تصمیم‌گیری ایران در مقابل فرصت‌های پیش رو

قدردانی ترامپ از ایرانی‌ها از این منظر که هواپیمای با سرنشین را هدف قرار نداده‌اند و اینکه به خاطر جلوگیری از کشته شدن حدود 150 نفر که ممکن بود در نتیجه حملات اتفاق بیفتد از حمله پرهیز کرده یا هر انعطاف دیگری که نشان می‌دهد از سر استیصال و ناتوانی است. به این معنی که ترامپ به دلیل ویژگی‌های شخصیتی‌اش به هیچ عنوان حاضر نیست انتخابات ریاست جمهوری آمریکا را ببازد. بنابراین از هرگونه اقدام غیرقابل پیش‌بینی که به موقعیتش در انتخابات ریاست جمهوری لطمه بزند، پرهیز می‌کند. درحقیقت نکته اول این است که اگر ترامپ در مقابل سرنگونی هواپیمای جاسوسی‌اش واکنشی نشان نداده، مهم‌ترین ملاحظه‌اش تاثیر هرگونه جنگی در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا است. نکته دوم اینکه تقریبا هیچ‌کدام از سیاستمداران آمریکا و خیلی از سیاستمداران جهان فکر نمی‌کردند که ایران آنقدر نسبت به تمامیت ارضی‌اش حساس و حاضر باشد ریسک هر‌گونه حمله‌ای را بپذیرد. بنابراین صحبت‌های مسالمت‌آمیز ترامپ ناشی از قدرت بازدارندگی ایران و واکنش نظامی متقابلی بود که ایران بخواهد از خودش نشان دهد. نکته سوم که البته بیشتر یک علت توجیهی است تا یک علت واقعی اینکه ترامپ اساسا در تبلیغات ریاست جمهوری‌اش قول داده بود که نه تنها از هرگونه جنگ جدیدی در خاورمیانه پرهیز می‌کند بلکه حتی به تقلیل و کاهش نیروهای آمریکایی در خاورمیانه مبادرت بورزد. اینها دلایلی است که به نظر می‌رسد مانع از تصمیم ترامپ در حمله به ایران بوده. با این حال به نظر می‌رسد ایران هم ضمن اینکه اقتدار خودش را نشان داده و در یک موقعیت ممتازی به لحاظ روانی قرار دارد از فرصت‌هایی که برای کاهش تنش پیش می‌آید، استفاده کند. به عبارت دیگر ایران نباید رفتاری را نشان دهد که بیش از حد به تحقیر ترامپ و آمریکایی‌ها منجر شود. بعضی از کشورها از جمله کشورهای عربی، به‌خصوص امارات و عربستان سعودی سعی می‌کنند ترامپ را در موضعی قرار دهند که او را مجبور به یک اقدام نظامی علیه ایران کنند و البته این موضوع در برنامه‌هایشان بوده که همیشه سعی کرده‌اند به جای اینکه خودشان رودرروی ایران قرار بگیرند دیگران به‌خصوص آمریکا را وادار به رویارویی با ایران کنند. در هر حال ایران باید درباره پیشنهادات ترامپ و موضع انعطاف پذیری که ترامپ دارد، کمی بیشتر تامل کند. این به معنی این نیست که ایران با آمریکا وارد مذاکره شود یا ایران با آمریکا وارد رابطه شود. ایران باید دنبال گزینه‌هایی باشد که به خروج آبرومندانه ترامپ از بحران کمک کند. چون ممکن است ترامپ در موقعیتی قرار بگیرد که ناچار باشد اقدام نظامی را صورت دهد. به‌خصوص اینکه الان در سطح داخل آمریکا در وضعیتی قرار دارد که ساقط شدن پهپاد آمریکایی توسط ایران و قبل از آن ابتکار عمل‌های نظامی دیگری که ایران از خودش نشان داده، دموکرات‌ها و خیلی دیگر از نیروها را بر آن داشته تا از عقب نشینی یا ضعف ترامپ به عنوان یک نقطه ضعف استفاده کنند و موقعیت او را در انتخابات ریاست جمهوری تحت تاثیر قرار دهند. بنابراین تنها نکته‌ای که باید مورد تامل سیاستگذاران ایران باشد این است که از یک طرف ابتکار عمل‌های نظامی موفقیت‌آمیزی را صورت داده‌اند و ابتکار عمل‌هایی را در دست گرفته‌اند. از طرف دیگر با پیشنهاداتی روبه‌رو هستند که این پیشنهادات می‌تواند به کاهش تنش و خروج آبرومندانه ترامپ از بحرانی که پیش آمده، منجر شود. سیاستمداران و دستگاه‌های تصمیم‌گیر ایران باید درباره این موضوعات با دقت بیشتری عمل کنند و به آن به عنوان یک فرصت نگاه کنند. بنابراین اینکه از یک طرف برگ برنده در دست ایران است و از طرف دیگر نباید این برگ برنده را به سادگی از دست بدهد.
* استاد دانشگاه