روزنامه شرق
1399/03/24
خروج برنامه‌ریزی‌شده از عراق
خروج برنامه‌ریزی‌شده از عراق بعد از ماه‌ها تنش، بغداد و واشنگتن گفت‌وگوهای استراتژیکی را آغاز کرده‌اند تا بتوانند روابط میان دو کشور را ترمیم کنند اما تقریبا بر کسی پوشیده نیست که حتی با رویکرد دوستانه نخست‌وزیر جدید عراق احتمال تغییر شگرف در این روابط بسیار کم است.همین که این مذاکرات عالی‌رتبه که قرار بود در بغداد برگزار شود، اما به دلیل شیوع ویروس کرونا به یک جلسه آنلاین مختصر تبدیل شد، انتظارات را از تغییراتی که می‌توانست در این روابط ایجاد کند، کاهش داد. عراق این روزها در حالی پای مذاکره رفته که با افزایش تعداد مبتلایان به کووید19 مواجه و در آستانه بحران اقتصادی است. با این حال این مذاکرات اولین گفت‌وگوهای استراتژیک میان عراق و آمریکا در یک دهه گذشته بود که طی آن درباره سرنوشت ائتلاف نظامی تحت رهبری آمریکا در عراق و همچنین روابط اقتصادی و فرهنگی به صورت مشخص صحبت شد. پیش از این آخرین مذاکرات میان دو کشور در سال 2008 صورت گرفته بود.
روز پنجشنبه چند ساعت پس از پایان جلسه، دولت آمریکا اعلام کرد این کشور طی ماه‌های آینده تعداد نیروهای نظامی‌اش را در عراق کاهش می‌دهد. واشنگتن علاوه بر این وعده داده است تا براي پیشرفت اقتصادی عراق از این کشور حمایت کند. رابرت فورد، از تحلیلگران مؤسسه خاورمیانه و از دیپلمات‌های سابق آمریکایی در این‌باره توضیح می‌دهد: «کل روابط دوجانبه عراق و آمریکا در یک روز درست نمی‌شود اما برای اولین بار ما شاهد این هستیم که انسان‌های درستی در زمان درستی، در مکان درست قرار گرفته‌اند». روابط دوجانبه میان دو کشور در چند سال گذشته هم‌زمان با افزایش حملات به پایگاه‌های سیاسی و نظامی آمریکا در عراق در سردترین وضعیت خود قرار گرفته بود. این تنش‌ها ماه ژانویه و با حمله هوایی آمریکا علیه فرماندهان عالی‌رتبه ایرانی و عراقی در حوالی بغداد به اوج خود رسید. اما از زمان روی کارآمدن مصطفی الکاظمی به عنوان نخست‌وزیر از ماه می تنش‌ها میان دو کشور به شکل قابل ملاحظه‌ای کاهش پیدا کرده است. حالا دو مقام عراقی گفته‌اند از کاظمی برای سفر به آمریکا و دیدار در کاخ سفید دعوت شده است؛ شاخه زیتونی که سلف او، عادل عبدالمهدی هرگز دریافت نکرد.
با پایان اولین دور از مذاکراتِ دو کشور که محوریت آن تعیین تکلیف نیروهای آمریکایی در عراق بود، مقامات هر دو گروه از خروج برنامه‌ریزی‌شده نیروهای آمریکایی از این کشور حمایت کرده‌اند؛ با این حال سؤالات درباره بازه زمانی و میزان تهدیدهای ناشی از فعالیت‌های گروه تروریستی داعش همچنان پابرجاست.
موازنه نیروهای آمریکایی
همان‌طور که یکی از مقامات آمریکایی حاضر در این مذاکرات گفته است، تقریبا تمامی تحلیلگران معتقدند که مهم‌ترین موضوع این مذاکرات که بر سایر موارد تأثیر خواهد داشت برنامه خروج نیروهای آمریکایی از عراق است. این مقام آمریکایی همچنین توضیح داده که «نتایج این مذاکرات هر چه باشد، آینده روابط استراتژیک دو کشور را تعیین می‌کند». این در حالی است که نیروهای ائتلاف بین‌المللی ضدداعش به رهبری آمریکا طی ماه‌های اخیر تعداد پایگاه‌های خود را از 12 به سه پایگاه کاهش داده‌اند و مذاکرات دوجانبه احتمالا این تعداد را باز هم کاهش خواهد داد. به گفته یکی از مقامات عراقی جزئیات تعداد نیروهایی که قرار است در عراق بمانند، هنوز مشخص نیست اما در بیانیه مشترک دو کشور، «کاهش نیروهای آمریکایی» قید شده است.
اما این را باید در نظر گرفت که کاهش شدید و ناگهانی نیروهای خارجی در عراق، اقدامات ائتلاف ضدداعش را برای حمایت از نیروهای عراقی در مقابل اعضای باقی‌مانده این گروه در منطقه، مختل می‌کند؛ داعشی‌هایی که طی هفته‌های اخیر تعداد حملات خود را افزایش داده‌اند. در این میان دیگر گروه‌های عضو این ائتلاف از خارج گود شاهد این مذاکرات هستند و نقشی رسمی در این گفت‌وگوها ندارند. یکی از دیپلمات‌های اروپایی در این‌باره می‌گوید: «اینکه دیگر کشورهای ائتلاف بتوانند در عراق باشند به حضور آمریکا بستگی دارد؛ سرنوشت ما هم به این مذاکرات وابسته است».
اروپایی‌ها اما تنها گروهی نیستند که مذاکرات بغداد در سرنوشت‌شان تأثیرگذار خواهد بود؛ ایران و متحدانش در عراق که از حامیان خروج نیروهای آمریکایی از این کشور هستند هم از نزدیک این مذاکرات را پیگیری می‌کنند. گروه‌هایی مانند ائتلاف فتح طی این چند روز باز هم مواضع خودشان را مبنی بر خروج نیروهای خارجی حداکثر تا 6 ماه آینده از عراق گوشزد کرده‌اند؛ اما در مجموع موضع گروه‌های مختلف عراقی حتی کتائب حزب‌الله بسیار آرام‌تر از همیشه است و عقب‌نشینی ضمنی آنها فضایی برای تصمیم‌گیری الکاظمی ایجاد کرده است. در این میان روزهای دوشنبه و چهارشنبه دو راکت اطراف فرودگاه بغداد و سفارت آمریکا را پس از هفته‌ها آرامش، هدف قرار دادند.
گره اقتصادی عراق
شاید تنها بخشی از این مذاکرات که نتیجه‌ای برای عراقی‌ها نداشت در حوزه اقتصادی رخ داد؛ اقتصادی که به‌شدت به نفت وابسته است و با کاهش قیمت نفت حالا روزهای سختی را سپری می‌کند.
هم‌زمان با کاهش قیمت نفت و سردرگمی عراق در پرداخت حقوق‌ها و ارائه خدمات به هشت میلیون عراقی، مصونیت بغداد از تحریم‌های آمریکا علیه ایران تا ماه سپتامبر تاریخ دارد و عراق از حالا باید به فکر مسئله تأمین برقش هم باشد.
در جلسه روز پنجشنبه طرف آمریکایی برای ارائه حمایت‌های طولانی‌مدتی همچون بهبود زیرساخت‌ها توسط شرکت‌های آمریکایی ابراز آمادگی کرد و دریافت کمک‌های مالی بغداد از کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول را اقدامی شایسته دانست. مسئله این است که عراق خیلی زودتر از اینکه این نهادها و کشورها بخواهند درخواست آنها را بررسی و بعدتر مبلغی بدهند، نیاز به کمک دارد. فورد در این‌باره گفته است: «ایالات متحده به هیچ‌وجه به صورت نقدی و مالی به عراق کمک نمی‌کند. در بهترین حالت شاید بتواند آنها را از تحریم‌ها معاف کند و چنین اقدامی هم بزرگ‌ترین مشکل کاظمی را که بحران اقتصادی باشد، حل نخواهد کرد».
موافقت برای کاهش نیروهای نظامی در عراق و ارائه‌ندادن کمک‌های مالی دو گزینه‌ای است که نشان می‌دهد حتی اگر قصد واشنگتن هم ترک کامل عراق نباشد، این کشور در حال از دست‌دادن نفوذ خود در بغداد است. همان‌طور که خروج آمریکا از سوریه و پشت‌کردن به بازار آن به دلیل بقای بشار اسد، رئيس‌جمهوري سوريه در آن، بازارهای این کشور را دو دستی در اختیار چین قرار داد؛ حالا همین سناریو هم برای عراق قابل بازنویسی است مگر اینکه آمریکا در هماهنگی با متحدان عرب خود قرار است جا خالی دهد تا آنها جایش را پر کنند؛ کشورهایی که البته این روزها با تبعات اقتصادی کاهش قیمت نفت دست به گریبان‌اند و ممکن است نتوانند در عراق کاری از پیش ببرند. در چنین شرایطی باید دید چه کسی یا گروهی می‌تواند الکاظمی و عراق را سر جای خود نگه دارد.
سایر اخبار این روزنامه
چرا اصلاح‌طلبان از روحانی حمایت کردند؟
تصویر جاسوس فرماندهان نظامی منتشر شد
هیچ‌گونه ناسلامتی در دستگاه قضائی قابل تحمل نیست
چرا سهام یک‌میلیونی احمدی‌نژاد نصف شد
خروج برنامه‌ریزی‌شده از عراق
خودکشی به وقت استیصال
بررسی اعتبارنامه تاجگردون حیثیتی شده است؟
بازداشت کفاشیان سپر تاج!
چرا آمادگی ترامپ برای مذاکره را جدی نمی‌گیریم
معجزه‌گران در راه‌اند؟
پوکر با ترامپ
مفاسد خصوصی‌سازی حامی‌پرورانه
دولتمردان و اجاره‌نشین‌ها
