398 هزار تومان؛ سهم هر خراسانی از اعتبارات عمرانی!

مسعود حمیدی- یکی از شاخص‌هایی  که معمولاً در لوایح بودجه مدنظر قرار می‌گیرد، «سرانه بودجه‌ای» است؛ این که هر فرد ایرانی چه سهمی از بودجه دارد. حال این که سهم هر فرد ساکن جغرافیای یک استان (خراسان رضوی) در طول یک سالی که قانون بودجه در کشور اجرا می‌شود، چه میزان باید برای دولت درآمدزایی کند، چه میزان از بودجه دولت را مصرف می‌کند یا چه میزان از اعتبارات عمرانی سرانه یک فرد ساکن در استان‌های کشور به خصوص استان خراسان رضوی  می‌شود سؤالی است که باید بر اساس میزان جمعیت استان‌ها در زمان تصویب لایحه بودجه مورد بررسی قرار داد. بر اساس پیش‌بینی‌های مرکز ملی آمار جمعیت کشور در سال 99 به 84 میلیون و 36 هزار نفر رسیده است که شش میلیون و 871 هزار نفر از این جمعیت ساکن جغرافیای استان خراسان رضوی هستند که به این ترتیب 8.1 درصد جمعیت کشور در این استان ساکن هستند. در ادامه خواهیم دید که هر فرد ساکن جغرافیای خراسان رضوی چه سهمی( سرانه) در بودجه 1400 خواهد داشت.یکی از مهم ترین شاخصه های بودجه ۱۴۰۰ بحث اعتبارات عمرانی است که بررسی ها نشان می دهد سهم هر خراسانی از این اعتبارات در لایحه بودجه سال آینده تنها ۳۹۸ هزار تومان است که البته این میزان نیز در سال های گذشته به طور کامل تخصیص نیافته است. به عنوان مثال آن طور که رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان در جلسه شورای برنامه ریزی استان به آن اشاره کرده از اعتبارات عمرانی بودجه ۹۹ استان تاکنون تنها ۸/46 درصد تخصیص یافته است.    تخصیص 46.8 درصدی اعتبارات عمرانی بودجه 99 به گزارش روابط عمومی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان، جمشیدی با اشاره به آخرین وضعیت اعتبارات و تخصیص آن گفت: مجموع اعتبارات جاری و عمرانی استان دو هزار و 197 میلیارد تومان بوده است که مبلغ هزار و 289 میلیارد تومان آن (به طور متوسط 58.7 درصد) تخصیص یافته است، همچنین اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه ای استان هزار و 385 میلیارد تومان ابلاغ شده که 649 میلیارد تومان آن (به طور متوسط 46.8 درصد) تخصیص پیدا کرده است. به گزارش فارس، جمشیدی اظهار کرد: از مبلغ 649 میلیارد تومان تخصیص یافته، 266 میلیارد تومان آن به صورت نقد و مبلغ 383 میلیارد تومان دیگر نیز به صورت اسناد خزانه اسلامی با سررسید تا حداکثر سه سال است. وی اعتبارات جاری استان را 812 میلیارد تومان اعلام کرد و گفت: از این مبلغ، 640 میلیارد تومان آن (به طور میانگین 77.7درصد) تخصیص پیدا کرده است. جمشیدی با بیان این که اعتبارات مصوب طرح‌های ملی استانی شده خراسان رضوی 196 میلیارد تومان است که 49.2 درصد آن تخصیص یافته است، افزود: اعتبارات قانون استفاده متوازن از امکانات کشور نیز 346 میلیارد تومان با میانگین تخصیص 34.5 درصد است.    هر فرد خراسانی باید یک‌میلیون تومان درآمد به خزانه دولت واریز کند در ادامه به بررسی سرانه هر خراسانی در شاخصه های مختلف بودجه می پردازیم. با توجه به این که طبق لایحه بودجه 1400 مجموع درآمدهایی که استان باید به خزانه دولت واریز کند بیش از 6943 میلیارد تومان است،  می‌توان گفت به ازای هر فرد ساکن خراسان رضوی معادل یک‌میلیون و 105 هزار تومان درآمد به خزانه دولت واریز کند. استان تهران با سرانه 8.2 میلیون تومانی بالاترین درآمد را به خزانه دولت واریز می‌کند و استان سیستان و بلوچستان با سرانه 370 هزار تومان کمترین سرانه درآمدی را به خزانه دولت در سال 1400 واریز خواهد کرد. خراسانی‌ها در رتبه 15 درآمدزایی برای خزانه دولت قرار می‌گیرند. علاوه بر این سهم هر ایرانی طبق لایحه بودجه در سال 1400 از درآمدی که باید به‌حساب خزانه دولت واریز کند بیش از 1.6 میلیون تومان است که از این حیث خراسانی‌ها 600 هزار تومان کمتر از سرانه کشوری به خزانه دولت واریز می‌کنند.          برداشتی 3 برابر واریزی اما در مقابل باید دید به ازای  هر فرد ساکن استان خراسان رضوی، چه مبلغی به‌عنوان سرانه از بودجه 1400 مصرف می‌کند.  مصارف پیش‌بینی‌شده استان در لایحه بودجه 1400 معادل 24 هزار و 241 میلیارد تومان پیش‌بینی‌شده که بر این اساس سهم هر خراسانی از لایحه بودجه 1400 معادل 3.5 میلیون تومان است. یعنی هر خراسانی سه برابر درآمدی که باید به خزانه دولت واریز کند از منابع لایحه بودجه 1400 سهم می‌برد. استان البرز با سرانه 2.4 میلیون کمترین سهم مصرفی را از بودجه 1400 خواهد برد و استان ایلام با سرانه  8.3 میلیون بیشترین سهم بودجه مصرفی را از درآمدهای بودجه 1400 خواهد برد. متوسط سرانه مصرفی هر ایرانی از لایحه بودجه 1400 نیز حدود 4.8 میلیون تومان است که از این حیث خراسان رضوی 1.3 میلیون تومان کمتر از متوسط کشوری سرانه مصرفی  از بودجه 1400 خواهد داشت. اما اگر بخواهیم بدانیم چه میزان از این مصارف دولت در استان، صرف هزینه‌های جاری دولت مانند حقوق کارکنان و امثال آن( بودجه جاری) و چه میزان از این اعتبارات صرف عمران می‌شود باید سرانه هزینه‌های جاری یا کارکنان دولت را بررسی کنیم. بر اساس ارقام لایحه بودجه دولت در سال 1400  مجموع اعتبارات هزینه‌ای ( جاری)  استان معادل 21 هزار و 500 میلیارد تومان پیش‌بینی‌شده است. بنابراین اگر تمام ساکنان استان را به‌عنوان کارمند دولت در نظر بگیریم خواهیم دید دولت بابت هر خراسانی معادل 3.1 میلیون تومان هزینه در نظر گرفته است که از این لحاظ استان خراسان رضوی در رتبه 25 بین استان ها در بحث سرانه هزینه‌های جاری قرار می‌گیرد. استان البرز با 2.1 میلیون تومان کمترین سرانه هزینه‌های جاری دولت و استان ایلام با 6.2 میلیون تومان بالاترین سرانه هزینه جاری را به خود اختصاص داده است. سرانه هزینه جاری هر ایرانی در لایحه بودجه 1400 بیش از 3.8 میلیون تومان است.    سرانه ۳۹۸ هزار تومانی اعتبارات عمرانی مسئولان و کارشناسان استان خراسان رضوی همواره درباره سهم اعتبارات عمرانی استان از لوایح بودجه گلایه داشته‌اند و معتقد هستند که این عدالت بودجه‌ای در این حوزه رعایت نمی‌شود. مجموع اعتبارات عمرانی استان در لایحه بودجه 1400 معادل 2741 میلیارد تومان پیشنهادشده است.  بر اساس ارقام لایحه بودجه سرانه ،سهم هر فرد ساکن استان خراسان رضوی از بودجه عمرانی دولت در سال 1400 معادل 398  هزار تومان خواهد بود که از این حیث استان خراسان رضوی بعد از استان‌های تهران و البرز کمترین سرانه اعتبارات عمرانی را بین استان‌های کشور به خود اختصاص داده است. اگرچه استان محروم کهگیلویه و بویر احمد با 2.3 میلیون تومان بالاترین سرانه اعتبارات عمرانی کشور را در سال 1400 به خود اختصاص داده است اما این که استان‌های برخورداری مانند اصفهان، قم، مرکزی و حتی قزوین سرانه بالاتری نسبت به خراسان رضوی از اعتبارات عمرانی 1400 را سهم می‌برند قابل‌تأمل است. همان طور که اشاره شد میزان تخصیص اعتبارات عمرانی استان از قانون بودجه ۹۹ بنابر اذعان رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان تاکنون 8/46درصد بوده و تنها سه ماه به پایان تخصیص این اعتبارات مانده است.            رشد 100 درصدی اعتبارات قانون استفاده متوازن از امکانات کشور یکی از مهم‌ترین بخش‌های اعتبارات لوایح بودجه، ردیف« قانون استفاده متوازن از امکانات کشور» است. در تعریف این قانون آمده است؛  "در راستای اصل 48 قانون اساسی و سیاست‌های کلی و جهت حصول به اهداف چشم‌انداز و به‌منظور استفاده متوازن از امکانات کشور و توزیع عادلانه و رفع تبعیض و ارتقای سطح مناطق کمتر توسعه‌یافته و تحقق پیشرفت و عدالت، دولت مکلف است در توزیع منابع عمومی و یارانه سود تسهیلات به نحوی عمل کند که فاصله شاخص برخورداری شهرستان‌های کمتر از سطح متوسط کشور در شاخص‌های زیر، سالیانه حداقل 10درصد (۱۰%)) به سطح متوسط کشوری نزدیک شود به این مـنظور دولت مکلف است 3درصد (۳%) از اعتبارات بودجه عمومی دولت را در قالب ردیف مشخص تحت همین عنوان تعیین کند و طی جدولی که در آن سهم هر استان بر اساس شاخص‌های نرخ بیکاری، آب شرب شهری و روستایی، آموزش‌وپرورش، بهداشت و درمان، به سازی روستاها، راه و زیرساخت‌های جاده‌ای، سرانه‌های عمـران شهری و درآمد شهرداری‌ها مشخص می‌ شود، در قانون بودجه درج کند." با توجه به  این که بودجه عمومی کشور در لایحه بودجه 1400  به حدود 930 هزار میلیارد تومان رسیده سهم 3 درصدی اعتبارات قانون استفاده متوازن از امکانات کشور نیز رشد قابل‌توجهی نسبت به سال 99 داشته است. این اعتبارات در لایحه بودجه 99 معادل 14 هزار و 500 میلیارد تومان در نظر گرفته‌شده بود که سهم استان خراسان رضوی از این اعتبارات 687 میلیارد معادل 4.7 درصد بوده است. در لایحه بودجه 1400 این اعتبارات به 28 هزار میلیارد تومان یعنی دو برابر لایحه 99 رسیده است. سهم استان خراسان رضوی از این اعتبارات به 1326 میلیارد تومان یعنی دو برابر سال گذشته رسیده و سهم این استان از کل اعتبارات این ردیف در لایحه 1400 مانند سال گذشته 4.7 درصد در نظر گرفته‌شده است.    193 هزار تومان؛ سرانه خراسان رضوی برای ارتقای سطح برخورداری در 1400 اگر بخواهیم بر اساس جمعیت میزان سهم بری استان‌ها را از این اعتبارات تحلیل کنیم خواهیم دید  سرانه هر فرد ساکن استان خراسان رضوی از این ردیف بودجه معادل 193 هزار تومان در نظر گرفته‌شده که بعد از استان‌های تهران، اصفهان و البرز در رده چهارم قرار گرفته است. بالاترین سرانه در نظر گرفته‌شده 952 هزار تومان است و استان‌های ایلام، خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان در رتبه‌های بعدی بالاترین سرانه استفاده از اعتبارات قانون، استفاده متوازن از امکانات کشور در لایحه بودجه 1400 را به خود اختصاص داده‌اند.    سهم بودجه استان منطبق بر توسعه انسانی نیست در پایان باید مطرح کرد؛ بر اساس شاخص سرانه جمعیتی بودجه 1400، استان خراسان رضوی در سرانه درآمد زایی برای دولت در رتبه 15 بین استان‌های کشور و از نظر سرانه  اعتبارات عمرانی در رتبه 29 بین استان‌های کشور و در سرانه  اعتبارات قانون استفاده متوازن از امکانات کشور در جایگاه 28 کشور قرارگرفته است. این در حالی است که استان خراسان رضوی به دلیل وجود مضجع شریف امام رضا(ع) سالیانه میزبان بیش از 40 میلیون زائر است به همین دلیل جمعیت سیال مشهد حدود شش میلیون نفر برآورد و همین موضوع باعث شده است، بخش عمده‌ای از امکانات، خدمات و تسهیلات استان و مشهد در اختیار زائران حریم حرم رضوی قرار بگیرد و یکی از نتایج این موضوع کاهش سرانه تختخواب بیمارستانی در مشهد، کاهش سرانه خدمات و حتی رفاهی در شهر مشهد می‌شود. گواه این موضوع پژوهشی است که در تابستان امسال در فصل نامه علمی - پژوهشی  اقتصاد مقداری با عنوان "برآورد شاخص توسعه انسانی استان‌های ایران و بررسی تأثیر آن بر رشد اقتصادی با استفاده از منطق فازی"   منتشرشده است و در این پژوهش بر اساس سه شاخص بین‌المللی آموزش، بهداشت و رفاه، استان‌های کشور بر اساس داده‌های سال 95 رتبه‌بندی شده‌اند که خراسان رضوی در رتبه 16 بین استان‌های کشور در شاخص توسعه انسانی قرار می‌گیرد و استان‌های تهران، یزد، البرز، اصفهان و مرکزی به ترتیب بالاترین شاخص توسعه انسانی را بین استان‌های کشور دارند.