۱۶آذر نماد جنبش آزادی‌خواهی در ایران

جنبش‌های اجتماعی نشان دهنده عمق تلاش برای اصلاح شرایط براساس مجموعه‌ای از اعتراضات است. در میان جنبش‌های اجتماعی، حرکت‌های دانشجویی از اهمیت و معنای خاصی برخوردار است. به عبارتی بهتر، آرمان‌های اجتماعی و خواست‌های سیاسی در متنی از دانش و فعالیت صادقانه دانشجویان برای ساخت جامعه‌ای بهتر متبلور می‌شود. جنبش‌های دانشجویی از زمان شکل‌گیری دانشگاه و نظام آموزشی دانشجوپرور پیشرو در تغییرات و نمایندگی کننده اراده اجتماعی بر اساس تغییر و اصلاح بوده است. روز 16آذر 1332 شمسی یکی از مهم‌ترین وقایع تاریخ سیاسی و اجتماعی ایران است که فریاد دوباره مبارزه و آزادی اجتماعی را به گوش همگان رسانید. گرچه فضای سیاسی و اجتماعی سال‌های 1332 توام با نوعی پراکندگی و فراز و نشیب مبارزات در خصوص حاکمیت ملی بود، با این حال روز 16آذر همان سال بیانگر اتحاد وصف‌ناپذیر گروه‌های سیاسی ضد امپریالیسم و تجلی آن در قالب دانشگاه به‌عنوان بستر توسعه در ایران بود. بر این اساس، روز 16آذر در چارچوب تاریخی خود نقطه عطفی در تقویت جنبش‌های دانشجویی به منظور ایجاد فصل جدیدی از مناسبات سیاسی بر محوریت، آزادی و استقلال ارزیابی می‌شود. شاید در نگاه نخست، این روز تداوم حضور گروه‌های سیاسی باشد، اما با نگاهی عمیق پدیدار کننده حضور جوانان آزادی‌خواه برای توسعه کشور و در عین حال نقش بی‌بدیل دانشگاه در تعالی و حرکت به سمت آزادی در ایران بود. 16آذر بیانگر تاریخی از مبارزات بی‌پایان جامعه ایران برای دستیابی به آرمان‌های انسانی، الهی و اجتماعی است و گسستی در سبک مبارزات و جنبش‌ها به شمار می‌رود که بیش از هر زمان دیگر بر آگاهی، علم و دانش برای مبارزه با موانع آزادی در ایران گام برداشت. از این روز، دانشگاه تنها محل تحصیل علم به‌شمار نمی‌رود، بلکه محلی برای تجلی آرمان‌های جامعه و چشم‌انداز توسعه کشور و تبیین موانع ساختاری این حرکت نیز محسوب می‌شود. جنبش دانشجویی و مطالبه‌گری آنان حرکتی مستمر در ایران است که شاخص‌های اصلی آن به حوادث سال‌های 1332 و 16آذر بازمی‌گردد. رخدادی که بعدها تحلیل آن عمق آگاهی بخشی حرکت‌های دانشجویی را نمایان کرده و مقاومتی در برابر جریان اجبار کننده به منظور استیلا بر منابع و انسان‌ها به‌شمار می‌رود. اجباری که بیش از هر چیز انسان آزاد را هدف قرار داده و با پنهان کردن چهره خود اقدام به انباشت قدرت می‌کند. به عبارتی بهتر، جنبش‌های دانشجویی آشکار کننده چهره‌های رفتاری قدرت در تطمیع برای بازتولید شبکه‌ای خاص از مناسبات است که در برگیرنده از خود بیگانگی و غرق در معنای تولید شده امپریالیسم و قدرت است. بدین معنی که ساختارهای قدرت با تبیین مجموعه‌ای از روابط مستقر، شکل دهنده معنای رفتاری و سیاسی در جامعه برای بازتولید هرچه بیشتر ساختار هستند، ساختارهایی که نابرابری، بی‌عدالتی و در نهایت تسلط بر انسان‌ها را برای اهداف کوتاه مدت خود به‌کار می‌گیرند. 16آذر روز به لرزه در آوردن این ساختار و شکل دهنده تاریخ ترس قدرت از دانشگاه است. فرآیندی از آگاه‌سازی اجتماعی در برابر هرگونه استیلا بر انسان و جامعه است که با روشنگری و اهدای جان خود در برابر دژ قدرت ایستادگی می‌کند. در نتیجه 16 آذر و روز دانشجو آغاز راه بی‌پایان مبارزه با هرگونه آزادی‌ستیزی نیز به‌شمار می‌رود. لذا، تکریم این روز بازتولیدکننده پیکان‌های بی‌امان مبارزات اجتماعی و متجلی‌کننده اراده تحول‌خواهی و اصلاح هستند.
* قائم مقام دفتر سیاسی انجمن اسلامی مهندسان ایران