روزنامه ابتکار

آفت مدرک‌گرایی در کشور

محمدجواد سلطانی*- نگاه بازاری و سرمایه‌دارانه به نظام آموزشی موجی از توسعه نهادهای گوناگون آموزشی را در کشور به پا کرد که یک نتیجه آن رشد بی‌برنامه این مراکز و گرایش به درآمد‌زایی از طریق آموزش بوده است. جمعیت جوان کشور و نبود برنامه لازم برای آموزش‌های مهارت محور خارج از مدرسه، افزایش متقاضیان تحصیلات دانشگاهی را به همراه داشت و به تدریج کمّیت محوری نگرش غالب بر نظام آموزشی کشور شد. حدود 2563 واحد آموزش عالی در کشور وجود دارد. در حالی که طبق آمار ارائه شده از سوی فرهادی، وزیر سابق علوم این میزان حدود 2880 واحد بوده است. در مقایسه جهانی، ایران 5 برابر کشورهای پیشرفته دانشگاه دارد. چین و هندِ پرجمعیت به ترتیب 2481 و 1620 دانشگاه دارند. در ایران این تعداد دانشگاه، حدود ۵‌ هزار میلیارد تومان از بودجه کل کشور را می‌بلعد و نزدیک به ۵٠‌ درصد از جمعیت بیکار کشور را تولید می‌کند. اگر نگرش بازاری (عرضه و تقاضا) ملاک باشد، با کاهش تعداد دانشجو باید بسیاری از این مراکز تعطیل یا تغییر کاربری داده و یا ادغام شوند. در روزهای گذشته نیز غلامی وزیر علوم صحبت از کاهش تعداد دانشگاه‌های دولتی و ادغام برخی واحدها کرده‌اند. حال جای سوال است که چه ضرورتی برای توسعه این تعداد مرکز آموزشی وجود داشته است و این مراکز چه نقشی در توسعه علمی کشور داشته است؟
توسعه بوروکراسی دولتی و تبدیل مشاغل دولتی به عنوان یک ارزش در نهادهای آموزشی، خلاقیت و کارآفرینی را که لازمه توسعه بنیادین هر جامعه‌ای است به شدت کاهش داده است. به طوری که اغلب دانشجویان در آرزوی ورود به بازار کار دولتی هستند. دولت‌ها نیز برای کاهش مطالبات بیکاران تحصیل‌کرده، راه را در توسعه تحصیلات تکمیلی حتی در مناطقی که بین رشته‌های ایجاد شده و وضعیت آنجا هیچ سنخیتی ندارد، یافتند. در دوره ریاست‌جمهوری رئیس دولت اصلاحات توسعه دانشگاه آزاد مورد توجه قرار گرفت. در حالی که در دوره ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد توسعه دانشگاه پیام نور مورد توجه بود. به گونه‌ای که بیشترین تعداد دانشگاه در این دوره ایجاد شد. رویکرد تبعیض آمیزِ پول محور به توسعه مراکز آموزشی با عنوان پردیس‌های دولتی این وضعیت را به مراتب بدتر کرده است. این سیاست آموزشی سبب شده است نهادهای آموزشی در یک رقابت مخرب کسب درآمد به بهای فدا کردن ارزش و جایگاه علم در جامعه روی آورند. از این رو سیاست جذب حداکثری دانشجو در رشته‌ها و مقاطع تحصیلی مختلف حتی بدون آزمون ورودی امروزه پدیده‌ای عادی شده است. کمتر کسی پیامک‌های تبلیغات جذب دانشجوی مراکز آموزشی را دریافت نکرده است. این رویه ضمن اینکه به شدت به پدیده مدرک‌گرایی، پایان‌نامه‌نویسی و مقاله نویسی دامن زده است، سبب ظهور قشر فارغ‌التحصیلِ فاقد مهارتی شده است که سواد واقعی آن در اندازه مدرک گرفته شده نیست. از نظر جامعه شناختی، چنین سیاست‌های آموزشیِ اشتباهی باعث ایجاد یک هویت کاذب در بین تحصیل‌کردگان دانشگاهی شده است که به راحتی حاضر به اشتغال نیستند و حتی آن‌ها را در بسیاری از حوزه‌های زندگی با ناکامی مواجه کرده است. از جمله با ورود به دانشگاه به ویژه مقاطع تحصیلی بالاتر شانس اشتغال نیز کمتر می‌شود. به‌گونه‌ای که اغلب مراکز دولتی به ندرت حاضر به به‌‌کارگیری فارغ التحصیلان دکتری هستند.
به نظر می‌رسد توسعه نهادهای آموزشی مهارت محور برای زندگی و استعدادیابی گام نخست برای رهایی از این وضعیت باشد. اگرچه کاهش تعداد واحدهای آموزشی رویکردی از سر ناچاری است. چه بسا اگر همچنان تقاضا برای تحصیلات دانشگاهی افزایش می‌یافت، در آینده شاهد توسعه چند برابری نهادهای آموزشی دیگری بودیم. تاسیس واحدهای آموزش مجازی، دانشگاه‌ پیام نور، علمی کاربردی، پردیس‌ها و مراکز غیر انتفاعی در دولت‌های مختلف تاکنون حاکی از این وضعیت بوده است.
*کارشناس مسائل سیاسی
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
«حشاشین» چرا ممنوع شد؟ و چرا حالا ممنوع شد؟! (شهروند)پايان يك راهبرد (اعتماد) آقایان زیباکلام، فاضلی، ارمکی! این بود غایت لیبرال‌بودن شما؟! (جوان) گرگ سیاست اسرائیل چگونه مقابل ایران زانو زد؟ (یادداشت روز) (کيهان)
سایر اخبار این روزنامه
« ابتکار » از برخورد‌های سیاسی در ماجرای استیضاح لاریجانی و ظریف گزارش می دهد لاریجانی و ظریف در پیچ استیضاح سیاسی ژوبین صفاری چالش‌های عبور از معضلات‌50 ساله در نظام بانکی حذف صفر از پول ملی تا چه حد در اقتصاد تاثیر می‌گذارد؟ پول ملی با صفر یا بدون صفر نگاهی به مجموعه «مرز خوشبختی» به کارگردانی حسین سهیلی‌زاده جامعه‌ای که با موقعیت‌های کمیک روایت می‌شود آگهی‌های کاتالیست‌های اجاره‌ای از روی سایت‌ها حذف شدند دور زدن معاینه فنی ممنوع! منابع دیپلماتیک از میزبانی احتمالی آلمان یا فرانسه از سازوکار ویژه اروپا خبر دادند نامه وزارت کشور تکلیف شهرداری تهران را روشن نکرد «بهشت» در مه نامه وزارت کشور تکلیف شهرداری تهران را روشن نکرد «بهشت» در مه معاون رئیس‌جمهوری در امور زنان و خانواده مطرح کرد ابهام شرعی در واگذاری برخی پست‌‌ها به زنان رئیس دیوان محاسبات کشور: ۱۰ ابهام درباره قانون ممنوعیت به کارگیری بازنشستگان احصا شد امنیت اجتماعی در سایه حضور زنان در ورزشگاه عضو هیات رئیسه فراکسیون امید مجلس شورای اسلامی خبر داد گزارش کمیته‌ ویژه‌ فراکسیون امید در مورد حوادث دانشگاه اصفهان سخنگوی کمیسیون شوراها و امور داخلی کشور: آفت مدرک‌گرایی در کشور