آموزش الکترونیکی و فرصت‌های پیش‌رو - علی‌اکبر مختاری

شرایط پیش آمده از پاندمی کرونا و قرنطینه اجباری، بخش بزرگی از کسب و کارها و ارتباطات را به فضای مجازی سوق داده است. به همین دلیل طبق آمارهای منتشره مصرف اینترنت در کشور ما به سه برابر میزان گذشته رسیده است و اینک ایرانیان رتبه اول مصرف اینترنت در جهان را دارند. حوزه آموزش نیز تحت این معضل جهانی به فضای وب انتقال یافته است. تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها موجب شده آموزش و تدریس در فضای مجازی و توسط اپلیکیشن‌های اینترنتی دنبال شود. سابقه تدریس مجازی در کشور ما به شیوه آموزشی دانشگاه پیام نور و ارتباط از شبکه‌های تلویزیونی برمی‌گردد که آن شیوه نیز به سبب مشکلات زیر ساختی و ارتباط یکسویه به شیوه‌های نیمه حضوری تغییر یافت. 
در عصر ارتباطات، اکثر کشورهای توسعه یافته روش‌های متنوع آموزش الکترونیکی را در کنار آموزش حضوری بکارگیری کرده‌اند. آموزش در بستر اینترنت ضمن صرفه‌جویی در وقت و هزینه، امکانات و مزایای برتر و ویژه‌ای را برای محصلین و مدرسین فراهم می‌کند. بنابراین کشورهایی که در این زمینه زیر ساخت مناسب را مهیا کرده‌اند کمترین آسیب را در شرایط اضطراری و قطع ارتباطات اجتماعی متحمل می‌شوند. در ایران سیستم آموزشی مدارس به سبب فقدان تجربه در آموزش الکترونیکی در ابتدا دچار غافلگیری و سردرگمی شده و پس از گذشت دوره دوماهه هم اکنون اپلیکیشن شاد بعنوان مدرسه مجازی مورد بهره‌برداری معلمین و دانش‌آموزان قرار گرفته است. لذا به سبب نبود امکانات و زیرساخت مناسب، سرعت پایین اینترنت، عدم تجربه کافی معلمان و والدین به شیوه آموزش مجازی، فقدان نرم‌افزارهای مناسب ارزیابی و مدیریت، آموزش با کیفیت تنزل یافته و نا مطلوبی ادامه دارد. با وجود همه این مشکلات جای امیدواری است سیستم آموزشی در ایران از شرایط سنتی و حضوری به سوی بهره گیری از امکانات نوین الکترونیکی و مجازی رهنمون گشته است و ادامه این روند در آینده تغییرات بنیادینی را در حوزه‌های دیگر رقم خواهد زد.
برخی از افراد با تاکید بر مزایای بهره‌گیری از آموزش الکترونیکی بر کاهش وقت و هزینه برای دولت و خانوارها تاکید دارند و استفاده مطلق از آموزش مجازی را توصیه می‌کنند و درمقابل طرفداران آموزش و پرورش سنتی و حضوری، مدل نوین را نا کارآمد و ناقص می‌پندارند و به شیوه‌های آموزش الکترونیکی اعتمادی ندارند. گرچه تکنولوژی ارتباطات و ابزارهای الکترونیکی فاصله‌ها را کاهش داده و به کاربران اختیارات بیشتری در مدیریت زمان در آموزش می‌دهد، ولی نمی‌توان از آموزش الکترونیکی به صورت مطلق برای برخی رده‌های سنی و آموزش‌های عملی و کارگاهی بهره بود. آموزش در مقاطع ابتدایی مسلما به ارتباط دوسویه معلم و دانش‌آموز و ایجاد ارتباط حسی و عاطفی در فرآیند آموزش نیاز است و همچنین دانش آموزان مقاطع پایین‌تر شرایط کار با وسایل الکترونیک و اپلیکیشن را ندارند و دخالت والدین بعنوان واسطه در فرآیند آموزش موجب کاهش کیفیت آموزش می‌شود.
از سوی دیگر آموزش الکترونیکی در همه جا بعنوان شیوه آموزشی مکمل مورد استفاده قرار می‌گیرد و برای آموزش در سطوح  عالی یا برای گروه‌های بزرگسال که به سبب پرمشغله بودن و نداشتن وقت کافی به این شیوه‌ها روی می‌آورند مورد توجه قرار می‌گیرد.


توفیق اجباری انتقال یکباره سیستم آموزشی کشورمان به فضای مجازی و کسب تجربه‌های نوین توسط کارشناسان، مربیان و اولیا، نوید بخش تغییر اساسی و پیگیری وزارت آموزش و پرورش برای به روز رسانی سیستم و تمهیداتی در الکترونیکی کردن ساز و کارها در حوزه آموزش است. مسلما تجربه آموزش الکترونیکی در مدارس و دانشگاه‌ها گام موثری خواهد بود تا دولت فرصت‌های پیش‌رو در توسعه دولت الکترونیک و بهره‌گیری از تکنولوژی الکترونیکی در حوزه اقتصاد، سیاست و امور اجتماعی را بهتر مورد شناسایی و ارزیابی قرار دهد.
چنانچه اراده قوی و دلسوزانه در گسترش دولت الکترونیک در حاکمیت شکل بگیرد و مدیران و دست‌اندرکاران بتوانند از مصلحت‌اندیشی‌ها و روابط رانت آلود عبور کنند، بخش بزرگی از مشکلات و معضلات به مدد سیستمی شدن ساختارها مرتفع می‌شود و امکان نظارت همگانی و شفافیت بیشتر، افزایش راندمان و کاهش هزینه خانوارها و دولت محقق خواهد شد.