روزنامه مردم سالاری
1398/06/04
پیرامون پدرسالاری دینی
در روزهای اخیر مجادله کلامی بین دو قاضی‌القضات سابق ایران در ایام دو عید بزرگ که روزهای جشن و سرورمسلمین است در رسانه‌ها انعکاس فراوانی یافت و کام جامعه دینی و روحانیت را تلخ کرد. در این مجادله هر دو فقیه از اعضای نهادهای مهمی چون مجلس خبرگان، شورای نگهبان، مجمع تشخیص مصلحت نظام و از سران قوا بوده یا هستند.شرایط خاص و کم سابقه‌ای که بسیاری از نخبگان و بزرگان را به سکوت واداشته و اهل قلم و رسانه نیز کمتر جرات ورود به چنین مناقشه‌ای را دارند و کسانی هم جرات به خرج داده و قلم فرسایی کرده‌اند در پایان از هر دو بزرگوار عذر خواهی کرده‌اند. حقیقت اینکه مباحثه و مجادله کلامی بین روحانیون و علما همانند همه قشرها و گروه‌های دیگر مرسوم بوده و هست ولی اکنون جامعه نوعی از هنجارشکنی بین دو تن از نخبگان دینی و سیاسی مواجه است که مسبوق به سابقه نیست و مرزهای اخلاق و قانون و فقاهت را تهدید می‌کند. در چند دهه اخیر همیشه شعارهای ارزشمندی چون قانونگرایی، اخلاق گرایی و مردم‌سالاری دینی بر پایه آموزه‌های فقهی ترویج شده است و اینک مناقشه نخبگان و خبرگان، فرهنگ نقد و گفت‌وگو و ارزشهای مردم سالاری دینی را بی اثر کرده
است.
در واقع این گونه تنش‌ها بیانگر آنست که ما از جمهوریت و تکثر فاصله گرفته و به سوی اقتدارگرایی و بد اخلاقی می‌رویم و از مردم‌سالاری دینی به پدرسالاری دینی رسیده‌ایم. بیان چند نکته پیرامون این مناقشه حائز اهمیت است.
جامعه سنتی ایران بخاطر زمینه مذهبی خود در چند سده اخیر تحت قیمومیت و سرپرستی نهاد دین و فقهای تشیع بوده است و تداوم ولایت و رهبری در جایگاه قضا و فتوا به رهبری در سیاست و حکومت رسیده است. این فرایند نشان از اثرگذاری دین در تمامی تعاملات افراد در زندگی اجتماعی و سیاسی جامعه سنتی دارد و در مقابل زهد و مردم‌گرایی و اخلاص علمای دین موجب محبوبیت و مشروعیت علما و فقها در بین مردم بوده است. ولی در دوره مدرن با رشد سواد و گسترش اطلاعات رابطه بین نخبگان و عموم مردم از آن شرایط و نگاه سنتی و پدر سالارانه تغییر کرده است. در حکومت قانون، تعاملات براساس قانونگرایی، تکثر و گسترش عقلانیت، ارزشهای جمهوریت و حقوق شهروندی مورد توجه و تاکید است. پدرسالاری دینی بر اساس آنچه در دوره قدیم حاکم بوده جایگاهی ندارد و ادامه آن به دین زدگی و تقلیل جایگاه نخبگان دینی منجر میشود. در این خصوص ضرورت دارد نهادهای دینی و نخبگان فقهی برای حفظ و تداوم مرجعیت خود در روابط و تعاملات با پدیده‌های نوین و جامعه مدرن تعریف جدیدی داشته باشند.
نکته دیگر اینکه این دو فقیه، هم مسئولیت مهم فقهی و هم حقوقی در جمهوری اسلامی دارند ولی در گفتار و کردارشان موازین و ارزشهای فقه و حقوق نقض شده است. ادبیات فقهی و استدلال‌های حقوقی با آنچه در این مواجهه می‌بینیم فرسنگ‌ها فاصله دارد. با عملکرد این بزرگان برای شاگردان و رهروان ایشان چه وضعیتی باید تصور داشت؟ از سوی دیگر رفتاری که آقای یزدی با آیت‌الله زنجانی و دیگر علمای حوزه داشته‌اند و در این فضا برای دیگران تعیین تکلیف می‌کنند حکایت از پدرسالاری و یکتا انگاری در فضای درونی حوزه و روحانیت دارد. این رفتار که از جایگاه سیاسی و حکومتی ایشان نشات می‌گیرد آزادگی و حقوق اولیه دیگر فقها را تحت الشعاع قرار داده است. تداوم این روند موجب واگرایی و تفرقه در بین علمای شیعه میشود و ارزشهای تشیع و حوزه‌های دینی را به چالش می‌کشد و موجب نگرانی دلسوزان و عالمان و بزرگان شده است.
لذا شایسته است برای جلوگیری از فتنه دشمنان و حفظ شآن علمای دین، نخبگان دینی-سیاسی از خودمحوری و پدرسالاری دینی فاصله گرفته وحدت و همدلی را سرلوحه امور
قرار دهند.
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
سایر اخبار این روزنامه
بازداشت خودروسازها، قدم‌های کوچک فسادزدایی
طرفین قراردادهای تجارتی به حفظ اطلاعات محرمانه در مذاکرات ملزم شدند
سازوکار اخطارهای ابلاغی در لایحه تجارت تعیین شد
پیرامون پدرسالاری دینی
استفاده پکن از زور در هنگ‌کنگ
ضرورت برگزاری انتخابات مجلس به صورت حزبی
قانون انتخابات برمبنای نظام حزبی انتخابات باید در دستور کار مجلس قرار گیرد
وداع با پدربزرگ خوش‌تیپ سینما
تلاش برای میانجی‌گری بین ایران و آمریکا در فرانسه
ارز در مسیر ارزانی
