تصفیه دل و دوری از ریا (۴)

پنجمین نکته درباره ریا آن است که بدانیم ریا حتی می‌تواند اعمال پاک گذشته را نیز از بین ببرد و اصطلاحا باعث «حبط اعمال» شود. از امام باقر(ع) نقل است که: «نگهداری عمل از انجام آن سخت‌تر است.» راوی از حضرت می‌پرسد «منظور از نگهداری عمل چیست؟»  حضرت جواب می‌دهند: «برای رضای خدا، انفاق می‌کند اما بعد از آن کاری را که کرده است، بر زبان می‌آورد، همین باعث می‌شود که ثواب یک عمل پنهان را از او بستانند و  برایش ثواب یک «بخشش آشکار» را  بنویسند [که کمتر است] اگر برای بار دوم، آن کاری را که کرده است، به زبان آورد، عملش پاک می‌شود و برایش «ریاکاری» می‌نویسند.»1 همین مطلب از امام صادق نیز روایت شده است.2  از این نکته، می‌توان به بحث دیگری رسید که با عنوان «سُمعه» شناخته می‌شود. «سُمعه» آن است که آدم کاری را در خلوت انجام می‌دهد ولی هدف او آن است که با این کار بعدها مشهور شود و آن کار خوب به «سمع» مردم رسیده و مردم از آن مطلع شوند. «روح سُمعه» هیچ تفاوتی با ریا  ندارد و اگر آدمی از ابتدا به این نیّت که مردم از آن مطلع خواهند شد چنین می‌کند تمام مفاسد ریا را بر خویش بار کرده است و اگر در لحظه انجام عمل نیّت پاکی دارد ولی بعدها، آن را به گوش مردم می‌رساند، در حقیقت عمل خود را «حبط» کرده است.  نکته ششم درباره ریا پاسخ به این سوال است «که آیا ثواب‌ ندادن به عمل ریایی، یک نکته شرعی است و یا یک فرآیند عقلایی است؟» در پاسخ لازم است اشاره کنیم که «ثواب ندادن» به ریاکار یک امر کاملا عقلایی است و در همه روابط عقلایی هم وجود دارد ولی «عقاب‌کردن ریاکار» یک بُعد شرعی و الهی دارد، به همین جهت بحث از «عدم تعلق ثواب» را در این نکته مورد اشاره قرار می‌دهیم و بحث دوم را به نکته بعد وامی‌گذاریم.
ادامه صفحه 11