر این فرمان، لابی‌های ضد ایرانی، تا حد زیادی دچار یاس و نا امیدی شدند. این امضا نشان داد که آمریکایی‌ها به تعهدات برجامی خود پایبند هستند و با کلیه مفاد آن کنار آمدند. اصولا ‌یکی از توافقات حاصل شده در برجام پایان دادن به تحریم‌های ایران بود. ایران سه نوع تحریم جدی را متحمل می‌شد. نخست تحریم‌هایی بود که ذیل «بند۷ قطعنامه سازمان ملل متحد» قرار می‌گرفت و با توافق برجام پایان پذیرفت. دوم تحریم‌های مازاد بر سازمان ملل بود که اتحادیه اروپا را شامل می‌شد که آن نیز برطرف شد. سوم اما تحریم‌های مازاد بر قطعنامه بود که توسط آمریکا اعمال می‌شد و بر دو بخش تقسیم می‌شد که بخش اول آن تحریم‌هایی بودند که تحت عنوان فرامین اجرایی روسای جمهور آمریکا علیه ایران صادر می‌شد و بخش دوم آن به تحریم‌هایی برمی‌گشت که کنگره آمریکا تحت عنوان قوانین مصوب علیه ایران وضع کرده بود و وزارت خزانه‌داری آمریکا مسئولیت اجرایی آن را برعهده داشت. آقای اوباما در دوران ریاست جمهوری‌اش طی فرمانی این دسته از تحریم‌ها را به حالت تعلیق درآورده بود. حال با وجود آنکه ترامپ در زمان تبلیغات انتخاباتی خود مدعی شده بود که برجام را پاره می‌کند، اگر فرمان تعلیق تحریم‌هایی را که اوباما در راستای توافق برجام صادر کرده بود امضا نمی‌کرد، این عملا به معنای پاره‌کردن برجام از سوی رئیس جمهور جدید آمریکا بود. اما ترامپ و مجموعه سیاست خارجه آمریکا می‌دانستند که عدول از توافق برجام و عهدشکنی در آن، اقدامی اشتباه است به همین منظور بود که در عمل نشان دادند به این توافق پایبندند. تعلیق تحریم‌های جمهوری اسلامی از سوی آمریکا درحالی انجام می‌شود که سایر مقامات این کشور تلاش می‌کنند تا با وضع تحریم‌های غیر هسته‌ای علیه ایران و با هدف دلخوش کردن لابی‌های ضد ایرانی اعلام کنند که ممکن است تحریم‌های تازه‌ای علیه ایران وضع شود، اما دیگر واقعیت برجام و ریشه‌دار بودن این توافق در معادلات بین‌المللی به اثبات رسیده است. آمریکایی‌ها می‌دانند که در صورت عدم پایبندی به برجام منزوی خواهند شد. معنای اقدام اخیر ترامپ گشایش تازه برای سیاست خارجه و اقتصاد خارجی جمهوری اسلامی ایران است، زیرا بسیاری ازکشورها پس ازتهدیدات ترامپ، در برقراری رابطه و سرمایه‌گذاری در ایران دست به عصا حرکت می‌کردند. حتی این کشورها در موافقتنامه‌ها و توافقات فاینانس وخطوط اعتباری با ایران، دچار تردید بودند. امروز دیگر چنین ترسی وجود ندارد و می‌شود از فضای پسابرجامی بهره‌های بیشتری برد. امضای فرمان تعلیق تحریم‌های جمهوری اسلامی ایران از سوی ترامپ، مهم‌ترین دستاورد سیاست خارجه ایران پس از روی کار آمدن رئیس جمهور جدید در آمریکا محسوب می‌شود که ناشی از لطف ترامپ نیست، بلکه نشان دهنده استخوان‌دار بودن توافق برجام است که حتی بازگشت افراطی‌گری به کشورهای مختلف نیز نمی‌تواند آن را برهم بزند.
* نماینده مجلس شورای اسلامی