روزنامه ایران
1398/01/17
«زیرساخت های اجتماعی» و اهمیت آنها برای تاب آوری جامعه
حسین ایمانی جاجرمیدانشیار دانشکده علوم اجتماعی
سال 1398 برای کشورمان که درگیر ورشکستگی آبی است و خاطراتی تلخ از خشکسالی دارد، با رحمت الهی و باران آغاز شد. قاعدتاً این باید همه را خوشحال می‌کرد اما سال‌ها بی‌توجهی به رعایت مقررات حریم‌های رودخانه‌ها، مسیل‌ها و طراحی شهری و مکان‌یابی سکونتگاه‌ها به شکل غیرمسئولانه، با تبدیل قطره‌ای باران به سیل‌های خانمان برانداز به جای شادمانی، غم و اندوه نصیب ایرانی‌ها شد.
اینکه فرصتی آبی برای کشوری تشنه بدل به تهدیدی جانسوز شد، جای شرمساری دارد اما تاریخ نشان می‌دهد ملت‌های خردمند در شرمساری اشتباهات خود درجا نمی‌زنند. آنها با تحلیل دقیق حوادث، سهم اشتباهات انسانی و سازمانی را مشخص و برای رفع آنها و عدم تکرار حادثه می‌کوشند. در میان همه رویدادهای تلخ روزهای آغاز سال نو، احیای روحیه نوع دوستی و کمک به هموطنان گرفتار یکی از نکات روشن و امیدوار‌کننده است.
در شرایطی که نظرسنجی‌ها از ناامیدی به آینده و کاهش اعتماد بین شخصی خبر می‌داد، همبستگی ایرانی‌ها برای کمک به هموطنان گرفتار در سیل و بلا نشان می‌دهد جامعه ایران از چه ظرفیت‌های اجتماعی برخوردار است. حجم گذشت و یاری‌رسانی بویژه در جایی مثل شیراز همواره در خاطره‌ها خواهد ماند. البته از مردم صاحب کمال شهر شیراز هم همین انتظار می‌رفت که گوشه‌ای از توان اجتماعی خود را رو کنند.
توانی که در جای‌جای این کشور کهنسال به شکلی بالقوه وجود دارد و می‌تواند در سایر عرصه‌ها و زمینه‌ها، سوای زمان مخاطرات، گره از مشکلات و گرفتاری‌ها باز کند، اگر ساختارهای منفعت و قید و بندهای دیوان سالاری فرسوده بگذارد. به خطاها و قصورها در انجام وظایف و مسئولیت‌ها باید رسیدگی شود، گزارش ملی سیل‌های سال 1398 باید تهیه و سهم عوامل مختلف در آن مشخص شود، اما همه این‌ها نباید مانع این شود که از ظرفیت و توان اجتماعی قدرتمند مردم غافل شده و تلاشی برای رفع محدودیت و گرفتاری‌های آن نکنیم.
جا دارد که با اتخاذ سیاست‌ها و برنامه‌های درست بکوشیم تا ضمن تقویت ظرفیت اجتماعی از مواهب مختلف آن جامعه را برخوردار کنیم. نوشته‌ها و تحقیقات اخیر در حوزه جامعه شناسی و برنامه‌ریزی شهری حکایت از اهمیت موضوعاتی مانند «زیرساخت‌های اجتماعی» دارند. بسیاری از مشکلات اجتماعی-اقتصادی مانند نابرابری، جدایی گزینی و تبعیض را با پول و زور نمی‌توان حل و فصل کرد.
برخورد با این مشکلات نیازمند به میان آمدن ظرفیت اجتماعی مردم است که گوشه‌ای از آن را در جریان حوادث اخیر دیدیم. در سال‌های گذشته عموم مدیران و مسئولان ما از اهمیت امر اجتماعی غفلت ورزیده و جامعه را تنها با ابزارهای مادی و پولی گز کرده و مدیریت کردند. قربانی شدن بسیاری از عرصه‌های عمومی به پای انواع تجاری سازی‌ها و شهرفروشی‌ها بخشی از این مسأله است.
اما زمانی می‌رسد مثل حادثه سیل اخیر که همه دستگاه‌ها غافل می‌شوند و زیرساخت‌های مادی از کار افتاده و درهم می‌شکنند، اما به قول یک استاد جامعه شناسی شهری در کتابش به‌نام «کاخ‌های مردم» زمانی که همه این زیرساخت‌ها از کار افتاده‌اند، یک زیرساخت، که اگر وجود داشته باشد، می‌تواند به داد مردم گرفتار برسد و آن چیزی نیست جز همیاری و کمک دیگران، توانی که برآمده از امکانات و تسهیلاتی است که می‌توانیم «زیرساخت اجتماعی» نامش دهیم. باید به زیرساخت اجتماعی شهرها و روستاهایمان توجه دوباره‌ای بکنیم، ما نیازمند این هستیم که فضاها و مکان‌هایی داشته باشیم مانند کتابخانه‌های عمومی، سراهای محله، دانشگاه‌های مسئولیت پذیر و مدارس اجتماع محور که آدم‌ها با یکدیگر به تعامل پرداخته و با ایجاد شبکه‌های روابط، بر موجودی سرمایه اجتماعی خود و جامعه‌شان بیفزایند. این‌ها ممکن نمی‌شود مگر آنکه مانند بسیاری از شهرها و کشورهای توسعه یافته دنیا، ایجاد، تقویت و گسترش زیرساخت اجتماعی در دستور کارمان قرار گیرد.
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
سایر اخبار این روزنامه
سیلاب زِ سر گذشت...
کار اصلی بازسازی ویرانی‌های سیل است
ثبت 18 میلیون سفر نوروزی در کشور
مسافرانی که به مقصد نرسیدند
بازیگر بی رقیب در موج نوی سینمای ایران
درهای مدیریت کشور باید باز شود
شیرازه هویت ملی ما در گلستان و شیراز مستحکم تر شد
«زیرساخت های اجتماعی» و اهمیت آنها برای تاب آوری جامعه
<ایران> در نوروز
