پناهگاه مشاغل بی دفاع کجاست؟

گزارشی از سوی مرکز پژوهش های مجلس منتشر شد که نشان می داد بازار کار ایران طی سال های 1393 تا 1398 با پدیده ای مواجه شده است که از آن به عنوان مشاغل بی دفاع نام برده ایم. 2 ویژگی بارز این بی دفاع بودن، بدون بیمه بودن مشاغل ایجاد شده و واحدهای اقتصادی کوچک است. چنان که فقط 28 درصد اشتغال ایجاد شده در این مدت بیمه دارند و بقیه مشاغل فاقد بیمه هستند. همچنین 75 درصد اشتغال در واحدهای کمتر از پنج نفر و تک نفره ایجاد شده است که نشان می دهد واحدهایی که پذیرای شاغلان بوده تا چه اندازه پایه های لرزانی دارد. تجارب جهانی نشان داده است که هر چه واحدهای اقتصادی خردتر باشند، امکان تحقیق و توسعه و سرمایه گذاری برای نوآوری در آن ها کمتر است. به این ترتیب هم اکنون علاوه بر لشکر بیکاران با شاغلانی مواجه هستیم که در فعالیت های خدماتی، خرد و لرزان بدون بیمه و حمایتی از آتیه آن ها فعال هستند. این مسئله نشان می دهد که سیاست های معطوف به بازار کار فقط نباید بیکاران را مدنظر قرار دهد بلکه باید بخشی از اشتغال را نیز که دارای پایه های مستحکمی نیست، مدنظر قرار دهد و بتواند آن بخش از اشتغال را به استحکام لازم برساند. بازار کار در اقتصادی نظیر ایران با گوناگونی فراوان مواجه است، لذا برخلاف آن چه که طی دولت های مختلف در این حوزه یک سیاست ثابت برای اشتغال همه گروه ها در نظر گرفته شده است، نیاز به مجموعه ای از سیاست های اشتغالی داریم که بتواند از یک سو برای جوان تحصیلکرده شهری علاقه مند به فضای استارت آپی و از سوی دیگر برای زن سرپرست خانوار در یک روستای مناطق دورافتاده، فرصت شغلی ایجاد کند. از این رو اولین سیاست در عرصه اشتغال زایی این است که نباید یک سیاست واحد برای اشتغال همه پیش بینی کرد. علاوه بر این تقویت چتر تامین اجتماعی برای مشاغل غیررسمی فعلی نیز ضروری است. نسلی که در این دوره وارد بازار کار شده و فاقد بیمه است، در دهه های آینده به تدریج متقاضی حمایت های اجتماعی و بیمه ای خواهد شد وگرنه در عمل به ورطه فقر و تنزل جایگاه در بین دهک های درآمدی کشیده می شود.برای مواجهه با این بحران ،فشار به اشتغال موجود برای رفتن زیر بار پوشش تامین اجتماعی نتیجه ای ندارد و منجر به ریزش شغل خواهد شد، چرا که تامین اجتماعی به منزله سدی در برابر فعالیت های اقتصادی عمل کرده است و فشار زیادی به صاحبان مشاغل وارد می کند. راهکار جایگزین ایجاد رقابت در این عرصه و مجوز به بیمه های عمر برای قرارداد با شاغلان موجود است. بیمه هایی که اکنون با دریافتی کمتر خدمات بهتری را در مقایسه با تامین اجتماعی ارائه می دهند. ایجاد رقابت در عرصه حمایت اجتماعی از شاغلان موجب می شود که هم هزینه تامین مالی فعالان اقتصادی کاهش یابد و هم نیروی کار تحت پوشش حمایتی قرار گیرد و از تبعات اشتغال بدون حمایت بیمه ای دور بماند.