اکنون توپ برجام در زمین اروپاست

احمدرضا سالاری‌نژاد- خروج ایالات متحده آمریکا از برجام، سرانجام ایران را پس از یک‌سال وادار به واکنشی مبنی بر محدود کردن تعهدات خود و مهلت به اروپا برای اجرای تعهدات برجامی خود کرد. این مهلت شصت‏روزه در واقع عرصه زورآزمایی اروپا در برابر آمریکا است که یا باید در برابر ایران همچنان به اطاعت از این ابرقدرت ادامه دهد و یا به عنوان یک قدرت مستقل در سیاست جهانی تعهدات خود را اجرا کند. واکنش‌های اولیه سران اروپایی حکایت از آن دارد که آن‌ها صرفا روی کاغذ یک قدرت مستقل هستند و نمی‌توانند در بازه شصت‏روزه تعهدات برجامی خود که خلاف مواضع آمریکا است را اجرا کنند. سران اتحادیه اروپا در بیانیه‌‌ مشترکی اعلام کرده‏اند که ما هنوز از توافق هسته‌ای با ایران حمایت می‌کنیم، اما هیچ ضرب‌الاجلی را از سوی تهران برای زنده‏نگهداشتن برجام نمی‌پذیریم. در واقع چیزی که اروپا از ایران می‏خواهد مشابه وضعیت تعهدات قرارداد الحاقی است که سال‌های پیش ایران برای حسن نیت به آن تن داد و آن، اجرای تعهدات داوطلبانه از سوی ایران، بدون توجه به تعهدات طرف مقابل در عین افزایش تحریم‌ها بود.
در واقع همین شرایط سبب شد که ایران مذاکرات را ادامه دهد تا به برجام برسد. حال اروپا نیز ضمن رد مهلت شصت‏روزه، دنبال چنین نتیجه‌ای است که فشارهای آمریکا بار دیگر ایران را وادار به دادن امتیاز بیشتر به غرب کند. کانال ویژه مالی موسوم به اینستکس که بسیار محدود است توان اجرایی کردن تعهدات برجامی اروپا را نداشته و صرفاً اروپا به عنوان یک بنگاه خیریه در شرایط تحریمی یکسری کالاهای محدود را به ایران عرضه می‌کند. در هر حال، اکنون توپ در زمین اروپاست. طرف اروپایی تنها شصت‏‏روز فرصت دارد تا تعهدات برجامی خود را انجام دهد، در غیر این‌صورت، ایران گام دیگری در جهت کم‏کردن تعهدات برجامی خود برمی‏دارد. با این وجود کشورهای اروپایی از پذیرش مسئولیت این مهلت زمانی طفره رفتند و تهدید کردند که امکان فشار بیشتر بر ایران وجود دارد. این سیاست حاکی از آن است که اروپا به دنبال بازی دو سر باخت برای ایران است، در چنین شرایطی به نظر می‏رسد ایران چه در برجام بماند و چه تعهدات خود را کم کند یا از این توافق خارج شود، در نتیجه تغییری ایجاد نمی‌شود. متاسفانه اتحادیه اروپا و بقیه اعضای جامعه بین‌المللی این توان را نداشتند که در برابر فشار آمریکا ایستادگی کنند و لذا ایران این طور به مصلحت دیده که برخی از تعهدات و اقداماتی را که به صورت داوطلبانه در برجام انجام می‌داده، فعلاً اجرا نکند. از این رو، دادن چنین مهلتی یک ضرورت بود تا اروپا وادار شود تکلیف نقش خود را در این توافق مشخص کند که یا طرف ایران را بگیرد یا از آمریکا پیروی کند. چه اینکه ایران حق قانونی خود در این توافق را اجرا کرده و همچون اروپا و آمریکا اقداماتی خلاف این توافق را اتخاذ نکرده ‌است.