نقش مراکز تحقیقاتی در اپیدمی کرونا

دکتر حمید سوری
استاد اپیدمیولوژی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
وجود حدود ۷۸۰ مرکز تحقیقاتی در دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور و سایر مؤسسات مرتبط، بضاعت بی‌بدیلی را لااقل در منطقه برای کشورمان ایجاد کرده است که می‌تواند در بزنگاه‌های مهمی مانند اپیدمی کووید۱۹ که سلامت مردم به شکلی جدی در معرض خطر است به سیاستگذاران و تصمیم‌گیرندگان کنترل و مقابله با اپیدمی کمک کند. اینکه این تعداد مراکز تحقیقاتی تاکنون چه نقشی در کنترل اپیدمی کشور داشته‌اند جای بررسی دارد. عملکرد این مراکز و پژوهشکده‌ها و پژوهشگاه‌ها عمدتاً با تعداد مقالات منتشره آنها در مجلات خاصی سنجیده می‌شود و متأسفانه تأثیر عملکرد آنها در تصمیم گیری‌ها کمرنگ یا بی‌رنگ است.
به نظر نگارنده در این شرایط اگر انتظار تصمیم گیران حوزه سلامت از این ظرفیت مهم و قابل توجه تنها چاپ چند مقاله باشد که بیشتر انتفاع شخصی و بخشی دارد تا انتفاع عینی در بستر جامعه، نتیجه‌اش به هدر دادن منابع کشور خواهد بود. تعداد معدود تحقیقاتی که در ارتباط با اپیدمی کرونا ویروس جدید در مراکز تحقیقاتی کشور انجام شده یا در حال انجام است بسیار کمتر از ظرفیت بالقوه آنهاست. از طرفی این تحقیقات نه براساس اولویت نیاز کشور به اهداف آنها بلکه بیشتر بر پایه علایق شخصی محققان و اغلب با این رویکرد که چه تعداد مقاله از دل آنها بیرون می‌آید انجام می‌شوند. لازم است معاونان و مدیران تحقیقات و فناوری دانشگاه‌ها و مراکز مرتبط علوم پزشکی فعالانه‌تر وارد عرصه شده و با تدوین یک نقشه مدون سیاستگذاری مأموریت محور مراکز تحت پوشش خود را فعال‌تر کرده و خوراک لازم برای سیاست‌های کنترل و خاموشی اپیدمی در کشور فراهم آورند. ما در موقعیتی نیستیم تا مراکز تحقیقاتی را به‌صورت نیمه وقت یا نیمه فعال درآوریم. همان‌طور که کارکنان حوزه درمان با جانفشانی ماه‌هاست در خدمت بیماران کرونایی هستند لازم است مراکز تحقیقاتی هم خود را در شرایط اضطراری ببینند و بسیار بیشتر از شرایط عادی جامعه برای کنترل اپیدمی فعال باشند. مدیریت پژوهش در دانشگاه‌های علوم پزشکی لازم است نسبت به شرایط حساس اپیدمی فعال‌تر شده و با تدوین نقشه‌های سیاستگذاری پژوهش از این بضاعت حداکثر بهره‌برداری را بکنند. بضاعت علمی کشور ما در حوزه سلامت اگر از بسیاری کشورها که توانسته‌اند اپیدمی را کنترل کنند بالاتر نباشد قطعاً کمتر نیست. نکته اساسی مدیریت پژوهش است که نقش فعال‌تری را در این شرایط باید بر عهده بگیرد.