دوئل دموکراسی و پوپولیسم

مردم فرانسه که دو هفته پیش در دور اول انتخابات ریاست‌جمهوری به دو حزب بزرگ این کشور نه گفتند، امروز در دور دوم باید از میان امانوئل ماکرون، نامزد جوان طیف میانه‌رو و مارین لوپن، کهنه‌‌کار سیاست از جناح راست‌افراطی یکی را انتخاب کنند. دور دوم انتخابات ریاست‌جمهوری، دو هفته پس از دور اول، امروز برگزار می‌شود.
هفته گذشته این دو در یک مناظره پرالتهاب رو در روی هم قرار گرفتند تا بی‌سابقه‌ترین مناظره دو نامزد انتخاباتی در تاریخ فرانسه رقم بخورد. مردم فرانسه برای نخستین بار به‌صورت زنده شاهد دو ساعت و نیم توهین ماکرون و لوپن به یکدیگر بودند. حال فضای جامعه فرانسه همچنان تحت‌تاثیر این مناظره است.
امانوئل ماکرون رقیب خودش را نادان، فاسد، دروغگو و دارای اعتقادات ملی‌گرایانه خطرناک خواند که فرانسه را به ورطه بدبختی و جنگ داخلی خواهد کشاند. مارین لوپن هم در مقابل ماکرون را که زمانی از مدیران بانکی و در دوره کوتاهی هم وزیر اقتصاد در کابینه فرانسوا اولاند بوده، فاسد و مستبد خواند که با اسلامگرایان زدوبند کرده و در برابر تروریسم چیزی برای گفتن ندارد. او ماکرون را متهم کرد که حاضر است در قبال تقویت جهانی‌سازی، فرانسه را ذبح کند. در طول مناظره، ماکرون بارها گفته‌های لوپن را چرند خواند و لوپن هم هر بار که به رقیبش حمله کرد او را بچه لقب داد.
شوک و حیرت از تیترهای روزنامه‌های فرانسوی فردای مناظره مشهود بود. رسانه‌های این کشور طبق نظرسنجی‌های مختلف، ماکرون را پیروز مناظره کثیف انتخابات ریاست‌جمهوری اعلام کردند اما از نارضایتی مردم نسبت به رویکرد هردو نامزد در مناظره هم خبر دادند. گفته می‌شود این مناظره بیش از 16میلیون بیننده داشته است. روزنامه‌ها ضمن انتقاد از حالت تهاجمی لوپن در تمام 160دقیقه مناظره، این رویارویی را بی‌فایده و بی‌ارزش خواندند.


ماکرون و لوپن در طول مناظره خود ترجیح دادند به جای ارائه برنامه در حوزه‌های مختلف به دیدگاه‌های طرف مقابل بتازند. اشتغال، اقتصاد، تروریسم، مهاجران، اسلامگرایی افراطی، امنیت و ادامه حضور فرانسه در اتحادیه اروپا مهم‌ترین محورهای بحث‌های انتخاباتی طی هشت ‌ماه گذشته بوده است. 15سال پیش شاید اگر ژاک شیراک قبول می‌کرد که در مناظره تلویزیونی مقابل ژان ماری لوپن، پدر مارین لوپن، بنشیند مردم فرانسه خیلی زودتر از اینها شاهد دعوا و توهین نامزدها روی آنتن زنده تلویزیونی بودند. شیراک از ترس نفرت‌پراکنی در جامعه، حضور در مناظره را نپذیرفت.
روز سرنوشت
امروز نه‌تنها برای فرانسه بلکه برای اروپا روز سرنوشت‌سازی است. پس از جنگ جهانی دوم هیچ‌گاه دست‌راستی‌های افراطی تا به این حد به قدرت نزدیک نبوده‌اند. پیش از فرانسه، اسفند سال قبل هلند میدان رویارویی راست‌های افراطی با نظام حاکم بود که با شکست سخت راستگرایان همراه شد اما اکنون در فرانسه وضعیت به‌گونه دیگری است.
طبق نظرسنجی‌‌ها، امانوئل ماکرون 39ساله اکنون 20درصد بیشتر از مارین لوپن 48ساله رای دارد اما همانند دور اول، جمعیت بزرگی از رای‌دهندگان هنوز تصمیم نهایی خود را نگرفته‌اند؛ گروهی که در ادبیات سیاسی، آرای آنها را خاکستری می‌نامند. در دور اول حدود 30 درصد از رای‌دهندگان تا روز قبل از انتخابات نمی‌دانستند به چه‌کسی می‌خواهند رای دهند. اکنون در دور دوم، این تعداد به چیزی حدود 20 درصد رسیده است اما همین 20 درصد درصورتی که رای خود را به نفع لوپن به صندوق‌ها بیندازند، می‌توانند سرنوشت انتخابات را تغییر دهند. اگرچه ماکرون پس از ائتلاف همه احزاب سیاسی فرانسه علیه راست‌های افراطی شانس اصلی پیروزی در انتخابات است اما آرای خاکستری در انتخابات همچنان می‌توانند تعیین‌کننده باشند.
اروپا پس از انتخابات فرانسه
در نگاه آلمان، دور دوم انتخابات فرانسه بازی با سرنوشت است. پیروزی لوپن برای برلین فاجعه خواهد بود. با این حال، پیروز شدن ماکرون هم کار آسانی نیست. سرنوشت اروپا به انتخابات حساس فرانسه بستگی دارد.
در کمتر از یک سال سیاستمداران آلمان با دو واقعه تکان‌دهنده روبه‌رو شدند: خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا (برگزیت) و ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ در ایالات متحده آمریکا. هیچ‌کس در برلین نمی‌خواهد این سناریو در دور دوم انتخابات فرانسه امروز تکرار شود و لوپن به قدرت برسد. اگر چنین شود به معنای پایان عضویت فرانسه در اتحادیه اروپا و فروپاشیدن این اتحادیه خواهد بود؛ این همان نقطه شکننده برای اتحادیه اروپا است که چندین نسل آن را ساخته‌اند. برگزیت یا خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا، این اتحادیه را فقط آسیب می‌زند اما وجود این اتحادیه بدون فرانسه غیرقابل تصور است.
نظرسنجی‌ها نشان می‌دهند که امانوئل ماکرون پیشتاز است اما این دلیل کافی برای برلین نیست تا نفس راحت بکشد. نظرسنجی‌های مشابه هم پیش از برگزیت و انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا انجام شد اما نتایج آنها کاملا اشتباه از آب در آمد. اضطراب را در سخنان صدراعظم آلمان می‌توان دید. او گفته است: بستگی به رای‌دهندگان فرانسوی دارد و نمی‌خواهم در آن مداخله کنم اما خشنود خواهم شد اگر امانوئل ماکرون برنده شود چون او حامی اتحادیه اروپاست.
فرانسوی‌ها در آلمان
ماکرون طی سخنرانی خود در ژانویه، هنگامی که هنوز به چشم نمی‌آمد در دانشگاه هامبولت برلین گفت: من بیشتر هوادار اروپا هستم و آن را همراه با آلمان می‌خواهم. او در ادامه گفته بود: من به آلمان اعتماد دارم. ماکرون در ماه مارس همراه با دیگر نامزدهای ریاست‌جمهوری فرانسه، فرانسو فیلو و بنوت هامون با آنگلا مرکل در دفتر صدرات اعظم دیدار کرد. مرکل در آغاز حامی فیلو بود، پیش از آنکه او به رسوایی مالی متهم شود.
مارین لوپن هم از آلمان دیدن کرد اما نه با آنگلا مرکل، بلکه او در یک کنفرانس راستگرایان عوامگرا در شهر کوبلنز آلمان شرکت کرد. نظرمنفی لوپن درباره مرکل بر کسی پوشیده نیست. لوپن در کارزار انتخاباتی خود گفت هیچ علاقه‌ای ندارد که معاون صدراعظم مرکل باشد. او ماکرون را متهم کرد که می‌خواهد فرانسه را در یک ظرف نقره‌ای به آلمان تحویل دهد. گرم گرفتن ماکرون با سیاستمداران آلمان در رقابت‌های انتخاباتی فرانسه دستاویز کاندیداهای رقیب شده بود.
مرد فرانسوی محبوب برلین
بین ماکرون و لوپن، انتخاب برای برلین مشخص است؛ همه عوامگرایان حزب «بدیل برای آلمان» از ماکرون حمایت می‌کنند حتی چپ‌های آلمان. پیش از اولین دور رای‌گیری، زیگمار گابریل از حزب سوسیال دموکرات آلمان در حمایت از ماکرون سخن گفت نه در حمایت از ‌هامون سوسیالیست. گابریل گفت که ماکرون یک سوسیال دموکرات واقعی است. یکی از کارشناسان شورای آلمان برای روابط خارجی می‌گوید که ماکرون با آلمان سازگار است. او می‌گوید، ماکرون مورد علاقه برلین است چون او با سیاست اروپایی آلمان و همچنین حوزه شینگن و واحد پولی یورو همنظر است. علاوه بر این، در بسیاری از مسایل جهانی از قبیل روسیه، سوریه و تجارت آزاد، نظر کاملا مشابهی با آلمان دارد. الموت مولر از شورای اروپا برای روابط خارجی می‌گوید که از دیدگاه برلین، ماکرون تنها کسی است که می‌تواند کمک کند تا اتحادیه اروپا منسجم بماند.
آلمان و فرانسه؛ والدین و فرزند
به عنوان رییس‌جمهور، ماکرون می‌تواند شریک سازنده‌ای برای آلمان باشد اما او طبیعتا می‌خواهد یک مرد بله‌گو نباشد. ماکرون از بودجه مشترک اروپا حمایت می‌کند در حالی که این به مذاق برلین چندان خوش نمی‌آید. علاوه بر آن، ماکرون، وزیر سابق اقتصاد فرانسه منتقد مازاد تجارت آلمان است و سرمایه‌گذاری این کشور را بسیار کم می‌بیند.
با این همه سیلوی گولارد، عضو لیبرال پارلمان می‌گوید که او آلمان را خشمگین نخواهد کرد. او تنها کاندیدایی بود که از سیاست درهای باز مرکل در قبال پناهجویان حمای ت کرد و گفت که از مدل اقتصادی آلمان پیروی خواهد کرد. پیروزی ماکرون نشانه‌ای از آرامش برای آلمان خواهد بود هرچند این کشور همواره به فرانسه در قبال تصمیمات مالی و مسایل اقتصادی توصیه کرده است. به این نوع نگاه معلم‌گونه آلمان در سخنان اخیر گابریل وزیر خارجه آلمان اشاره شده است. گابریل در مقاله‌ای که لوموند منتشر کرد، گفته است که آلمان بار دیگر یک کارگزار با اعتماد برای مسایل اروپا خواهد بود و از رفتاری مانند معلم متکبر مکتب خودداری خواهد کرد. این اظهارنظر گابریل تا حدی می‌تواند نظر رای‌دهندگان را نسبت به ماکرون عوض کند؛ ماکرون که متهم است همه چیز را به آلمان تحویل می‌دهد.
مدرنیزه کردن اقتصاد
امانوئل ماکرون سیاستمدار ۳۹ ساله‌ای است که پیش‌بینی می‌شود بیشترین شانس را برای ورود به کاخ الیزه داشته باشد. او که رهبری جنبش موسوم به در حرکت را برعهده دارد وعده داده در صورت پیروزی در انتخابات اصلاحاتی از جمله در بازار کار و سیستم بازنشستگی وارد کند. ماکرون که پیشتر بانکدار بوده و در کابینه اولاند وزارت اقتصاد را برعهده داشته، لیبرال و طرفدار اروپاست.
وزیر سابق اقتصاد فرانسه و براساس نظرسنجی‌ها یکی از بخت‌های پیروزی در انتخابات، اجرای برنامه پنج ساله صرفه‌جویی اقتصادی تا رقم ۶۰ میلیارد یورو به‌ویژه با سر و سامان بخشیدن به حساب‌های بیمه بیکاری و بیمه‌های بهداشتی درمانی را در دستور کار خود قرار داده است.
تدوین برنامه و افزایش تعداد طرح‌ها برای ارائه دوره‌های آموزشی حرفه‌ای به افراد با هدف تشویق و ترغیب به نوآوری از دیگر پروژه‌های امانوئل ماکرون است که در توئیت روز سه‌شنبه‌اش به چشم می‌خورد.
هنگامی که در آوریل سال گذشته، امانوئل ماکرون، وزیر وقت اقتصاد و صنایع فرانسه در دولت فرانسوا اولاند در راه ایجاد جنبش «در حرکت» گام برداشت، کسی باور نداشت که این حرکت به کاخ الیزه منتهی شود. بسیاری او را کارگزار رییس‌جمهور وقت تلقی می‌کردند که به سبب ناامیدی از حزب سوسیالیست- در پی ناامیدی بخشی از سوسیالیست‌ها از او- جریانی فراحزبی بر بستر چپ میانه به‌راه انداخته است تا نامزدی خود را برای دوره تازه‌ای از ریاست‌جمهوری بر پایه‌های گسترده‌تری بنا نهد. به بیانی دیگر او را کاروان‌سالار قافله‌ای می‌دیدند که سوارکار اصلی آن قرار بود دیرتر پرده از رخ برکشد.
هنگامی که اندک اندک زمزمه‌های ناخرسندی برخی از وزرا و به‌ویژه نخستین آنها، مانوئل والس آغاز شد و کنایه‌های فرانسوا اولاند نسبت به وزیر جوان خود نیز آشکار و به کناره‌گیری او از دولت منجر شد، ناظران زندگی سیاسی فرانسه دریافتند که امانوئل ماکرون چنانکه فرانسویان می‌گویند برای خود می‌دود.
هنگامی که چرخ‌های جنبش «در حرکت» با شتاب فزاینده‌ای به چرخش افتاد، هر چند برخی واهمه‌ها بر رخسار شماری از نامزدهای آشکار شده و پنهان مانده عیان شد، باز هم کسی امانوئل ماکرون را باور نداشت. او را که پیش از این در هیچ انتخاباتی شرکت نکرده، شهردار و نماینده مجلس و سناتور نبوده و در واقع رائی به دست نیاورده و نمایندگی کسی را نداشته، بادکنکی خواندند که با نخستین ضرب مبارزات انتخاباتی خواهد ترکید.
در چنین شرایطی چگونه می‌توان پیروزی امانوئل ماکرون را که تجربه سیاسی او به دو سال معاونت دبیرکلی دفتر رییس‌جمهور و دو سال وزارت اقتصاد و صنایع فرانسه محدود می‌شود، دریافت و توضیح داد. امانوئل ماکرون با شعار فرانسه باید برای همه فرصت موفقیت باشد به میدان مبارزات انتخاباتی قدم گذاشت و برنامه ریاست‌جمهوری خود را طرحی برای ساختن فرانسه‌ای جدید اعلام کرد. امانوئل ماکرون هرچند در دولتی سوسیالیستی عضویت داشت اما خواستار اصلاحات گسترده اقتصادی بود که تنها بخشی از آن را به نتیجه رساند. جناح چپ حزب سوسیالیست در برابر این دیدگاه پرچم مخالفت برافراشت، به عنوان نمونه در برابر اصلاح قانون کار قد علم کرد. امانوئل ماکرون خواستار مدرنیزه کردن اقتصاد، آزاد کردن بازار کار، سرمایه‌گذاری گسترده، توجه ویژه به آموزش و فرهنگ و نیز تحکیم اتحادیه اروپاست.
خروج از یورو
مارین لوپن، نامزد حزب راست‌افراطی جبهه ملی در مرحله نخست انتخابات ریاست‌جمهوری فرانسه ۲۰۱۷ با پیروزی برابر دیگر رقبای خود، به همراه امانوئل ماکرون، رهبر ٣٩ ساله جنبش در حرکت به دور دوم انتخابات ریاست‌جمهوری راه یافت. لوپن از حزب راست‌افراطی جبهه ملی از سال ۱۹۹۸ با عضویت در انجمن‌های منطقه‌ای و سپس انجمن شهر، فعالیت‌های خود را به‌طور رسمی آغاز کرد. این سیاستمدار فرانسوی از سال ۲۰۰۴ در مقام نماینده پارلمان اروپا به ایفای نقش پرداخت.
مارین لوپن، فارغ‌التحصیل رشته حقوق که از ۱۸ سالگی به حزب جبهه ملی پیوسته بود در سال ۲۰۱۱، ریاست حزب جبهه ملی را عهده‌دار شد و به این ترتیب جانشین پدرش، ژان‌ماری لوپن از بنیانگذاران این حزب شد. ژان‌ماری لوپن در جریان انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۰۷، مسوولیت مبارزات انتخاباتی خود را به دخترش، مارین لوپن، سپرده بود. ژان‌ماری لوپن از سال ۱۹۷۴ تا ۲۰۰۷، پنج بار در مبارزات انتخابات ریاست‌جمهوری شرکت کرد اما تلاش‌های او با شکست روبه‌رو شد. هدف کلی لوپن این است که خط بطلانی بر یورو به‌عنوان پول واحد بکشد و یورو را براساس الگوی واحد ارزی اروپا(Ecu) به‌عنوان پول مشترک مطرح کند. به این معنا که در داخل کشور فرانک فرانسه رایج باشد و در سطح اروپا و کشورهای اروپایی، داد‌وستد‌ها با یورو به عنوان پول مشترک اروپا انجام شود.
اما این مساله از همین حالا نگرانی‌هایی را در میان سرمایه‌گذاران و فعالان اقتصادی فرانسه ایجاد کرده است. برخی از هراس بانکی سخن می‌گویند که در صورت پیروزی لوپن در انتخابات بی‌شک سرمایه‌های زیادی از کشور خارج خواهد شد. اما مارین لوپن می‌گوید اگر ما برای مدتی کوتاهی جلوی خروج سرمایه‌ها را بگیریم چنین خطری به وجود نخواهد آمد. وی با مثال زدن دوره هفت ساله ریاست‌جمهوری فرانسوا میتران گفت: ممکن است به مدت چندین روز هراس بانکی ایجاد شود اما روند آن طولانی‌مدت نخواهد بود.
این دومین بار است که مارین لوپن برای ورود به کاخ ریاست‌جمهوری در رقابت‌های انتخاباتی شرکت می‌کند. این سیاستمدار فرانسوی، در دور پیشین انتخابات ریاست‌جمهوری در سال ۲۰۱۲ با کسب 17/9 درصد آرا در مرتبه سوم قرار گرفت. این نتیجه انتخاباتی در تاریخ مبارزات سیاسی جبهه ملی فرانسه بی‌سابقه بود. مارین لوپن در کنار حرفه وکالت، در ژوئن ۲۰۱۲ وارد رقابت‌های انتخابات مجلس فرانسه شد اما در نهایت در انتخابات پارلمانی ناکام ماند و نتوانست بر کرسی مجلس فرانسه بنشیند. اما در همین انتخابات دو نماینده از فهرست جبهه ملی فرانسه به مجلس راه یافتند. مارین لوپن، در جریان مبارزات انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۱۷ فرانسه با بیان اظهارات تند، بر لزوم ریشه‌کن کردن اسلامگرایی افراطی در فرانسه تاکید کرد. این سیاستمدار فرانسوی، خواستار خروج فرانسه از اتحادیه اروپا، لغو پیمان شینگن و محدودیت در مهاجرت است. علاوه بر رویکردهای افراطی مارین لوپن در قبال مهاجرت و مسلمانان، این سیاستمدار فرانسوی خواستار تغییر سیاست اقتصادی فرانسه و پایان بخشیدن به گسترش جهانی‌سازی اقتصادی است. او همچنین بر لزوم انجام همه‌پرسی برای خروج فرانسه از اتحادیه اروپا در نیمه اول سال ۲۰۱۸ تاکید می‌کند. مارین لوپن خواستار برقراری دوباره کنترل در مرزهای فرانسه و اخراج آن دسته از خارجیانی است که در فهرست نیروهای امنیتی قرار دارند.