روزنامه ایران
1399/11/09
نجات دشت قزوین با اجرای طرح تاک
قزوین - کوروس سلیمانی: در سال‌های اخیر با توجه به بحران کم آبی در کشور که گریبانگیر استان قزوین نیز شده است، کشاورزی این استان با خطرات جدی مواجه شده که در صورت عدم رسیدگی به موضوع می‌تواند تهدیداتی همچون از بین رفتن اراضی کشاورزی و سرمایه استان، آسیب‌های زیست محیطی، گسترش حاشیه نشینی، تشدید آلودگی منابع آب زیرزمینی، توسعه شوره زار، پدیده فرونشست، افزایش ریز گرد و... را به‌دنبال داشته باشد. به‌همین دلیل مسئولان استان با اجرای طرح «تاک» در پی احیا و توسعه کشاورزی در دشت قزوین هستند.
عیسی قبادی، معاون اقتصادی استاندار قزوین درباره طرح تاک و وضعیت کنونی دشت قزوین به خبرنگار «ایران» گفت: در دشت قزوین حدود 450 هزار هکتار اراضی وجود دارد که جزو اراضی کشاورزی مرغوب کشور به‌شمار می‌رود و به‌دلیل اینکه منابع آبی استان محدود است و بیشتر این منابع زیرزمینی است روز‌به‌روز این آب سطحش پایین می‌آید و فرونشست می‌کند و حتی در برخی مناطق شاهد بیابان زایی و تبدیل به شوره زار شدن زمین‌ها هستیم. به‌ناچار در یک افق 10ساله طرح تاک را که مخفف «تجمیع اراضی کشاورزی» یا تعیین الگوی کشت است را تدوین کردیم. در واقع هر دو مأموریت را در یک واژه مشخص کرده‌ایم. ضمن اینکه این واژه یک تصوری از تاکستان قزوین را در درون خودش دارد.»
وی در ادامه افزود: «به‌دنبال ایجاد فضایی هستیم که ظرف 10 سال سالانه 25 هزار هکتار تجمیع آب کنیم. چون در حال حاضر 700 میلیون مترمکعب برداشت منفی آب داریم. دشت قزوین 4 درصد امنیت غذایی کشور را تشکیل می‌دهد و اگر توجه نکنیم آینده امنیت غذایی کشور را به خطر می‌اندازیم. بنابراین در گام نخست با تعیین الگوی کشت به‌دنبال مدیریت آب منطقه هستیم. هر کشتی در استان بخصوص کشت‌های غرقابی را باید به سمت الگوی کشتی که وزارت جهاد کشاورزی و مراکز تحقیقاتی به جمع‌بندی رسیده اند- هم صرفه اقتصادی و هم برای توسعه پایدار منطقه مفید است- هدایت شود تا دشت برای نسل آینده کشور سامان پیدا کند.»
تجمیع آب زمین‌های کشاورزی
قبادی درباره چگونگی تجمیع زمین‌های کشاورزی بیان کرد: «تجمیع به مفهوم تجمیع مالکیتی نیست و به معنای تجمیع آب زمین‌های کشاورزی است. به‌عنوان مثال هم اکنون در روستای نرجه تعدادی چاه آب وجود داشت که با گفت‌و‌گو با کشاورزان منطقه 50 حلقه چاه را به 10 حلقه کاهش دادیم و در ازای آن سیستم آبیاری قطره‌ای راه‌اندازی و مصرف آب را به یک پنجم کاهش دادیم.»
وی در ادامه افزود: «برنامه ما سالی 25 هزار هکتار است که وزارت جهاد کشاورزی باید متولی این کار باشد و همه دستگاه‌ها باید کمک کنند. متأسفانه هم اکنون به‌دلیل فرابخشی و چندپارگی مدیران و تصمیم گیران این کار انجام نشده و همه نگاه‌ها به یکدیگر است. امیدواریم تا زمان و فرصت از دست نرفته این طرح با یک مدیریت متمرکز انجام شود. حتی نقش سازمان‌های فرهنگی بخصوص رسانه‌ها در آینده دشت قزوین مؤثر است تا به‌عنوان یک منزلت اجتماعی و یک تعهد استانی و ملی به آن پرداخته شود.»
این مقام مسئول ضمن انتقاد از برداشت بی‌رویه آب در دشت قزوین گفت: «برای سفره‌های آب‌های زیرزمینی باید فکری کرد. با توجه به سیلاب‌هایی که در دشت قزوین وجود دارد می‌توانیم سفره‌های تغذیه مصنوعی را ایجاد کنیم. اگر مصرف آب‌های زیرزمینی به همین نحو ادامه پیدا کند بحران آب شور به وجود خواهد آمد و دشت به شوره زار تبدیل خواهد شد.»
وی با بیان اینکه دشت قزوین پتانسیل بالایی در تولید محصولات کشاورزی دارد، اظهار داشت: «استان قزوین با یک درصد مساحت کشور هم اکنون 4 درصد تولید محصولات کشاورزی کشور را دارد اما چشم‌انداز افق 10 ساله ما افزایش تولید 10 درصد محصولات کشاورزی کشور است. این گام بزرگی است که در تولید دام و دامپروری، کشاورزی گلخانه‌ای و پایانه‌های صادراتی میوه کار ارزشمندی در حال انجام است. در واقع هدف اصلی ما تبدیل کشاورزی معیشتی دشت قزوین به کشاورزی اقتصادی است. اگر دست روی دست بگذاریم به‌دلیل ارزش افزوده زمین در استان‌های همجوار از جمله تهران این زمین‌ها به‌ناچار کاربری‌شان تغییر و تبدیل به ویلا و خانه می‌شوند.»
در همین ارتباط فاطمه خمسه، رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان قزوین به «ایران» گفت: «طرح تاک با هدف تجمیع اراضی کشاورزی و تعیین الگوی کشت مناسب مطرح شده که در صورت فراهم بودن زیرساخت‌ها و الزامات قانونی، اجتماعی، فنی و همگرایی دستگاه‌های اجرایی مرتبط عملیاتی شده و نقش مهمی در افزایش بهره‌وری و استفاده بهینه از منابع آب و خاک و سایر نهاده‌ها، کاهش هزینه تولید، هدفمند نمودن کشت، به کارگیری تکنولوژی‌های نوین و عملیاتی نمودن کشاورزی صنعتی و مدرن ایفا می‌نماید. این طرح امکان برنامه‌ریزی مدون و تعیین سیاست‌ها و خط مشی‌های دقیق در بخش کشاورزی را فراهم نموده و در پیش‌بینی و تعیین چشم‌انداز بازار محصولات کشاورزی مؤثر است.»
وی در ادامه افزود: «با توجه به پیشینه مطالعات انجام شده دشت قزوین و وجود شبکه مدرن آبیاری در دشت و بازنگری صورت گرفته در شبکه در سال‌های اخیر و همچنین اجرای طرح «سیدا» با همکاری سازمان فائو در سال قبل، زمینه مناسبی برای اجرای طرح تاک در استان وجود دارد. در صورت فراهم بودن سایر الزامات که نقش مهمی نیز در اجرای موفق طرح دارند از جمله اعتبارات مورد نیاز، مطالعات دقیق، همکاری سایر سازمان‌ها و دستگاه‌های مرتبط، تهیه و تدوین قوانین بالادستی مورد نیاز، فراهم نمودن ضمانت‌های اجرایی و... عملیاتی میشود. لازم به ذکر است یکی از موارد بسیار مهم در اجرای طرح مذکور لحاظ نمودن ابعاد اجتماعی و فرهنگی مناطق مورد نظر برای اجرای طرح و در نظر گرفتن نظام‌های مالکیت و بهره برداری، ظرفیت‌های موجود، دانش بومی بهره برداران و تلفیق آن با علوم روز کشاورزی است که تأثیر قابل توجهی در اجرای موفق طرح دارد.»
بی‌نتیجه ماندن طرح تغییر الگوی کشت
چند سال پیش اتاقی در سازمان جهاد کشاورزی استان قزوین برای تحقیق و اجرای تغییر الگوی کشت تشکیل شد اما گویا این طرح در حد حرف و نظر باقی ماند، اما هم اکنون با مطرح شدن پروژه تاک طرح تغییر الگوی کشت یکی از گزینه‌های اصلی آن است. خمسه در پاسخ به این سؤال که چرا طرح پیشین راه به جایی نبرده، گفت: «از جمله موانع مهم در اجرای طرح مذکور تأمین نشدن اعتبارات مورد نیاز در فاز مطالعه و اجرا، فقدان قوانین اجرایی و نظارتی مورد نیاز، عدم ثبات برخی از عوامل اقتصادی، خرد بودن بیش از حد اراضی در برخی از مناطق و... است که باید دقیقاً احصا و برطرف شود. وزارت جهاد کشاورزی قبل از آغاز سال زراعی برنامه کشت شامل میزان سطوح زیر کشت محصولات مختلف برای هر استان را در قالب سهمیه ابلاغی تعیین و به استان‌ها ابلاغ نماید که تابعی از سیاست‌های ملی و پتانسیل هر استان در تولید محصولات مختلف با توجه به منابع آب و خاک و شرایط اقلیمی است. بنابراین الگوی کشت در برنامه‌ها و سیاست‌های وزارت جهاد کشاورزی و سازمان‌ها تبیین شده که طی برش شهرستانی به شهرستان‌های تابعه و تا سطح مراکز جهاد کشاورزی بخش و دهستان ارائه شده و برنامه کشت بر اساس آن صورت می‌پذیرد. از سوی دیگر در استان قزوین با اصلاح و بازنگری شبکه آبیاری دشت، الگوی کشت اراضی تحت شبکه نیز به‌صورت سهم کشت اراضی در محصولات پاییزه، تابستانه و آیش تعیین شده که میزان تخصیص آب و نوع محصول کشت شده نیز بر اساس آن تعیین میشود. همچنین تهیه طرح مطالعاتی وتعیین الگوی کشت زراعی و باغی قبل از اجرای سامانه‌های نوین آبیاری و تعیین الگوی کشت و درج آن در نیمی از پروانه‌‌های بهینه مصرف آب صادره از سوی شرکت آب منطقه‌ای با همکاری جهاد کشاورزی نیز از جمله اقدامات سازمان در راستای تعیین الگوی کشت است. بنابراین الگوی کشت در استان قزوین وجود دارد و تاکنون قسمت عمده‌ای از کشت بر اساس آن صورت گرفته اما متأسفانه بروز اختلال در قیمت بازار، سیاست‌های واردات و صادرات و عدم وجود اهرم‌های قانونی لازم منجر به تضعیف نظارت بر رعایت دقیق الگوی کشت و گاه بروز نوسان در میزان تولیدات شده است. امیدواریم با اجرای طرح تاک امکان تعیین و تغییر الگوی کشت به‌صورت دقیق‌تر و منسجم‌تر ابتدا در مقیاس کوچک‌تر فراهم شود تا با بهره‌گیری از تجارب و شناسایی نقاط ضعف و قوت آن اجرای طرح را در سطح وسیع‌تر تعمیم داد.»
دشت قزوین بیابان میشود؟
کارشناسان بارها درباره تهدیدات دشت قزوین از جمله فرونشست زمین و روند رو به رشد بیابانی شدن آن هشدار داده‌اند، خمسه در پاسخ به این سؤال که آیا اقدامات عملی در رفع این تهدیدات انجام شده است، اظهار داشت: «فعالیت‌های مطالعاتی و اجرایی مختلفی در کانون‌هایی که بویژه مستعد بیابان زایی هستند صورت گرفته که از جمله آنها میتوان به تهیه طرح مطالعاتی 25هزار هکتاری دشت قزوین اشاره کرد که در مرحله تصویب کمیته فنی است. در همین راستا، پروژه‌های مختلفی نیز برای بیابان زدایی از جمله مدیریت رواناب‌ها، افزایش پوشش گیاهی، کاهش فرسایش آبی و خاکی، پروژه مدیریت و کنترل چرای دام، پروژه قرق، توسعه باغ‌ها در اراضی شیبدار، کشت گیاهان دارویی مقاوم به کم آبی، کشت گیاهان کم آب بر، به کارگیری روش‌های نوین آبیاری و جدیداً پروژه زراعت چوب با استفاده از پساب تصفیه‌خانه‌ها اشاره کرد. شایان ذکر است آموزش بهره برداران و اطلاع‌رسانی از طریق کانال‌های ارتباطی و شبکه‌های مجازی نیز صورت گرفته و مشارکت افراد بومی و محلی در اجرای پروژه‌های بیابان زدایی بسیار حائزاهمیت است.»
نیم نگاه
معاون اقتصادی استاندار قزوین : برای سفره های آب های زیرزمینی باید فکری کرد. با توجه به سیلاب هایی که در دشت قزوین وجود دارد می توانیم سفره های تغذیه مصنوعی را ایجاد کنیم. اگر مصرف آب های زیرزمینی به همین نحو ادامه پیدا کند بحران آب شور به وجود خواهد آمد و دشت به شوره زار تبدیل خواهد شد. قطعاً بزرگترین چالش آینده ایران آب خواهد بود و در این مورد باید خیلی کار کنیم و آب به عنوان یک اصل و ابر سوژه باید دیده شود
سایر اخبار این روزنامه
# من - ماسک - می‌زنم
مهارت گفت‌و‌گو و مدارا کردن مهم است
آنچه روابط بین ملت و دولت را رقم می‌زند، منافع ملی است
روحانی : من را احضار کنید نه وزیرم را
بشنویــــــد ای دوستــان این داستان را
رایزنی‌های برجامی بایدن به پوتین هم رسید
نسخه فعالان اقتصادی برای سرمایه گذاری مردم
موتور صادرات ایران روشن شد
دیگر بخاری از مغازه ما درنمی‌آید
هنرمندان تئاتر، ایثارگران عرصه فرهنگ و هنر هستند
نجات دشت قزوین با اجرای طرح تاک
معتادان هم کرونا می گیرند
شجاع و کریمی رو در روی سرخابی ها
سلام ایران
تحریم ما را به خودمان آورد
رفتارهای خودآگاهانه در برابر کرونا
