عوامل برنامه چهل تیکه مهمان محمدعلی کشاورز شدند خاطرات یلدایی پدر سالار

همدلی|علی نامجو:«چهل تیکه»» برنامه‌ای است با تهیه‌کنندگی و کارگردانی الهام حاتمی و اجرای محمدرضا علیمردانی که سری جدیدش از یازدهم مهرماه روی آنتن شبکه نسیم رفته است. این برنامه برخلاف نمونه‌هایی شبیه خودش همچون دورهمی و خندوانه یک قاعده مشخص دارد؛ آن‌هم رفتن سراغ کسانی است که سال‌ها برای مردم خاطره‎‌سازی کرده‌اند و می‌شود از آنها با عنوان پیشکسوت عرصه هنر یاد کرد. همین چند وقت پیش بود که غلامحسین لطفی بازیگر و کارگردان کهنه‌کار سینما و تلویزیون این بازیگر که سال‌هاست از دنیای تلویزیون و سینما دور بوده و به‌ تنهایی در شهر قزوین زندگی می‌کند، رو در روی علیمردانی قرار گرفت و درحالی‌که اشک از چشمانش جاری شده بود، به مردم گفت: «من هیچی‌ام نشده است، اما همه فکر می‌کنند من نیستم و نابود شده‌ام». او از بی‌مهری‌هایی که به بعضی پیشکسوت‌ها هم می‌شود، حرف زد و گفت: «برای مثال، رضا بابک، بازیگر بزرگی است و مثل او کم داریم، چرا باید او در خانه بنشیند. فوق‌لیسانس هنرهای زیبا دارد و درس تئاتر را خوانده است. چرا کسی به او زنگ نمی‌زند، سراغش نمی‌رود. مثل رضا بابک زیاد داریم.»
یادمانی از هنرمندان فراموش‌شده
مجری این برنامه محمدرضا علیمردانی دوبلور، بازیگر و خواننده است و اغلب مردم او را با صداپیشگی شخصیت‌های انیمیشن «دیرین دیرین» در یادهایشان دارند. او برای اولین بار است که در یک برنامه به‌عنوان مجری فعالیت می‌کند. خودش البته عنوان میزبان را روی خودش گذاشته و هیچ‌وقت تا امروز در این برنامه به‌عنوان مجری روی صحنه حاضر نشده است. به قول خودش: «من به احترام همکاران و دوستان عزیزم که تخصص‌شان اجراست، خودم را همسنگ آنها نمی‌دانم و از عنوان دیگری استفاده نمی‌کنم تا سوءتفاهم پیش نیاید». علیمردانی درباره هدف این برنامه و البته خودش به‌عنوان یکی از عوامل می‌گوید: «ماموریت ما به یاد آوردن افرادی است که برای خاک و سرزمین ما زحمت کشیده‌اند و در زمان خودشان تلاش کرده‌اند آینده‌ای را رقم بزنند که برای مردم این سرزمین روزگار بهتری داشته باشد». او و همکارانش به‌تازگی به خانه محمدعلی کشاورز رفتند تا با حضور این بازیگر پیشکسوت برنامه‌ای را برای پخش در شب یلدا آماده کنند. این برنامه دیشب از شبکه نسیم پخش شد.
از لاله‌زار تا دل‌شدگان


محمدعلی کشاورز را به‌احتمال خیلی از مردم ایران با حضورش در فیلم پدرسالار به یاد دارند. او یکی از دو بازمانده پنج شخصیت ماندگار و پیشکسوت سینمای و تلویزیون ایران است؛ جمشید مشایخی، عزت‌الله انتظامی، داوود رشیدی، علی نصیریان و محمدعلی کشاورز. او میراثی به‌جامانده از تئاترهای لاله‌زار و نمایش‌های دهه ۴۰ و ۵۰ است و در آثار ماندگاری ازجمله «هزاردستان»، «مادر»، «دل‌شدگان» جلوی دوربین علی حاتمی رفته است. «سربداران» و «سلطان و شبان» و «پدرسالار» هم نمونه‌های درخشانی از تجربه بازیگری این بازیگر موی سپید کرده است. کشاورز سال‌هاست که کمتر در مجامع عمومی حاضر می‌شود و ناتوانی در راه رفتن باعث شده بیشتر دقایق عمر در این روزها را در خانه‌اش بگذراند. بعد از مدت‌ها که ایرانیان او را در قاب تلویزیون ندیده‌اند، حالا خاطره‌گویی‌های او در شب یلدا زینتی شده برای «چهل تیکه» شبکه نسیم.
این بار «چهل تیکه» خرق عادت کرده و برخلاف بقیه برنامه‌هایش که مهمانان و پیشکسوتان را در استودیوی خودش پذیرایی می‌کرد، حالا به خانه محمدعلی کشاورز رفته تا مهمان او شود. علیمردانی دیشب در شبکه نسیم پیش روی کشاورز و روی مبلی راحتی نشست و همه خوراکی‌های شب یلدا را هم می‌شود روی میز بین این دو دید. کشاورز قبل از نشستن روی صندلی و جلوی علیمردانی واکرش را به‌دست گرفته و شعری می‌خواند با مطلع: «علی گویم، علی جویم». علیمردانی گفت‌وگو را با این بیت از حافظ آغاز می‌کند:
«نخست موعظه پیر صحبت این حرف است/ که از مصاحب ناجنس احتراز کنید
هر آن کسی که در این حلقه نیست زنده به عشق/ بر او نمرده به فتوای من نماز کنید»
میزبانی یکی از بلندمرتبه‌ترین اصحاب فرهنگ و هنر
مجری«چهل تیکه» بعد از خواندن شعر می‌گوید: «در بلندترین شب سال ۹۸ در منزل یکی از بلندمرتبه‌ترین اصحاب فرهنگ و هنر هستیم.»
همزمان کشاورز هم شروع می‌کند به زمزمه شعری با این مطلع: «مولای درویشان علی(ع)». کشاورز بعدازاین و در جای‌جای گفت‌وگو که سخن از عشق به میان می‌آید، از سعدی می‌خواند: «گفتیم عشق را به صبوری دوا کنیم/ هر روز عشق بیشتر و صبر کمتر است».
با دیدن این برنامه می‌شود فهمید که قرار است در این قسمت کشاورز را غافلگیر کنند؛ درست مثل قسمت‌های قبلی برنامه که پیش از شروع کار، به مهمان هیچ اطلاعاتی از چگونگی گفت‌وگو نمی‌دادند. حاتمی تهیه‌کننده و کارگردان «چهل تیکه» معتقد است: «معمولاً اصلاً قبل از شروع ضبط با مهمان حرف نمی‌زنیم چون اگر حرف بزنیم محتوایی که داریم را لو می‌دهیم حتی خیلی سوال نمی‌پرسیم چون ممکن است ماجرا خراب شود و به همین دلیل است که لحظات شگفت‌انگیزی را روی آنتن می‌بینیم درحالی‌که اگر توضیح بدهیم دیگر آن لحظه‌ها را نداریم». آخرین بار محمدعلی کشاورز در برنامه «صبحی دیگر» با اجرای نیما کرمی پیش روی ایرانیان قرار گرفت؛ درست آذرماه 1396.
از بازی کنار انتونی کوئین تا رد پیشنهاد او
در بخش اول ویژه‌برنامه یلدایی «چهل تیکه» صحبت از محله و خانه و نصف جهان که زادگاه محمدعلی کشاورز است، به میان می‌آید. در ادامه لحظات خاطره‌انگیز بازی‌های کشاورز پخش می‌شود تا اینکه نوبت به پخش بخشی از بازی او در نقش «شعبون استخونی» در سریال «هزار دستان» می‌رسد. او لبخندی همراه با حسرت روی لبش دارد و می‌گوید: «حیف شد علی حاتمی فوت کرد. خیلی خیلی نجیب بود». بخش‌هایی از بازی او در «دلشدگان» و «کمال‌الملک» هم پخش می‌شود و کشاورز درباره هرکدام از آن آثار سخنی می‌گوید تا نوبت به «سلطان و شبان» و «پدرسالار». بعدازآن بخش‌هایی از برنامه‌ای به نام نقشه را پخش می‌کنند که باعث تعجب کشاورز می‌شود. او نمی‌داند این تصاویر را از کجا آورده‌اند. بخش بعدی خاطره بازی در «چهل تیکه» یلدایی با محمدعلی کشاورز به همکاری او با آنتونی کوئین در فیلم «کاروان‌ها» مربوط است. کشاورز قبلاً هم دراین‌باره سخن گفته است اما اینجا هم می‌گوید که کوئین به او پیشنهاد داد که ایران را ترک کند و بازیگری را در امریکا پیگیری کند. بعد هم با افتخار و غرور می‌گوید که پیشنهادش را قبول نکرده است.
برنامه‌ای که باید دید
این برنامه که ساعت 20:30 دقیقه دیشب از شبکه نسیم پخش شد، بخش‌های جذاب و جالب دیگری هم داشت که علاقه‌مندانش می‌توانند با جست‌وجویش در فضای مجازی به تماشایش بنشینند. «چهل تیکه» را شاید بشود برنامه متعهدی به‌حساب آورد. او به هنر و پیشکسوتانش تا امروز تعهد داشته و همه هم‌وغمش دیده شدن نبوده است. البته وجه خاطره‌بازانه برنامه‌ای‌های «چهل تیکه» می‌تواند خودش عنصری باشد متمایز که به دیده شدن بیشترش باید کمک کند اما باوجود اجرای چند ده قسمت از این برنامه شاید عموم مردم ایران چندان در جریان پخشش نیستند. شاید به این خاطره که با جریان روزانه اخبار پیش نمی‌رود و کارش موج‌سواری روی سوژه‌های روز نیست. «چهل تیکه» برنامه‌ای است که به گمان باید آن را دید. این برنامه احترامی است به بزرگ‌ترهای هنر.