روزنامه مردم سالاری
1398/05/10
حرم رضوی، نیازمند نشانه‌ای جدید
یادش بخیر آن روزها، بر هر بامی از مشهد می‌آمدیم، چشم‌مان که به گنبد طلایی حضرتش می‌افتاد، نوری از امید دلمان را روشن می‌کرد، در خیابان‌های منتهی به حرم، برق گنبد طلایی، اشک شوق را از چشم‌هایمان روان می‌ساخت. زائران، مجاوران و همشهریان چه خاضعانه دست بر سینه می‌گذاشتند و سلامی‌به بلندای تاریخ این شهر تقدیم حضرتش می‌کردند: السلام علیک یا علی ابنموسی الرضا (ع) .
نقطه عطف شهر، حرم بود. هویت شهر، حرم بود؛ نگاه حضرت را بر زندگی‌مان احساس می‌کردیم. با تمام وجود حس می‌کردیم که بچه محل آقا امام رضا(ع) هستیم... اما حالا دیگر گویا عده‌ای از ما در شهر گم شده‌ایم. انگار آن زنجیری که ما را به اصل‌مان پیوند می‌داد، گم کرده‌ایم. دیگر در مشهد کمتر اثری از هویتش می‌بینیم. حالا چه تفاوتی بین مشهد و سایر شهرها وجود دارد؟ کجاست آن مشهدالرضا(ع)؟ اصلا اگر مرقد مطهر امام رضا(ع) در شهرمان نبود، اینجا چگونه شهری بود؟ شهری دور افتاده در شرق ایران باید دعا می‌کردیم گردشگران شهرهای دیگر هم از این جا بگذرند پس برکت امام رضا (ع) را فراموش نکنیم... حالا متاسفانه ساختمان‌های بزرگ و مرتفع و توسعه افقی شهر هر روز ما را از هویت اصلی‌مان دورتر می‌کند، در حالی که دلمان می‌خواهد اگر در وکیل آباد یا قاسم آبادیم، چشم‌مان و قلب‌مان به نسیمی از حضرتش روشن شود و عطر وجودش مشام‌مان را سیراب کند. باز هم بر بام خانه‌مان بایستیم و سلام دهیم. باز هم در خیابان‌های مشهد که تردد می‌کنیم حس کنیم در مشهد الرضا (ع) قدم بر می‌داریم.
در گذشته نیز در شهرهای اسلامی بلندترین ساختمان هر شهر مناره مسجد آن شهر بود. هنوز هم خط آسمان شهر یزد گنبد فیروزه‌ای مسجد جامع آن است که میان گنبدهای گلی می‌درخشد.
در قرون وسطی هم در شهرسازی گوتیک اروپا از هر خیابان شهر می‌توانستید برج ناقوس کلیسای آن شهر را ببینید. امروز نیز با شنیدن اسم پاریس ناخودآگاه ذهنمان به سمت برج ایفل می‌رود، مسکو را با کاخ کرملینش، آگرا را با تاج محلش، کوالالامپور را با برج‌های دوقلوی پتروناسش و قاهره را با اهرام ثلاثه‌اش، می‌شناسیم. براساس همین قاعده با توجه به اینکه شهر مشهد دارای یک هویت مذهبی و تأثیر گذار است و حرم مطهر امام رضا(ع) نیز به عنوان شاخص شهری نقش پررنگی در آن بازی می‌کند، ضرورت دارد تا خود را بیش از پیش به عنوان نمادی بی‌بدیل بر پیکره شهر مشهد بنمایاند. لیکن باید طرحی نو دراندازیم تا هویت مشهد همچنان در سرتاسر شهر خودنمایی کند.
تسلط سرمایه‌داری بر معماری شهرها: با تغییراتی که در اقتصاد این شهر به وجود آمد، بر فرهنگ و توسعه شهر اثر مستقیم گذاشت، تسلط سرمایه‌داری بر معماری شهرها تاثیرش قابل مشاهده است، حالا بلندترین ساختمان‌های شهر همانند شهرهای غربی بانک‌ها هستند. همانطور که اولویت جامعه نیز مادیات شده است، این نگرش به شهرهای اسلامی هم رسوخ کرده است.
پیشرفت، تکنولوژی و توسعه را نمی‌توان متوقف کرد، بلکه باید پیشرفت و فناوری را در اختیار گرفت و بومی‌سازی کرد، از آنها برای رسیدن به اهداف ملی استفاده کرد، نمی‌شود انتظار داشت شهر مشهد توسعه افقی نیابد یا ساختمان‌های مرتفع ساخته نشوند تا همیشه و همه جا حرم دیده شود زیرا توسعه لازمه شهر‌نشینی، اگر وسعت افقی شهر کنترل نشده باشد مشکلات فراوانی را جهت توزيع خدمات شهری به‌دنبال خواهد داشت. پس ناچاریم که شهر را مرتفع بسازیم. اما ساختمان‌های مرتفع را می‌توان در یک محدوده به دور از بافت قدیمی شهر در یک منطقه جدید احداث کرد. تا آسیبی به خط آسمان بافت قدیمی‌نرسد. که می‌توان نمونه موفق آن منطقه «لدفانس» La Défense در پاریس را مثال زد که خط آسمان پاریس قدیم در ارتفاع 19.6 بسته شده است و تمامی برج‌های مرتفع در این منطقه جدید ساخته شده است . هویت شهر را برگردانیم: آیا میشود هنوز انتظار داشت به لحاظ فیزیکی مانند گذشته بلندترین ساختمان‌های شهر ساختمان‌های مذهبی و مناره مسجد جامع شهر باشد؟ آیا می‌توان دوباره حرم را باوجود محاصره هتل‌های آسمانخراش به بلندترین نشانه شهر تبدیل کرد؟؟
در حال حاضر می‌توان از فناوری نور استفاده کرد و بلندترین و بزرگترین نورپردازی شهر اسلامی متعلق به مسجد جامع آن شهر باشد .
در شهر مشهد شایسته است که بزرگترین و موثرترین نورپردازی از مضجع شریف امامان به عنوان هویت اصلی مشهد باشد تا مانند گذشته یا حتی بهتر از هر نقطه از شهر دیده شود. تا دوباره هویت مشهد را به آن برگردانیم و در این رقابت بین بانک‌ها و سایر ساختمان‌ها در خراشیدن آسمان بلندترین نشانه شهر را دوباره به هویتش یعنی حرم برگردانیم .
پیشنهاد: هشت ستون بلند نوری برای گنبد مطهر طراحی و اجرا شود که در شب جلوه‌ای خاص به کلانشهر مشهد ببخشد این ستون‌های نورانی بیگمان حس خاصی را در ذهن زائرین و مجاورین امام مهربانی‌ها به وجود خواهد آورد و اسباب معنویت و سلوک را دل آنها متجلی خواهد نمود.
از سویی دیگر این نورپردازی باعث میشود که حرم مطهر، نقش هدایت‌کنندگی به خود گیرد. در واقع شهروندان و مسافران با مشخص کردن حرم مطهر به عنوان شاخص شهری و نقطه تصمیم گیری به عنوان جایی که تصمیمات در طول مسیر گرفته میشود، همزمان منظوری متفاوت با آنچه در بالا اشاره شد را نیز در می‌یابند.
این پیشنهاد در حال حاضر قابل انجام‌تر از ساخت گنبدی مرتفع‌تر و یا ساخت بلندترین مناره شهر در حرم مطهر امام رضا(ع) می‌باشد.
*عضو هیات علمی‌گروه معماری دانشگاه آزاداسلامی مشهد
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
سایر اخبار این روزنامه
اهمیت اصلاح ساختار بودجه کشور
حرم رضوی، نیازمند نشانه‌ای جدید
ادعای «جابه‌جایی سرباز» دروغ است
انتخابات و پارلمان غیرحزبی در دنیا بی‌مفهوم است
تماس تلفنی مکرون با روحانی 100 دقیقه طول کشید
سیاست مبهم دولت در حوزه توانبخشی معلولان
«نه» بلند ژرمن‌ها به آمریکا
اگر عربستان آماده گفت‌وگو باشد ما آماده‌ایم
تحرکات تازه در حوزه سازوکار مالی ایران و اروپا
تبدیل ریال به تومان با حذف چهار صفر
