روزنامه ابتکار
1398/10/25
آلمان، انگلیس و فرانسه مکانیسم ماشه در توافق هسته‌ای را فعال کردند ماشه اروپا بر روی برجام
محمدرضا ستاریروز گذشته سه کشور اروپایی آلمان، انگلیس و فرانسه با انتشار بیانیه‌ای و طی هماهنگی با سرویس روابط خارجی اتحادیه اروپا، مکانیسم حل اختلاف برجام موسوم به مکانیسم ماشه را فعال کردند.
این اقدام از سوی کشورهای اروپایی در حالی صورت گرفته است که ایران هفته گذشته پنجمین گام کاستن از تعهدات هسته‌ای خود را برداشت و مطابق بیانیه دولت، برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران دیگر با هیچ محدودیتی در حوزه عملیاتی (شامل ظرفیت غنی‌سازی، درصد غنی‌سازی، میزان مواد غنی‌شده و تحقیق و توسعه) مواجه نیست و برنامه هسته‌ای ایران صرفا بر اساس نیازهای فنی خود پیش خواهد رفت.
از سوی دیگر پیش از آنکه سه کشور اروپایی رسماً ورود به مکانیسم ماشه را اعلام کنند، چند هفته قبل خبرگزاری رویترز به نقل از شش دیپلمات اروپایی اعلام کرده بود که اروپا به دنبال فعال کردن مکانیسم ماشه در ماه جاری میلادی است، با این تفاوت که قصد ندارد فعلاً تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران را فعال کند.
مکانیسم ماشه چه می‌گوید؟
لازم به ذکر است مکانیسم ماشه جزئی از سازوکار توافق هسته‌ای است که درصورت اجرایی نشدن تعهدات یک طرف، طرف مقابل می‌تواند بخش یا تمامی تعهدات برجامی خود را متوقف کند. بر این اساس طبق بندهای توافق هسته‌ای درصورت عملی نشدن تعهدات هر یک از طرفین برجام، مشکلات از طریق رایزنی‌ها در کمیسیون مشترک برطرف خواهد شد. درصورتی که این مشکلات ظرف مدت 15 روز برطرف نشد یا طرفین تصمیم به تمدید کمیسیون مشترک خواهند گرفت یا پرونده به شورای امنیت سازمان ملل متحد موضوع ارجاع خواهد شد.
در همین راستا، روز گذشته تروئیکای اروپا (آلمان، انگلیس و فرانسه) با انتشار بیانیه‌ای با بیان اینکه به کارزار فشار حداکثری آمریکا علیه ایران نمی‌پیوندند، هدف از این اقدام را نقض توافق هسته‌ای از سوی ایران دانسته و اعلام کردند: باتوجه به اقدامات ایران ما هیچ انتخاب دیگری نداشتیم جز اینکه امروز نگرانی‌های خود را در رابطه با اینکه ایران دیگر به تعهدات خود در برنامه جامع اقدام مشترک عمل نمی‌کند نشان دهیم و طبق مکانیسم حل اختلاف، مطابق با بند 36 در برجام این مسئله را به کمیسیون مشترک ارجاع دهیم. بنابر گزارش خبرگزاری یورونیوز، جوزف بورل مسئول جدید سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز در بیانیه‌ای اعلام کرده است: امروز نامه‌ای از وزرای امور خارجه فرانسه، آلمان و بریتانیا دریافت کرده‌ام که درمورد موضوع مربوط به اجرای تعهدات ایران تحت برنامه جامع اقدام مشترک (JCPOA) به کمیسیون مشترک برای حل و فصل از طریق مکانیسم حل اختلاف مندرج در بند ۳۶ توافقنامه است. من به عنوان هماهنگ کننده کمیسیون مشترک، بر روند مکانیسم حل اختلاف نظارت خواهم کرد.
تناقض در مواضع
از سوی دیگر در حالی که جوزف بورل تصریح کرده که هم اکنون حفظ برجام بیش از هر زمان دیگری از اهمیت برخوردار است و هایکو ماس وزیر خارجه آلمان نیز مدعی شده که اروپا دیگر نمی‌تواند گام‌های ایران در کاهش تعهدات هسته‌ای را بی‌پاسخ بگذارد، دومنیک راب وزیر خارجه انگلستان بدون اشاره به عدم پایبندی اروپا به تعهدات برجامی خود در قبال ایران، از ایران خواست تا برای حفظ برجام به طور کامل به برجام بازگردد.
این اظهارات از سوی اروپا در حالی مطرح میشود که ایران از همان آغاز گام اول هسته‌ای در اردیبهشت امسال، تاکید کرده که این اقدام مطابق با بندهای 26 و 36 برجام صورت گرفته و گام‌های برداشته شده درصورت پایبندی سایر طرف‌های برجام قابل بازگشت خواهد بود. طبق گفته مقامات ایران، اروپایی‌ها یازده تعهد در قبال برجام دارند که تاکنون به هیچ کدام از آنها عمل نکرده‌اند. در این میان ایران یک سال و نیم فرصت به طرف‌های مقابل داده و به همین دلیل طبق بندهای برجام برای حفظ این توافق اقدام به کاهش تعهدات هسته‌ای خود کرده است.
در همین رابطه هرچند برخی از ناظران معتقد بودند با توجه به خروج آمریکا از برجام و عدم توان و اراده اروپا به منظور مقابله با تحریم‌های یکجانبه آمریکا، برجام بر روی کاغذ وجود دارد، اما درصورت اینکه ارجاع مکانیسم حل اختلافات به شورای امنیت سازمان ملل منجر به بازگشت تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران شود، یقیناً توافق هسته‌ای به طور کامل از بین خواهد رفت. اگر چه اروپا اعلام کرده که قصد بازگرداندن تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران را ندارد، اما در این میان دو مورد ضد و نقیض از گفته‌های اروپایی‌ها نمایان است. نخست اینکه بوریس جانسون نخست وزیر انگلیس در مصاحبه با شبکه بی‌بی‌سی از ایالات متحده آمریکا خواسته تا طرح جدید و جایگزینی را برای برجام پیشنهاد دهد؛ موضوعی که منجر به انتقاد برخی از سیاستمداران اروپایی از مواضع آمریکایی جانسون شد.
از سوی دیگر کارشناسان معتقدند که با توجه به موقعیت آمریکا در شورای امنیت و اینکه اکنون این کشور ریاست دوره‌ای شورا را بر عهده دارد، ممکن است ارجاع پرونده برجام به شورای امنیت سازمان ملل منجر به بازگشت تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران شود.
در این رابطه برخی از مقامات ایرانی اقدام اخیر اروپا را فرار از مسئولیت آنها در قبال تعهدات برجامی ذکر کرده‌اند و روز گذشته نیز میخائیل اولیانوف نماینده دائم روسیه نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین با اشاره به تصمیم تازه اروپا در قبال برجام، ضمن انتقاد از آن تصریح کرد که باید امیدوار باشیم چنین اقدامی منجر به پیچیده‌تر شدن اوضاع نشود. در ادامه یک مقام وزارت خارجه روسیه نیز که خواسته نامش فاش نشود، تاکید کرده که مسکو معتقد است که آغاز به کار سازوکار تروئیکای اروپایی برای حل و فصل اختلافات در چارچوب برنامه جامع اقدام مشترک درمورد برنامه هسته‌ای ایران غیرقابل قبول است.
برجام در وضعیت ناپایدار
همچنین در نخستین واکنش‌های رسمی صورت گرفته در داخل ایران نسبت به بیانیه تروئیکای اروپا، تا عصر روز گذشته سیدعباس موسوی سخنگوی وزارت خارجه ایران درخصوص بیانیه سه کشور اروپایی مبنی بر آغاز فرآیند حل و فصل اختلافات در برجام توسط این سه کشور به خبرنگاران گفت: ابتدا این توضیح لازم است که اقدام سه کشور اروپایی یک اقدام کاملا انفعالی و از موضع ضعف به شمار می‌رود. فرآیند حل و فصل اختلافات در برجام را جمهوری اسلامی ایران از یک سال و اندی پیش و با ارسال نامه‌های رسمی از سوی وزیر امور خارجه کشورمان به هماهنگ کننده کمیسیون مشترک برجام آغاز کرده و لذا نه به لحاظ فرآیندی و نه به لحاظ عملی اتفاق جدیدی نیفتاده است.
موسوی گفت: واقعیت آن است که به دنبال اعلام خروج غیرقانونی آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌های این کشور که باید وفق برجام لغو می‌شدند، برجام در یک وضعیت عدم توازن و ناپایدار قرار گرفت. درنتیجه جمهوری اسلامی ایران وفق بند 36 برجام با آغاز فرآیند حل و فصل اختلافات، مسئله را به کمیسیون مشترک برجام ارجاع داد و این کمیسیون درجلساتی که برای رسیدگی به درخواست ایران برگزار شد، چه در سطح مدیران سیاسی و چه در سطح وزرا، با اجماع و تاکید همه طرف‌های برجام مبنی بر اینکه سبب اصلی وضعیت بغرنج کنونی، خروج غیرقانونی آمریکا از برجام است، راه حل‌هایی را برای جبران این وضعیت تصویب کرد. اما متاسفانه در مدت یک سال طرف‌های اروپایی برجام به رغم تعهداتی که هم در برجام داشتند و هم صراحتا و به طور رسمی پس از خروج آمریکا از برجام در جلسات کمیسیون مشترک برعهده گرفتند، نتوانستند اقدامی ملموس و جدی برای ایفای تعهدات خود صورت دهند و به همین سبب نیز کشورمان از مقررات پیش بینی شده در بندهای 26 و 36 برجام استفاده کرده و اجرای بخشی از تعهدات هسته‌ای خود را طی پنج گام با فواصل زمانی قابل ملاحظه متوقف کرد.
سخنگوی وزارت امور خارجه افزود: درحقیقت اعلام آغاز فرآیند حل و فصل اختلافات و فعال کردن بند 36 برجام از سوی طرف‌های اروپایی در فضایی مطرح میشود که این بند از مدت‌ها پیش توسط ایران مورد استناد قرار گرفته است و وضعیت جدیدی ایجاد نخواهد شد. البته چنانچه اروپایی‌ها – که در بیانیه خود مدعی هستند این اقدام را با حسن‌نیت و با هدف حفظ برجام صورت داده‌اند - به جای تلاش برای ایفای تعهدات خود و بهره‌مند کردن ایران از آثار لغو تحریم‌ها وفق پیوست 2 برجام، به تداوم مسیر وادادگی در برابر آمریکا ادامه دهند و یا بخواهند از فرآیند حل و فصل اختلافات در کمیسیون مشترک برجام سوءاستفاده کنند، باید خود را برای پذیرش تبعات آن نیز آماده کنند که این تبعات قبلا به آنان از طرق مقتضی گوشزد شده است.
جمهوری اسلامی ایران همانند گذشته آمادگی کامل دارد با هرگونه حسن‌نیت و تلاش سازنده برای حفظ این توافق مهم بین‌المللی با نهایت حسن‌نیت روبه‌رو شود و در این مسیر از هر ابتکار عمل سازنده‌ای حمایت به عمل آورد. در مقابل، بار دیگر برای همگان، خصوصا برای سه کشور اروپایی طرف برجام، روشن می‌سازد که به هرگونه بدعهدی، سوءنیت و اقدامات غیرسازنده با جدیت و قاطعیت به طور مناسب پاسخ خواهد داد.
از سوی دیگر سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نیز دیروز در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه اروپا هم علی‌رغم ماندن در برجام به تعهداتش عمل نکرد که تفاوتی با خارج شدن از آن نداشت، تصریح کرده است: آنها وقتی دیدند که ما نسبت به حملات وحشیانه آنها اقدام نظامی کردیم، فهمیدند که تهدیدها و رجزخوانی‌هایشان تاثیری ندارد؛ لذا فعال کردن مکانیسم ماشه را در دستور کار قرار دادند. مکانیسم ماشه برای وقتی بود که ما به تعهدات برجامی خود پایبند نبودیم. حال آنکه ایران به تمامی مفاد برجام عمل کرد. این آمریکا بود که از برجام خارج شد و اروپا نیز به تعهداتش پایبند نبود. به همین دلیل اجرای مکانیسم ماشه خلاف مواد برجام و توافقات و موازین بین‌المللی است و حتما باید دستگاه دیپلماسی به این موضوع ورود جدی داشته و حقوق ملت ایران را استیفا کند.
سایر اخبار این روزنامه
چرا «رسانه ملی» در مسیر تک‌صدایی پیش می‌رود؟
صدا و سیما زیر رادیکال!
جلال خوش‌چهره
بازگشت به سیستم ماشه یا تهدید نمادین؟
ارتقاء سرمایههای انسانی
«ابتکار» دلایل کم‌شدن سهمیه از کارت‌های سوخت را بررسی کرد
کم‌فروشی بنزین یا سوخت‌گیری اشتباه؟!
«این روزا» چگونه از خودمان مراقبت کنیم؟
سپری برای روان
صنعت و مردم تاوان هدررفت انرژی در دستگاه‌های دولتی را می‌دهند
کلید قفل تولید و صادرات انرژی در دست دولت
حسن روحانی می‌گوید بلافاصله بعد از مشخص شدن خطا اعلام کردم به مردم اطلاع دهند
جمعه‌های بی‌خبری دولت
آلمان، انگلیس و فرانسه مکانیسم ماشه در توافق هسته‌ای را فعال کردند
ماشه اروپا بر روی برجام
دادستان کل کشور:
دولت هرچه سریع‌تر سفیر انگلیس را اخراج کند
سخنگوی قوه قضاییه اعلام کرد
بازداشت ۳۰ نفر در تجمعات اخیر
جهانگیری: تمام ابعاد حادثه سقوط هواپیما باید روشن شود
یک فعال سیاسی:
جریان اصولگرا با چهار ضلع وارد انتخابات میشود
