پل طبقاتی صدر چگونه به نماد «شهرفروشی» تبدیل شد

مهسا حسین- چهار سال قبل شهردار تهران وعده داد که «مشکل ترافیک را سه ساله حل می‌کنم». اکنون علاوه بر آن سه سال، یک سال دیگر هم گذشته است و ترافیک‌ سرسام‌آور تهران همچنان به قوت خود باقی است و زندگی، برنامه، سلامت جسمانی و روانی مردم را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. قالیباف اکنون به یکی از کاندیداهای ریاست جمهوری دوره دوازدهم نیز تبدیل شده و در پاسخ به «عملی نبودن وعده‌هایی که می‌دهد» می‌گوید «مردم عملکرد مرا دیده‌اند و می‌دانند به آنچه گفته‌ام تعهد دارم.»
یکی از همین وعده‌هایی که قالیباف ادعا می‌کند آن را عملی کرده، مساله ساخت پل صدر بود که قرار بود مشکل ترافیک تهران را حل کند. ساخت این پل از سال 1390 کلید زده شد و تاکنون هیچ گزارشی از سوی شهرداری درباره آنکه چقدر برای آن هزینه شده، به شورای شهر یا سازمان دیگری داده نشده و تنها حدس و گمان‌هایی در این باره وجود دارد. البته نظر به اینکه تاکنون شهرداری به هیچ یک از این گمان‌ها هیچ اعتراضی نداشته، چنانچه رقم واقعی چند برابر ارقام اعلام‌شده باشد نیز جای تعجب وجود ندارد.
سرنوشت پل‌های دوطبقه در کشورهای دیگر
هنگامی که نخستین پل دو طبقه بیش از 70 سال قبل در آمریکا ساخته شد، تصور بر این بود که این پل‌ها قرار است بخش اعظمی از مشکل ترافیک و رفت و آمد را حل کند. با این وجود چند سال بعد هنگامی که نوبت به بررسی کارایی این نوع پل‌ها رسید، محققان شهرسازی متوجه شدند طی سال‌های بهره‌برداری از پل، تردد خودرو‌ها افزایش شدیدی در مسیر‌های قبلی پیدا می‌کند و ضمنا تقاضای سفر با خودروی شخصی به جای خودروهای حمل‌و‌نقل عمومی زیاد می‌شود. گذشته از این هزینه نگهداری و تعمیر این پل‌ها نیز سرسام‌آور و تصاعدی است.


تحقیقات شهرسازان دنیا تنها به همین چند جمله ختم نشد و در نهایت تا آنجا پیش رفت که تمام پل‌های دوطبقه در کشور‌های پیشرفته نظیر آمریکا تخریب شد و بیش از 20 سال است که پل دوطبقه‌ای در این کشور‌ها ساخته نشده است بدون آنکه با مشکل ترافیکی نظیر آنچه در تهران با آن مواجه هستیم، دست و پنجه نرم کنند.
با این اوصاف به نظر می‌رسد برای ساخت پل صدر شهرداری کوچک‌ترین تحقیقی در زمینه پل‌های دوطبقه انجام نداده بود و در نتیجه هیچ اطلاعی از کارایی پایین این پل‌ها در مقابل هزینه گزاف آن و همچنین بالا رفتن آمار استفاده از خودروی شخصی نداشت یا آنکه منفعت‌هایی که از این پل نصیب سازندگان آن می‌شد، آنقدر بالا بود که زیان استفاده‌کنندگان از آن را جبران کند.
در هر صورت چنانچه قرار باشد به گفته خود شهردار شفاف‌سازی اصل مهم دولت باشد، شاید بهتر باشد از سوی شهرداری نیز در این زمینه شفاف‌سازی‌های لازم انجام شود و گفته شود براساس چه توجیهی این طرح انجام شد، چقدر هزینه داشت و چرا تاکنون به نتیجه نرسیده است.
حاشیه‌های ساخت پل صدر
چندی قبل به نقل از مهدی چمران گفته شد هزینه ساخت این پل از اراضی عباس‌آباد به دست می‌آمد اما این تنها حاشیه‌ای نیست که پیرامون ساخت صدر قرار دارد.
یک هفته پیش از این شهردار تهران، روحانی را متهم کرد به اینکه بابک زنجانی ادعای حمایت از وی را در انتخابات دور قبل داشته است. در حالی که اگر قرار باشد خاطرات زنجانی را مرور کنیم، احتمالا بیش از آنکه نام روحانی برده شود، به اسم خود شهردار بر خواهیم خورد. کمااینکه زنجانی پیش از این در نامه‌ای به نمایندگان مجلس درباره پل صدر گفته بود: پل صدر را به مبلغ 40 میلیون دلار سرمایه‌گذاری کردم و واردات قطعات مورد نیاز آن را انجام دادم و بعد از دو سال شهرداری به جای پولم به من تراکم داد.
این اظهارات با توجه به اینکه در آن زمان کشور در شرایط تحریم به سر می‌برد و وارد کردن قطعات به حالت طبیعی کار ممکنی نبود، چندان هم دور از ذهن به نظر نمی‌رسد. آنچه موجب تعجب می‌شود، این است که شهرداری که از حقوق 96 درصدی‌ها طرفداری می‌کند، چگونه می‌تواند با افرادی همکاری کند که حتی در میان چهار درصدی‌ها نیز جزو طبقات بالا قرار دارد.
نظرهای کارشناسی
در کنار این مسایل محمد حقانی، رییس کمیته محیط زیست شورای شهر نیز در مصاحبه‌ای هزینه ساخت پل صدر را 7هزار میلیارد تومان دانست و اعلام کرد: «پل صدر آزمون دقیقی برای راستی‌آزمایی افرادی است که ادعای حمایت از اقشار آسیب‌پذیر را دارند، حداقل چهار هزار میلیارد تومان هزینه این پل شده است، به عبارتی بیش از نیم‌میلیون تومان یا معادل 11 ماه یارانه از جیب شهروندان هزینه شده است.»
همچنین غلامرضا انصاری، عضو شورای شهر نیز پیش از این گفته بود: «قرار بود پل صدر و تونل نیایش با 800 میلیارد تومان تمام شود ولی تاکنون هفت هزار میلیارد تومان هزینه آن شده است.» گرچه جایی دیگر علیرضا جاوید، معاون شهرداری تهران این رقم را معادل 1300 میلیارد تومان می‌داند، با این وجود همچنان هیچ رقم رسمی و شفافی از سوی شهرداری به هیچ نهادی اعلام نشده است.
از این میان وزیر راه‌وشهرسازی نیز در سخنرانی‌های خود بارها به پروژه پل صدر اشاره کرده و آن را «شهرفروشی بارز» می‌داند. همین چند روز قبل آخوندی در این باره گفت: «این سازه تمام حقوق همسایه‌ها را از بین برده است، بعضی جاها پل از فاصله سه متری پنجره مردم عبور می‌کند. در عین حال برای تامین هزینه آن یک بخش از ظرفیت‌های آینده شهر را که در مالکیت شهرداری بوده به گروه‌های سازنده واگذار کرده‌اند. نمی‌دانم این افراد چگونه از نظر ذهنی خود را آماده کرده‌اند که سوگند یاد کنند از حقوق مردم دفاع کنند؟»
وی جایی دیگر می‌گوید: «این اتوبان نه‌تنها مشکلی را حل نکرد بلکه بر مشکلات ترافیکی منطقه نیز اضافه کرد. اگر روزی سازه پل صدر را در تهران بردارند من خود روی آن جشن خواهم گرفت ولی این هدف زمانی محقق می‌شود که آگاهی عمومی ایجاد شود.»
با هزینه پل صدر چه کارهایی می‌شد کرد
گرچه کماکان اطلاعاتی از هزینه پل صدر در دسترس نیست ولی چنانچه قرار باشد میانگین آنچه گفته شد را فرض کنیم، دانستن این نکته خالی از لطف نیست که با همان هزینه می‌شد کارهای بسیاری در راستای نوسازی شهری و حل مشکل ترافیک انجام داد.
از جمله اینکه می‌شد دو خط مترو 20 کیلومتری احداث کرد و از این طریق حمل و نقل عمومی را بهبود بخشید. همچنین جهت ارتقای کیفیت و همچنین کمیت اتوبوس‌های سطح شهر می‌شد کارهای بسیاری انجام داد، تعداد قابل توجهی اتوبوس خریداری کرد و در کنار آن حق و حقوق کارمندان اتوبوسرانی را نیز پرداخت کرد تا دیگر در فضاهای مجازی شاهد چهره‌های مورد ضرب و شتم واقع شده آنان برای اعتراض به گرفتن حق‌شان توسط شهرداری نباشیم.
این هزینه همچنین معادل چند ده سال بودجه محیط زیست کشور است که می‌تواند در بهبود شرایط زندگی نقش قابل توجهی داشته باشد.
همچنین نوسازی خیابان‌ها از دیگر مسایلی است که می‌شد با این مقدار هزینه انجام داد، نظر به اینکه بسیاری از آسفالت‌های خیابان‌ها مدت‌هاست فرسوده شده‌اند، در اغلب پیاده‌رو‌ها تا چند ده نوع سنگفرش مشاهده می‌شود و تعداد کوچه‌ها و خیابان‌هایی که چاله‌هایشان سلامت اتومبیل و بعضا سرنشینان را به خطر می‌اندازد، از تعداد خیابان‌های سالم بیشتر است.