گروه بورس: کارشناسان بازار سرمایه اگرچه معتقدند بازار به اشباع فروش و قیمت سهام به کف رسیده و با توجه به شرایط بازارهای موازی بورس، بازگشت شاخص به مدار صعودی را پیش بینی می کنند با این وجود بازار نسبت به این موارد و همچنین اقدامات حمایتی سیاستگذار این بخش بی توجه بوده و تمایلی برای بازگشت به شرایط متعادل از خود نشان نمی دهد.

برگ ریزان بازار سرمایه پس از رشدهای شارپی در بورس و در حالی که شاخص از دو میلیون واحد نیز عبور کرده بود از ۱۹ مرداد ماه آغاز شد. هر چند در ابتدا بسیاری از کارشناسان این ریزش ها را به دلایل رشد غیرواقعی و حبابی، طبیعی عنوان می کردند، اما در ادامه با توجه به اصلاح شاخص، انتظار توقف این روند را داشتند؛ انتظاری که تا هفته گذشته و با وجود خبرهای مثبت تحقق نیافت. در حال حاضر و در لحظه ثبت این گزارش نیز اگرچه بازار با افزایش نسبی تقاضا و به نوعی با کاهش عرضه رو به رو بوده است، اما استمرار این شرایط، در گرو برخی مولفه ها از جمله بازگشت اعتماد به بورس و همچنین پرهیز از وعده های بی عمل است.

بی توجهی بورس به سیگنال های مثبت

طی حدود سه ماه گذشته دستورالعمل ها و اقدامات متعددی برای حمایت از سهامداران اجرایی شد. یکی از این موارد الزام شرکتهای بورسی به بازارگردانی بود. حسن قالیباف اصل، رییس سازمان بورس و اوراق بهادار در جلسه ۵ آبان خود با نمایندگان مجلس با اشاره به الزام شرکت ها به بازارگردانی گفت: بعد از افت بازار موضوع بازارگردانی را دنبال کردیم. از ۳۳۰ شرکت ۱۸۰ شرکت قرارداد بازارگردانی امضاء کردند. همچنین تصمیم برای تزریق منابع مصوب از صندوق توسعه ملی به بازار سرمایه از دیگر اقدامات دولت برای بازگشت بورس به مدار صعودی بود. از سویی دیگر ریزش حدود ۸۰۰هزار واحدی شاخص بازار سرمایه طی سه ماه گذشته، قیمت بسیاری از سهام ها را جذاب کرد و همین مساله می تواسنت عاملی برای بازگشت اعتماد به سرمایه گذاری در این بازار باشد. با این وجود این موضوع نیز علی رغم توصیه بسیاری از کارشناسان نتوانست عاملی برای رشد بازار باشد و ریزش بازار ادامه یافت. یکی از موارد تاثیرگذار دیگر بر شاخص بورس، رشد قیمت ارز است. در حالی که قیمت دلار در چند ماه گذشته روندی افزایشی داشت و به ۳۲ هزار تومان نیز رسید، اما بازار سرمایه به این مساله نیز توجهی نکرد و ریزش شاخص ادامه پیدا کرد.

همچنین کاهش اخیر نرخ ارز و طلا و احتمال جذب نقدینگی ها در این شرایط به بازار بورس نیز نتوانست جلو ریزش شاخص را بگیرد به طوریکه در هفته منتهی به ۲۲ آبان، شاخص کل با افت هفتگی ۵.۴ درصدی مواجه شد. از طرفی دیگر گزارش های ۶ ماهه از شرکتهای بورسی نیز علی رغم مثبت بودن آن، مورد کم توجهی سرمایه گذاران قرار گرفت و نتوانست شاخص را به مدار صعودی بازگرداند.

البته در این میان نباید نقش پررنگ نگرانی از نتایج انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در بازار سرمایه کشورمان به عنوان عاملی مهم برای ریزش بورس را فراموش کرد. این مساله عاملی مهم برای ریزش بورس و سیطره فضای نااطمینانی بر آن بود.

کارشناسان دلیل مهم ریزش بورس را با وجود همه اقدامات حمایتی دولت و همچنین ارزندگی قیمت سهام نسبت به سایر بازارها را ترس و نااطمینانی عنوان می کنند و معتقدند بورس با سیاستگذاری های شفاف، تصمیمگیری در حوزههای اقتصادی با در نظر گرفتن میزان اثرگذاری دستورالعملهای جدید در فضای معاملاتی بورس، اعلام به سهامداران پیش از اتخاذ سیاستگذاریهای جدید برای بازار سهام، هماهنگی بین دستگاههای دولتی، حذف محدودیتها و مواردی از این قبیل میتواند به مسیر منطقی بازگردد.

شاخص بورس بر سر دوراهی

اما حسین خسرونژاد، کارشناس بازار سرمایه معتقد است که علاوه بر کاهش اطمینان برای سرمایه گذاری در بورس آنچه مانع از رشد شاخص بازار سرمایه خواهد شد قیمت دلار و انتظارات تورمی است. او در گفتگو با تجارت می گوید: بازار سرمایه هم اکنون چشم انتظار قیمت نهایی دلار است و این مساله بر وضعیت آینده شاخص تاثیرگذار است. او با اشاره انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و ریزش قیمت دلار پس از اعلام نتایج نهایی و پیروز شدن جوبایدن می گوید: آنچه در روند بازار سرمایه طی ماه های آینده تاثیرگذار است قیمت دلار و جلوگیری از ریزش آن است. این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به رشد شاخص و افزایش تقاضا در این بازار در هفته منتهی به ۲۲ آبان ماه می گوید: سهامدارانی که با توجه به انتظارات درخصوص کاهش نرخ دلار تصمیمی قاطع برای نقد کردن سهام داشتند، با بازگشت مجدد این ارز به کانال ۲۷هزار تومان مردد شدند. او با اشاره به اهمیت اثرگذاری نرخ دلار بر سودسازی شرکتها می گوید: بر این اساس عدم کاهش نرخ ارز می تواند بر رشد بازار سرمایه تاثیرگذار باشد. خسرونژاد با اشاره به احتمال کاهش نرخ دلار تا قیمت حدود ۲۰ هزار تومان، دلیل افزایش نرخ دلار بعد از انتخاب بایدن را تصمیم اخیر دولت در خصوص واردات با ارز متقاضی دانسته و می گوید: این مساله علی رغم خواست رییس کل بانک مرکزی موجب افزایش تقاضا در بازار ارز و جلوگیری از ریزش قیمت ها به کانال ۲۰ هزار تومان شد.

این کارشناس بازار سرمایه در بخش دیگری از اظهارات خود به انتظارات تورمی به عنوان عامل دوم صعود یا نزول بورس اشاره کرده و می گوید: در شرایطی که انتظارات تورمی کاهش می یابد تمامی بازارها از این مساله تاثیر می گیرند و بازار سرمایه نیز در این خصوص استثنا نیست. او در ادامه می گوید: در حالی که در بازار انتظارات تورمی وجود نداشته باشد، عرضه کالا افزایش می یابد و بسیاری که پیشتر کالاها را با هدف فروش در قیمت های بالاتر دپو می کردند عرضه می کنند. از این رو به گفته وی این مساله می تواند عاملی تاثیرگذار بر روند شاخص بورس در ماه های آینده باشد. کمااینکه به گفته او می توان این وضعیت را در معاملات بورس کالا و کاهش آن به خوبی مشاهده کرد. خسرونژاد با بیان اینکه این موارد می تواند دلیل ریزش شاخص باشد می گوید: بر این اساس باید دید تا در هفته های پیش رو چه تغییراتی صورت می گیرد. این کارشناس بازار سرمایه، انتخاب بایدن به عنوان رئیس جمهوری آمریکا را عاملی برای کاهش انتظارات تورمی در کشور عنوان می کند و می گوید: آقای بایدن وعده بازگشت به برجام و مذاکره را داده است و به طور کل آرام شدن فضای سیاسی، رفع تحریم ها و افزایش درآمدهای نفتی می تواند عاملی برای کاهش انتظارات تورمی و همچنین کاهش التهابات بازار ها باشد.

اما در مقابل بسیاری دیگر از کارشناسان نیز از رفع تحریم ها به عنوان عاملی برای رونق شرکت ها بورسی یاد می کنند. به گفته آنها بازگشت به برجام و کاهش انتظارات تورمی و همچنین نرخ دلار اگرچه به صورت موقت می تواند عاملی برای ترس سهامداران و ریزش شاخص بورس باشد، اما به مرور با مستقر شدن رییس جمهور آمریکا و همچنین کاهش نگرانی ها از تاثیرگذاری انتخاب بایدن بر بورس به مرور شاهد بازگشت بورس به مدار صعودی خواهیم بود. هر چند در این میان نمی توان انتظار رشد های پیش از ریزش شاخص را داشت.

مصطفی صفاری، کارشناس بازار سرمایه نیز پیش تر در این خصوص گفته بود: با توجه به انتخاب بایدن به عنوان رییس جمهوری آمریکا و وعده های او مبنی بر بازگشت به برجام و رفع تحریم ها، شرایط برای صعود بازار سرمایه فراهم است و بر این اساس بهترین استراتژی برای سهامداران تازه وارد انتخاب سبدی مناسب با بهره گیری از نظرات کارشناسان و برای سهامداران دیگر بهره گیری از استراتژی صبر و پرهیز از رفتارهای هیجانی است. این کارشناس بازار سرمایه تاثیر کاهش تنش های میان ایران وآمریکا را به مثابه توافق برجام عنوان کرد و گفته بود: پیش از این با توافق برجام شاهد رشد بورس بودیم و با توجه به افزایش احتمال بازگشت به توافق برجام و در صورت کاهش فشار حداکثری از سوی آمریکا وضعیت بازار سرمایه بهبود پیدا می کند.

امیدواری به رشد بازار

به نظر می رسد عوامل مهم تاثیرگذار زیادی بر رشد شاخص وجود داشته باشد. یکی از این موارد به موضع گیری اخیر رییس کل بانک مرکزی در خصوص نرخ سود سپرده های بانکی باز می گردد. این مساله در بازار سرمایه از اهمیت زیادی برخوردار است؛ تا جایی که اخیرا با زمزمه های افزایش نرخ سود سپرده های بانکی شاهد تجمع سهامداران در مقابل سازمان بورس اوراق بهادار و نگرانی آنها از این بابت بودیم. کارشناسان بر این باورند تثبیت نرخ سود بانکی زیر رقم ۲۰ درصد در جلوگیری از ریزش بورس موثر است.

همچنین در روزهای اخیر خبرهایی در خصوص کاهش نرخ بهره بانکی اعلام شد که این مساله نیز به نفع بورس خواهد بود.

به باور بسیاری از کارشناسان و فعالان بازار سرمایه موارد عنوان شده و همچنین سطح حمایتی یک میلیون و ۲۰۰هزار واحدی شاخص بورس می تواند بازار سرمایه را در مسیر صعودی قرار دهد. این مساله با انتشار گزارش های ۹ ماهه شرکتها پررنگ تر نیز می شود.

از سویی دیگر رکود بازارهای موازی هم از دیگر موارد تاثیرگذار بر شاخص بورس است. در حال حاضر با توجه به رشد قابل توجه قیمت ها در بازار ارز، سکه و همچنین خودرو و مسکن تمایل برای سرمایه گذاری در این بازارها کاهش یافته و ریسک سرمایه گذاری در آنها را افزایش داده است. نگاهی به وضعیت معاملات در بازارهای موازی بورس موید همین مساله است. طبق آخرین گزارش ها از بازار مسکن در آبان ماه، تقاضا در این بازار افت ۴۴ درصدی داشته است. همچنین گزارش ها از بازار خودرو نیز از رکود شدید در معاملات حکایت دارد. بررسی کارنامه قیمت سکه و ارز نیز نشان می دهد ریسک سرمایه گذاری در این بازار با توجه به پیروزی بایدن و احتمال کاهش تنش های بین المللی افزایش یافته است. بر این اساس به باور بسیاری از فعالان بازار سرمایه این موارد می تواند زمینه ساز بهبود وضعیت معاملات بورس شود. علی سپندار، فعال بازار سرمایه در این خصوص به تجارت می گوید: بعد از رشد شارپ بازار ارز و ملک و خودرو، نیاز به یک تنفس هست که این در هر بازاری یک مورد طبیعی و غیر قابل انکار هست. او می افزاید: اگر شاهد کاهش قیمت ها در این بازارها نباشیم ولی رشد آنچنانی هم قرار نیست اتفاق بیفتد و امکان دارد مدتی در قیمت های فعلی درجا بزنند و کاهش تقاضا خواهند داشت که همین مساله برای عدم تمایل سرمایه گذاری در این بازارها و تقاضا برای سرمایه گذاری در بورس کافی است.

این فعال بازار سرمایه با بیان اینکه نیاز اول بازار، تثبیت چند روزه معاملات در تمام سهام است می گوید: این نشانه های تثبیت اخیرا اتفاق افتاد و حجم معاملات بالا رفت، که این خود عاملی برای تثبیت و برگشت بازار خواهد بود. سپندار در ادامه می گوید: ابتدا فشار فروش با حجم بالای معاملات گرفته می شود و در ادامه با ثبات شرایط بنیادی، می شود به رشد بازار در میان مدت اعتماد کرد.

او با بیان اینکه گره معاملات در اکثر سهام باز شده می گوید: این در شرایطی است که در یک ماه اخیر این وضعیت مشاهده نمی شد.

این فعال بازار سرمایه، بازگشت اعتماد از دست رفته به سهامداران را نیازمند استمرار روند مثبت بورس دانسته و می گوید: چه قبول کنیم یا نکنیم بیش از ۷۰ درصد سهام داران حقیقی که از ابتدای امسال به بعد وارد بازار سرمایه شدند، به دنبال سرمایه گذاری بلند مدت نیستند که این مساله خود باعث مشاهده رفتارهای هیجانی در بازار می شود. شاید مهمترین دلیل ریزش بازار از سمت این افراد تازه وارد باشد که به اصطلاح با از این شاخه به آن شاخه پریدن موجب افزایش صف فروش می شوند. او می افزاید: افرادی که سهام را در کف حراج میکنند و در سقف میخرند خود را متضرر و البته سودهای زیادی نصیب کارگزاری ها می کنند. این فعال بازار سرمایه پرهیز از قوانین محدود کننده و وعده های بی سرانجام را عاملی برای جلوگیری از ریزش بورس عنوان می کند و می گوید: به عنوان مثال شاهد هستیم که گفته می شود تا پایان سال عرضه های اولیه چند برابری را شاهد خواهیم بود این در حالی است که اساسا عرضه رقم های اعلام شده امکان پذیر نیست و این وعده ها در نهایت موجب نااطمینانی در بازار خواهد شد. او در ادامه می گوید: شرایط هیجانی نه تنها به بورس بلکه در هر بازاری منجر به خروج از شرایط تعادل می شود. این فعال بازار سرمایه در ادامه می افزاید: در نهایت با توجه به رکود بازارهای موازی و قرار گرفتن سهام در کف قیمت (اکثرسهم ها با یک سوم قیمت چند ماه پیش در حال معامله هستند) شرایط برای ورود پله ای سرمایه گذاری در بورس برای میان مدت و بلند مدت مناسب است. عبدالرضا عامریان، یکی دیگر از کارشناسان بازار سرمایه نیز اعتمادسازی را لازمه ورود دوباره سرمایهگذاران به بورس عنوان کرد و گفت: قرار گرفتن شاخص بورس در مسیر صعودی ناشی از حمایتهایی بود که برای ورود سرمایههای مردم به این بازار صورت گرفت، اما به مرور و به دلیل وجود برخی از اختلاف نظرها در زمینه عرضه صندوق پالایشی یکم، ترسی بازار را فرا گرفت و سهامداران برای جلوگیری از ضرر و زیانهای احتمالی، تصمیم به خروج سرمایه های از بازار گرفتند.