گزارش«شهروند» از داروخانه مرکزی ‌هلال‌احمر در روزهای پراضطراب کرونایی

‏  [حسام‌ خراسانی] ظهر یکی از روزهای کرونایی تهران است. اینجا، نبش خیابان طالقانی و شهید قرنی ‏است. مکانی که داروخانه مرکزی جمعیت هلال‌احمر در آن قرار دارد. اشک، آه و چشم‌های زُل‌زده به ‏باجه‌های تحویل؛ روایت کوتاهی است از داستان‌های پرپیچ‌وخم آد‌م‌های منتظر در این نبش. انتظار ‏برای چه؟ برای آنکه یکی از باجه‌های بیست‌گانه، شماره‌شان را اعلام و دارویی را که برای تهیه آن ‏هفته‌ها منتظر مانده‌اند، تحویل دهند. «شهروند» در چندسطر روایتگر این انتظار خاموش است؛ ‏روایتگر چشم‌‌های زل‌زده.‏
وارد داروخانه مرکزی هلال‌احمر می‌شوم، متقاضیان روی صندلی‌های مشخص با رعایت پروتکل‌ها و ‏قواعد فاصله‌گذاری اجتماعی و با فاصله یک‌متر از هم در چند ردیف نشسته‌اند تا نوبت‌شان برسد و ‏داروی خود را دریافت کنند. معصومه یکی از آنهاست، 4۶‌سال دارد، محله او کیلومترها دورتر از ‏نبش پُراضطراب قرنی- طالقانی است. در یکی از شهرهای حاشیه‌نشین جنوب پایتخت سکونت دارد. ‏خودش می‌گوید چندین کیلومتر طی کرده و به این تقاطع رسیده است: «با این درد ‏لاعلاج، تمام دواخانه‌های شهر را دانه به دانه رفته‌ام، همه یک چیز گفتن؛ دارو بی‌دارو.» نبش خیابان ‏قرنی- طالقانی برای معصومه و ده‌ها مراجعه‌کننده دیگر آخرین ایستگاه ‌برای دریافت داروست. ‏داروخانه تخصصی و فوق‌تخصصی جمعیت هلال‌احمر که روزانه به حدود 1500 مراجعه‌کننده ‏خدمات دارویی ارایه می‌دهد.‏
مراجعه‌کنندگان همگی شرایط «معصومه» را دارند؛ متقاضیان داروهای خاص یا برای تهیه دارو از ‏محل خود باید ماه‌ها انتظار را تحمل یا به یکی از 37  داروخانه هلال درکشور مراجعه کنند.  «آقای ‏محمدی» مراجعه‌کننده دیگری است که برای تهیه دارو به داروخانه مرکزی آمده است. ۶‌سال است که ‏پدرش مبتلا به بیماری دیابت حاد است. او می‌گوید، در طول این 6‌سال تا به‌حال نشده که برای تهیه ‏دارو به داروخانه هلال مراجعه کند و دست خالی برگردد. این مراجعه‌کننده کارمند بانک است و به‌‏شدت گرفتار مسائل کاری. به قول خودش «وقت سرخاراندن هم ندارد، چه برسد به دارویابی.» به ‏همین دلیل اکثر اوقات پس از ساعات کاری به دارو‌خانه مراجعه و دارو‌های مورد نیاز پدرش را تهیه ‏می‌کند. ‏ تجویز دارویی که موجود نیست!‏
مراجعه‌کنندگان داروخانه مرکزی هلال یک ماسک بر دهان دارند و انبوهی از نسخه در دست. شماره ‏‏2۸۴ لیست انتظار، روحانی سالخورده‌ای است که برای خرید داروهای همسرش به داروخانه آمده: ‏‏«پیش از این نسخه‌های همسرم را که به سرطان مبتلاست، با بیش از یک‌میلیون و 700هزار تومان تهیه می‌کردم، اما چندماه است با راهنمایی یکی از کارشناسان همین داروخانه تنها 130‌هزار ‏تومان پرداخت می‌کنم و مابقی را بیمه ‌تکمیلی پرداخت می‌کند.» چند قدم آن‌سو‌تر جوانی با چهره‌ای ‏مضطرب با تلفن‌همراه خود با یک پزشک صحبت می‌کند. ظاهرا قصد دارد در مورد تفاوت یک داروی ‏داخلی با برند خارجی از پزشک خود مشاوره بگیرد. با او هم‌صحبت شدم: «وضع دارو؟ همین را ‏بگویم که کمرمان زیربار دارو شکسته. متأسفانه با توجه به تحریم‌ها در داروخانه‌ها، برخی داروها با ‏برندهای خارجی موجود نیست. اما برخی پزشک‌ها بازهم اصرار به تجویز داروهایی با برندهای ‏ناموجود در بازار را دارند! هرچه به پزشک اصرار کردم که برند دیگری را به من معرفی کند، ‏نپذیرفت.»  ‏ بوی بهبودی


چند قدم بالاتر از داروخانه مرکزی در خیابان طالقانی، یک سالن چند صدمتری برای متقاضیان ‏داروهای بیماران کرونایی تعیین و تعبیه شده است. مسئولان داروخانه مرکزی این تفکیک را با توجه ‏به شرایط حساس بیماران خاص و امنیت متقاضیان اتخاذ کرده‌اند. سالن تقریبا خلوت و ساکت است، ‏تنها هر چند 10دقیقه یک مراجعه‌کننده وارد می‌شود. البته بنا به گفته کارکنان در این بخش تا چند روز ‏گذشته میزان مراجعه‌کنندگان چند 10برابر بوده است. بنا به گفته یکی از این کارکنان، افزایش ‏داروخانه‌های ویژه ارایه داروهای مقابله با کرونا، یکی از دلایل کاهش مراجعه‌کنندگان در چند روز ‏گذشته شده است. یکی دیگر از دلایل کاهش متقاضیان داروهای کرونایی که کارکنان داروخانه مرکزی ‏عنوان می‌کنند، کاهش میزان مبتلایان درکشور است. مردی میانسال برای تهیه داروی برادرش آمده، ‏نسخه‌‌ای از یکی از بیمارستان‌های شهر تهران را نشان می‌دهد و می‌گوید: «برادرم از 1۲روز پیش ‏مبتلا شده و حالا در یکی از اتاق‌های خانه به حالت قرنطینه نگهداری می‌شود، چند هفته پیش او را با ‏سرفه شدید و تنگی‌نفس بردیم بیمارستان و آنجا عکس ریه‌هایش را گرفتند و اعلام کردند که کرونا ‏دارد. 10روز بستری شد ولی پس از 10روز گفتند که بهتر است در خانه استراحت کند تا بیمارستان، و ‏برایش دارو تجویز کرده‌اند.»‏
‏«لبخند» را دوست دارم
‏«محمدحصاری» یکی از کارکنان داروخانه که روزانه بین 100 تا 150 مراجعه‌کننده دارد، ‏می‌گوید: «بارها مشاهده کرده‌ام که مراجعان با اندوه ناشی از بیماری خود یا یکی از عزیزان‌شان وارد ‏داروخانه می‌شوند. همیشه به صورت حزن‌آلود و غمناک‌شان خیره می‌شوم، نسخه را تحویل می‌دهند و ‏دارو‌های مورد نیازشان را تحویل می‌گیرند، پس از تحویل‌گرفتن دارو حالت صورت‌شان عوض ‏می‌شود، چشمان‌شان براق‌تر می‌شود و لبخندی روی لب‌های‌شان می‌نشیند و از داروخانه خارج می‌شوند. ‏من کارم را به خاطر همین لبخندها دوست دارم.» ‏حسام خالصی، مدیر داخلی داروخانه مرکزی هلال‌احمر هم زیاد شاهد این صحنه‌ها بوده است، او با تأکید بر ‏اینکه این داروخانه تقریبا با تمام بیمه‌ها قرارداد دارد، می‌گوید: «داروخانه هلال‌احمر محل مناسبی برای ‏افرادی است که درآمد متوسط دارند. همکاری سازمان داوطلبان جمعیت هلال‌احمر و سمن‌های مردم‌‏نهاد در کمک به بیماران کم‌درآمد و فاقد بیمه بسیار خوب است. واحد مددکار داروخانه در تمام ساعات ‏فعال است تا با معرفی این افراد به مراکز این قشر را نیز از خدمات بهره‌مند کند.»‏ سود اقتصادی یا سود اجتماعی
سازمان تدارکات پزشکی هلال‌احمر در‌سال ۱۳۳۴ با هدف خدمت‌رسانی، رفع نیازهای درمانی، ‏در عین حال راهبری مجموعه فعالیت‌های مرتبط با  امور دارویی و تجهیزات پزشکی جمعیت ‏هلال‌احمر تأسیس شد. این سازمان درحال حاضر با در اختیار داشتن مجموعه‌ای از کارخانه‌های تولید ‏دارو، تجهیزات پزشکی و شرکت پخش در سراسر کشور و شرکت بازرگانی خارجی اهتمام خود را در ‏این راستا معطوف کرده تا ضمن ارایه بهترین خدمات به مردم شریف ایران، نقش بسزایی در ارتقای ‏سلامت جامعه نیز ایفا کند‎.‎‏ حدود 73‌سال پیش نیز نخستین داروخانه جمعیت هلال‌احمر در شهر ‏قزوین راه‌اندازی شد.‏‎ ‎حسن صفاریه، مدیرعامل سازمان تدراکات پزشکی می‌گوید: «داروخانه‌های ‏هلال‌احمر با هدف کمک به بیماران فعالیت می‌کنند. این داروخانه‌ها براساس وظیفه حمایت و کمک به ‏افراد محروم تأسیس شده است. این امری طبیعی است که هلال‌احمر با توجه به وظیفه درمانی‌اش به ‏تدارک دارو هم بپردازد.»‏کمک به تأمین داروی مورد نیاز جامعه اعم از داروهای شیمیایی، گیاهی، واکسن و فناوری‌های نوین ‏از طریق تهیه و تدارک، تولید و توزیع و عرضه، خرید و فروش و صادرات و واردات، بخشی از ‏فعالیت‌های این سازمان است. همچنین جمعیت هلال‌احمر در زمینه تأمین مواد اولیه دارویی، ‏مکمل‌های غذایی در 37داروخانه  فعالیت می‌کند؛ تعدادی که بنا به گفته صفاریه در میان ‏‏1300داروخانه کشور رقم ناچیزی است. این داروخانه‌ها بیشتر داروهای حیاتی و خاص با حاشیه سود کم ارایه می‌دهند  که ‏برخی از آنها برای داروخانه‌های خصوصی صرفه اقتصادی ندارد. به‌گفته مسئولان، این مجموعه با ‏این فعالیت با هدف سود اجتماعی دنبال می‌شود نه سود اقتصادی.‏ با فقدان دارو روبه‌رو نیستیم
مدیرعامل سازمان تدارکات پزشکی جمعیت هلال‌احمر در گفت‌وگو با «شهروند» درباره ذخیره دارو ‏در سازمان تدارکات پزشکی هلال‌احمر می‌گوید: «مشکلات زیادی در زمینه ذخیره دارو وجود داشت ‏که به کمک جمعیت هلال‌احمر و سازمان غذا و دارو حل شد.» او با بیان اینکه با توجه به عدم فعالیت ‏برخی از شرکت‌های هواپیمایی در انتقال دارو با مشکلات و موانعی روبه‌رو هستیم، افزود: «حتی در ‏این شرایط نیز ما با فقدان دارو مواجه نیستیم، البته در برخی فواصل زمانی در مورد بعضی از داروها ‏با کمبود مواجه می‌شویم که آن هم به صورت مقطعی است.» ‌مدیرعامل سازمان تدارکات پزشکی ‏جمعیت هلال‌احمر با بیان اینکه آخرین امید بیماران برای تأمین دارو‌های مورد نیازشان داروخانه‌های ‏هلال‌احمر است، ادامه می‌دهد: «تا جایی که برای سازمان تدارکات پزشکی هلال‌احمر امکان‌پذیر ‏است، به‌صورت قانونی دارو‌ها را تأمین می‌کند‎ و ممکن است به دلیل تحریم‌ها  نتوانیم دارویی را تهیه و در اختیار مردم  قرار دهیم.»‏ صندلی‌های فاصله‌گذاری شده
ساعت کاری داروخانه از 7صبح لغایت 21شب در تمام روزهای غیراداری است. روزهای پنجشنبه  ‏و جمعه نیز به ترتیب داروخانه از ساعات13 تا 16و30 دایر است. صفاریه به نگرانی‌های برخی ‏از مراجعه کنندگان از میزان بالای ازدحام در سالن اشاره دارد:  «این داروخانه  جزو سه داروخانه اصلی ‏شهر تهران است. روزانه این داروخانه تقریبا‌هزار مراجعه‌کننده دارد. باتوجه به این میزان جمعیت و ‏این مسأله که  نسخه‌های بیماران خاص نیاز به تأیید بیمه و تأیید اصالت دارو دارد تا حدودی فرآیند ‏تحویل دارو طول می‌کشد. باید دارو به نام بیمار ثبت شود تامانع ورود دارو به بازار سیاه شویم.»‏
‏ بنا به گفته صفاریه این فرآیندها حدود 30 تا 45 دقیقه زمان می‌برد. به همین منظور مراجعه‌‏کننده باید دقایقی منتظر بماند. مساحت داروخانه مرکزی 525 متر است که حدود 120 متر در ‏اختیار مراجعه‌کنندگان قرار دارد. این مرکز با علامت‌گذاری صندلی‌ها و محل ایستادن افراد سعی ‏کرده ‌است، پروتکل‌های فاصله‌گذاری هوشمندانه را رعایت کند. صفاریه در این زمینه توضیح ‏می‌دهد: «حتی با هماهنگی با شهرداری منطقه در چند روزگذشته،‌ صندلی‌هایی در خیابان تعبیه شد تا ‏برخی از بیماران متقاضی در بخش بیرونی مستقر شوند. قرار است در روزهای آتی سایبان‌هایی ‏نیز برای آسایش بیشتر متقاضیان تعبیه شود.» بنا به گفته صفاریه، افزایش تعداد نیروهای فعال از دیگر ‏تمهیداتی است که برای پاسخگویی سریع‌تر و کاهش زمان حضور متقاضیان در داروخانه اندیشیده شده ‏است.‏ دارو موجود است
‏«کرونا داروی خاصی ندارد، اما با توجه به تب بازار درباره برخی داروها، جمعیت هلال‌احمر یک‌میلیون کپسول ‏تامی فلو و نزدیک به ٦٠٠‌هزار داروی قرص کلترا را وارد ایران کرده است. ‏همچنین محموله یک میلیونی  ریباویرین نیز تهیه شده و در آستانه ورود به کشور است.» مدیرعامل ‏سازمان تدارکات پزشکی با ذکر این توضیحات ادامه می‌دهد: «محدودیتی در پاسخگویی به مراجعان و ‏متقاضیان نداریم. با شیوع ویروس کرونا در کشور، داروخانه‌های هلال‌احمر با هدف رفع نیازهای ‏درمانی کشور و به حداقل رساندن دغدغه‌های دارویی مردم، فعالیت‌های خود را در زمینه تأمین و ‏توزیع داروهای مورد نیاز مردم توسعه داده و در تلاش است با به‌کارگیری تمام ظرفیت‌ها برای ‏بهبود و توسعه خدمت‌رسانی به آحاد مردم گام بردارد‎.‎‏» بنا به گفته صفاریه در چند هفته گذشته چند ‏محموله‌ دارویی وارد کشور شده است.‏ ‎ ‎معین دولت در عرصه سلامت
حسن صفاریه با تأکید بر نقش مهم داروخانه‌های جمعیت هلال‌احمر به‌عنوان یکی از بازوهای نظام ‏دارویی کشور، بیان کرد:   «طبق آمار وزارت بهداشت ۹۷‌درصد دارو‌هایی که مورد تأیید این ‏وزارتخانه است در داخل کشور تولید می‌شود‎.» او در تکمیل صحبت‌های خود در این بخش ‏افزود:  «سازمان تدارکات پزشکی هلال‌احمر به‌عنوان یک هلدینگ دارویی و تجهیزات پزشکی، گام‌های موثر و بلندی در زمینه تولید انواع دارو و تجهیزات پزشکی یکبار مصرف در کشور برداشته و ‏تلاش دارد مجری برنامه‌های انسان‌دوستانه جمعیت هلال‌احمر در بخش سلامت جامعه باشد. بی‌شک ‏نقش بی‌بدیل سازمان تدارکات پزشکی در چشم‌انداز برنامه توسعه جمهوری اسلامی ایران و حرکت ‏در راستای اقتصاد مقاومتی انکارناپذیر است و مجموعه بزرگ سها مصمم است برای اعتلا و ‏سرافرازی نظام جمهوری اسلامی تلاش می‌کند‎.‎‏»‏
به گفته مدیرعامل سازمان تدارکات پزشکی، همچنین هم‌وطنان می‌توانند برای دریافت اطلاعات ‏دارویی خود با خط ویژه ۴۱۶۵۱ تماس بگیرند.  تلاش برای کاهش آلام دردمندان و به حداقل رساندن ‏دغدغه‌های دارویی مردم و ارتقای شاخصه‌های سلامت از امور مهمی هستند که مسئولان جمعیت هلال ‏احمر و این سازمان در دستور کار خود قرار داده و تلاش می‌شود تمامی برنامه‌ریزی‌ها حول محور ‏این اهداف انجام گیرد، موضوعی که مدیرعامل سازمان تدراکات پزشکی نیز در پایان صحبت‌های ‏خود بر آن تأکید می‌کند.‏