روزنامه شرق
1399/10/30
توسعه ناپایدار ۴ سال بعد از پلاسکو
توسعه ناپایدار 4 سال بعد از پلاسکو مهدی زارع* چهار سال از حادثه 30 دی‌ماه 1395 پلاسکو گذشت. آتش‌سوزی‌ای که با 22 کشته همراه شد که 16 نفر از آنها شهدای ایثارگر آتش‌نشان بودند که در هنگام فروریختن بنا در زیر آوار به دام افتادند. با حادثه پلاسکو که گردآوری آوار و بیرون‌کشیدن اجساد جان‌باختگانش 9 روز طول کشید، توجهی عمومی به مسئله آتش‌نشانان و ایمنی در تهران برانگیخته شد. تهران روی گسل‌های متعدد فعال ساخته شده و بیشتر شهر روی رسوبات جوان بنا شده است که هنگام لرزش زمین تکان‌های شدیدتری تحمل خواهند کرد. علاوه بر همه اینها، شهر به‌سرعت رشد کرده و آمادگی برای زلزله در ساخت بیشتر خانه‌های جدید، به‌ویژه مجتمع‌ها لحاظ نشده است. به امید کاهش ریسک زلزله، رئیس‌جمهور وقت در سال 1389 طرحی مطرح کرد که با ایجاد انگیزه‌های مالی و شغلی پنج میلیون نفر را به ترک تهران ترغیب کند. ولی این طرح مانند طرح‌های متعدد دیگر دولت‌های نهم و دهم مطالعه‌شده نبود و عملا جز تغییرات جزئی در محل خدمت بعضی کارمندان دولت، اثری در وضع تهران نگذاشت. تهران همچنان بزرگ‌تر شد. براساس بعضی مدل‌های آماری و برآوردها تا 80 درصد احتمال وقوع زمین‌لرزه‌ای به بزرگای 6.0 یا بیشتر در دهه آینده در محدوده جنوب البرز و پیرامون تهران وجود دارد و به‌دلیل موقعیت شهر و استانداردهای ضعیف ساخت‌وساز، حتی زمین‌لرزه‌ای به همین بزرگا یا کوچک‌تر از آن ویرانگر خواهد بود. شش روز بعد از حادثه پلاسکو در تاریخ 1395/11/05 و همچنین شش ماه بعد در 1396/05/11پروانه ساختمان و پروانه تغییر نقشه برای ملکی واقع در شمال شرق دریاچه شهدای خلیج فارس چیتگر در منطقه 22 تهران صادر شد که در آن اجازه ساخت مجتمع تجاری-اداری در 31 طبقه (21 طبقه روی همکف و 9 طبقه زیر زمین) داده شد. این در حالی است که در آن تاریخ براساس مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی، صدور مجوز بلندمرتبه‌سازی (یعنی صدور پروانه ساختمان 12 طبقه به بالا) ممنوع شده بود. براساس طرح تفصیلی شهر تهران در پهنه این ملک حداکثر تراکم مجاز 750 درصد است. اما پروانه صادرشده دارای 315 درصد اضافه‌تراکم غیرمجاز نسبت به ضوابط طرح تفصیلی است. از طرف دیگر در همین استان تهران ساخت مسکن مهر به‌ویژه در محدوده شهر جدید پردیس ادامه دارد. در زلزله‌ای که 19 اردیبهشت 1399 با بزرگای پنج در شهرک مشای دماوند رخ داد، حتی خانه‌های ساخته‌شده در شهرک مشا (مجاور کانون زلزله) و شهر دماوند (در پنج کیلومتری کانون) آسیب چندانی ندیدند، ولی آسیب‌های مختلف و بعضا شدیدی در مسکن‌های مهر شهر پردیس گزارش شد. پردیس در حدود 20 کیلومتری غرب کانون قرار داشت. باز باید یادآور شویم که در خود شهر پردیس خسارت مهمی در این زلزله به ساختمان‌های دیگر وارد نشد. تا بهمن 1399 مجموع افتتاح‌های مسکن مهر در این شهر جدید، به ۷۰ هزار واحد خواهد رسید. ۱۴ هزار واحد مسکن مهر در آبان‌ماه افتتاح شد. ۱۰ هزار واحد مسکن مهر نیز بهمن‌ماه افتتاح خواهد شد. از مجموع ۸۲ هزار واحد تعهدشده برای ساخت مسکن مهر در شهر جدید پردیس، ۱۲ هزار واحد برای سال بعد باقی می‌ماند. استاندار تهران در دوم بهمن 97 گفت: بیشترین تعداد مسکن مهر کشور به تناسب جمعیت در استان تهران وجود دارد که بر این اساس ۹۵ هزار واحد مسکن مهر در پرند، ۸۵ هزار واحد در پردیس و سه هزار واحد در شهر اندیشه است (183 هزار واحد). این تعداد واحدهای مسکن مهر که به‌تدریج تکمیل و تحویل می‌شوند، محل زندگی حدود 700 هزار نفر از هم‌وطنان (مهاجرت‌کرده از بخش‌های داخلی و حاشیه شهرها به این ساختمان‌ها و همچنین مهاجران از روستاها و شهرستان‌های کوچک دیگر) خواهد بود. ساخت و افتتاح برج‌های بلندمرتبه روی گسل‌های شمال تهران نیز همچنان در چهار سال گذشته ادامه یافت. این کار علاوه بر توسعه مناطق آسیب‌پذیر و در معرض گسیختگی مستقیم گسلش و تکان‌های شدید در حوزه نزدیک گسل، با ازبین‌رفتن فضای سبز تهران همراه شده است. اولین لایحه قانون حفظ و گسترش فضای سبز در شهرها مصوبه سال ۵۹ شورای عالی انقلاب است که نگاهی بسیار سختگیرانه نسبت به حفظ باغ‌ها و درختان دارد و مجازات‌های پیش‌بینی‌شده برای قطع درختان بسیار سنگین است. در سال 1399 تبدیل ۲۰۰ باغ در پایتخت به دلیل کرونا و شرایط بد اقتصادی به برج مسکونی و تجاری با ارسال لایحه‌ای از شهرداری به شورای شهر تهران پیگیری شد. برخی از این پرونده‌های شهرسازی قبلا در چارچوب «باغ» شناخته شده و درخواست صدور پروانه آنها برای قبل از اسفند سال ۹۶ بوده که مصوبه منع ساخت برج‌باغ تصویب شده است. گفتنی است اکثر این باغ‌ها در محدوده حریم گسل شمال تهران واقع است.از کارهایی که در همین چهار سال بعد از آتش‌سوزی پلاسکو انجام شد، تکمیل برج‌های دوقلوی ولنجک در شمالی‌ترین بخش این ناحیه و در حریم رودخانه ولنجک نیز هست. در این محل دو ساختمان 20 طبقه دقیقا روی گسل فعال شمال تهران احداث و تکمیل شد. این موارد نشان می‌دهد که حادثه پلاسکو گرچه مدتی به توجه عمومی به مسئله ایمنی انجامید و ایثارگری آتش‌نشانان توجهی بحق ستایش‌آمیز از همشهریان برانگیخت، ولی بر روند توسعه شهر تهران و استان تهران اثری نگذاشته و توسعه‌ای همچنان ناپایدار و ناایمن در این شهر ادامه یافته است.
* استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله
سایر اخبار این روزنامه
گزارش‌های میلیاردی شورای نظارت
میزگردی با حضور چهل‌سالگی «۴۴۴ روز»
میراث پرهزینه ترامپ
خود را موظف به دفاع از حقوق زنان می‌دانیم
اعتراض به حداد
روایت رهامی از جلسات اصلاح‌طلبان با شورای نگهبان
چه کسی گفت خارجی‌ها به ایران نیایند؟
آلودگی هوا سالانه چند ایرانی را می‌کشد: ۳۰ هزار یا ۴۱ هزار نفر؟
صدور حکم زندان تاجر ایرانی-آمریکایی در ایران
ماجرای ساز در ایران
میراث ترامپ
ظریف و ناگفته‌های آن‌بارهای دیگر
توسعه ناپایدار ۴ سال بعد از پلاسکو
