اینستکس محور مذاکرات هایکو ماس در تهران

سفر هایکو ماس وزیر خارجه آلمان به تهران به نوعی می‌تواند تست زدن مقاومت ایران در برابر ضرب‌الاجل 60 روزه‌ای که از سوی شورای عالی امنیت ملی کشورمان به طرف‌های اروپایی داده شده تا آنها تعهداتشان را نسبت به تهران عملیاتی کنند باشد. عملیاتی کردن تعهدات برجامی اروپایی‌ها بر دو پایه استوار است اول خریداری نفت از ایران و دوم تسهیل تبادلات مالی و تجاری میان ایران و اروپا، لذا به نظر می‌رسد حضور هایکو ماس در تهران به منظور گرفتن وقت و فرصت بیشتر از ایران است. از سوی دیگر راه‌هایی را برای راه‌اندازی اینستکس که به نوعی دریچه‌ای به منظور مبادلات تجاری است عملیاتی کند. به‌گونه‌ای که ایران بتواند با پول حاصل از فروش نفتش کالاهای مورد نیازش را خریداری کند. همچنین ایران به دنبال آن است تا با اعمال فشار به طرف‌های اروپایی آنها را به تعهدات برجامی‌شان بازگرداند. امانوئل مکرون طی مذاکراتی که با دونالد ترامپ داشت پا را از حد فراتر گذاشت. همچنان که پیش از این ریاست جمهور صراحتا اعلام کردند گفت‌وگو با طرف‌های اروپایی بدون موافقت آمریکا نتیجه مطلوب را نداشته است. چون اروپایی‌ها اختیاری ندارند به عبارت دیگر می‌توان گفت که نمی‌توان میان آمریکا و اروپا جدایی قائل بود. اروپایی‌ها دنباله‌رو آمریکایی‌ها هستند. لذا به نظر می‌رسد هایکو ماس به دنبال توجیه مواضع مکرون در خصوص مهار نفوذ منطقه‌ای و توان دفاعی ایران هستند. بنابراین باید میان سفر شینزو آبه با سفر هایکو ماس به تهران تفاوت قائل شد. ژاپن بعد از جنگ جهانی دوم یعنی از سال 1945 به بعد تحت سیطره آمریکایی‌ها بوده، اما توکیو همواره روابط بسیار خوبی با تهران در طی سال‌های متمادی داشته است. همچنین پیش‌بینی می‌شود همچنان که پادشاه عمان از ایران خواست تا مذاکراتی میان ایران و آمریکا شکل گیرد. این احتمال داده می‌شود که شینزو آبه چنین درخواستی را از ایران خواهد کرد تا به عنوان مثال مذاکرات هسته‌ای میان تهران-واشنگتن ادامه یابد. همچنین ممکن است مذاکرات احتمالی میان تهران-واشنگتن کلید زده شود. البته این مساله بستگی به آن دارد که در ایران چه تصوری نسبت به این مساله وجود دارد. دیدگاه‌های متفاوتی در ایران نسبت به مذاکره با آمریکا وجود دارد. عده‌ای در ایران بر این نظر هستند که باید صبر کرد و دید که آیا دونالد ترامپ در سال 2020 در انتخابات پیروز می‌شود یا خیر، بنابراین این امتیاز نبایستی به ترامپ داده شود تا دموکرات‌ها در انتخابات پیروز شوند. چون ایرانی‌ها چه قبل و چه بعد از انقلاب تمایل بیشتری به گفت‌وگو با جمهوریخواهان تا دموکرات‌ها داشته‌اند. ممکن است شینزو آبه بتواند با دست پر از تهران به توکیو بازگردد. با توجه به آنکه مقام معظم رهبری طی روزهای گذشته صراحتا اعلام داشته‌اند از نظر فقهی نیز ایران به دنبال سلاح هسته‌ای نبوده و نیست. بنابراین این موضع مقام معظم رهبری می‌تواند به عنوان سیگنالی مثبت از سوی تهران به واشنگتن تلقی گردد.
* استاد دانشگاه