روزنامه خراسان
1400/02/19
مردودی های محیط زیستی
مصطفی عبدالهی – از ریزگردهای شناور در آسمان گرفته تا پسماندهای رها در تالاب‌ها؛ مرگ دنباله‌دار پرنده‌های مهاجر، انقراض گونه‌های حیوانی و خطر نابودی زیست‌بوم‌ها... . از یک‌سو جدال با صنایع آلاینده، از سوی دیگر مقابله با شکارچیان غیرمجاز. تازه‌ترین اتفاق خبرسازش هم مرگ گورخر آفریقایی است که جنجالش هنوز پایان نیافته است. همه و همه اینها فقط بخشی از حوزه کاری، عملکرد و حاشیه‌های سازمانی است که مسئولیت حفاظت از محیط زیست کشور را برعهده دارد و عجیب نیست که با وجود تلاش‌های بسیار انجام‌شده، کارنامه و خروجی کار این سازمان رضایت‌بخش نباشد. رتبه 67 جهان در سال 2020 گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس از عملکرد دولت در حوزه محیط زیست طی سال‌های 92 تا 99 حاوی نتایج مهمی است که وضعیت این حوزه را شفاف کرده است. شاید یک بخش مهم آن جایگاه جهانی کشورمان از نظر شاخص عملکرد محیط زیست باشد که طی 15سال اخیر، بهترین رتبه‌مان 53 (در سال 2006) و بدترین رتبه‌مان 114 (در سال 2012) بوده است. در آخرین رده‌بندی که سال 2020 انجام شده است نیز در بین 180 کشور جهان، رتبه‌ای بهتر از 67 نداشته‌ایم. اوضاع وخیم در شاخص‌ها از جمله شاخص‌های مهم این ارزیابی جهانی، در دو بخش آلودگی هوا ناشی از ذرات کوچکتر از 2.5 میکرون و آلودگی ناشی از ازن است که شرایط نامطلوبی داریم و نمره‌مان کمتر از 30 است. یکی از بدترین رتبه‌های کشورمان هم مربوط به تنوع زیستی (زندگی و حیات گونه‌های مختلف حیوانات و گیاهان) است که حتی وضعمان از عربستان، قطر، نیجریه، کنیا و مصر هم بدتر است و در رتبه 137 جهان قرار داریم. تولید سالانه 8 تن گاز گلخانه ای سرانه انتشار گازهای گلخانه‌ای در کشور 7.5 تا 8 تن است که طی سال‌های اخیر روندی صعودی داشته و هر ساله 6.5 درصد بیشتر شده است. تصفیه فاضلاب هم شاخص جهانی دیگری است که پایین‌ترین نمره ما در این حوزه ثبت شده و در رتبه 87 جهان قرار گرفته‌ایم. از میزان بالای تولید سرب در کشور و آلایندگی آن هم نباید غفلت کرد؛ شاخصی که اوضاع بد آن، کشور ما را در رتبه 164 جهان قرار داده است. علاوه بر آن، کشورمان در شاخص از دست دادن تالاب‌ها هم بیشترین میزان کاهش را داشته و نمره‌ای بهتر از 45.4 کسب نکرده است. کدام پایه‌ها لنگ است؟ مرکز پژوهش‌های مجلس، دلایل و چرایی نامناسب‌بودن عملکرد کشور در حوزه محیط زیست را هم بررسی کرده است که مهم‌ترین آن‌ها سه حوزه «اقدامات دستگاه‌های اجرایی»، «قوانین متعدد» و «وضعیت بودجه‌ای» این حوزه است. طبق این گزارش، اگرچه طبق قوانین بالادستی از جمله قانون برنامه ششم توسعه، یکی از اولویت‌های اصلی کشور مسئله آب و محیط زیست بوده اما سهم بودجه امور محیط زیست طی سال‌های برنامه ششم در میان امور ده‌گانه تنها 0.1 درصد است و فقط در بودجه سال 1400 به 0.2 درصد رسیده است. بر این اساس، با توجه به مسئولیت فرادستگاهی سازمان حفاظت محیط زیست و این‌که بیش از 80 درصد مساحت کشور تحت پوشش و مدیریت این سازمان است، بودجه درنظرگرفته‌شده برای آن بسیار ناچیز بوده، در حالی که در کشورهایی مانند یونان و هلند، بودجه محیط زیست 3 درصد کل بودجه آن‌هاست. نبود طرح برای انجام وظایف در حوزه عملکرد دستگاه‌های متولی نیز این نتیجه حاصل شده است که طی سال‌های اجرای برنامه ششم توسعه، حدود نیمی از وظایف و مسئولیت‌های سازمان محیط زیست کشور در حوزه‌های مختلف فاقد طرح مرتبط بوده است. مسئله دیگر این‌که تعدد قوانین و مقررات زیست محیطی، نبود ضمانت اجرایی قوی و متناسب نبودن جرایم با خسارات وارده بر محیط زیست، مشکلات مضاعفی را پدید آورده است.فقدان مدیریت یکپارچه، یک‌سونگری و حاکم بودن برنامه‌ریزی‌ها و تفکرات بخشی، نبود التزام به ارزیابی جامع زیست محیطی در کشور، نداشتن برآورد خسارت‌های زیست محیطی، ضعف ساز و کارهای پایش و نظارت و همچنین ناکارآمدی ساختارهای موجود، از دیگر مسائل و چالش‌های موجود در حوزه محیط زیست کشور است که طبق گزارش مرکز پژوهش‌ها، اگر برای آن چارهاندیشی نشود ممکن است علاوه بر تبعات زیست محیطی، حتی به بروز طیف گسترده‌ای از ناهنجاری‌ها و تنش‌های اجتماعی منجر شود. دکتر اسماعیل کهرم در گفت‌وگو با خراسان: به قهقرا می‌رویم... گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، حاوی همان دغدغه‌ها و نگرانی‌هایی است که سال‌های سال است توسط کارشناسان مطرح شده و درباره آن هشدار داده‌اند. دکتر «اسماعیل کهرم» که فعالیت به عنوان مشاور سازمان حفاظت از محیط زیست را هم در کارنامه دارد، در گفت‌وگو با خراسان دراین‌باره می‌گوید: در کشور ما مسئله محیط زیست برای هیچ کدام از دولت‌ها در اولویت نبوده و به همین دلیل با شرایط نامطلوبی مواجهیم. وی می‌افزاید: طبیعتا مهم‌ترین نیاز در حوزه محیط زیست، پول و برنامه است که به دلیل نبود این دو، نتوانسته‌ایم کارنامه قابل‌قبولی داشته باشیم. او درباره تبعات بی‌توجهی به محیط‌زیست هم می‌گوید: مهم‌ترین تبعاتش این است که از نظر منابع طبیعی در قهقرا هستیم و با روند فعلی، وضعیت‌مان بدتر هم خواهد شد. کهرم ادامه می‌دهد: حفاظت ما از محیط زیست نه کیفیت مناسبی دارد و نه کمیت مناسبی. مثلا تعداد محیط‌بانان ما یک‌چهارم متوسط جهانی است، 252 تالاب کشور در وضعیت قرمز است و شاید تا یک‌سال دیگر اثری از آن‌ها نباشد؛ و تلخ‌تر از همه این‌که این منابع طبیعی و محیط زیستی غیرقابل برگشت است و ممکن است برای همیشه این نعمت بزرگ را از دست بدهیم.
سایر اخبار این روزنامه
احیای ۱۲۰ واحد صنعتی در خراسان رضوی؛ ۷۰۰ واحد همچنان تعطیل
خالی شدن خشاب رامبد!
وین در بیم و امید
پاسخ به نگرانی ها درباره تزریق واکسن
شوخی بچگانه به مرگ انجامید !
قدس2021 و ناکارآمدی همه جانبه صهیونیست ها
رمضان خونین کابل
مردودی های محیط زیستی
عرض اندام سعید محمد و انتقادهای تند جلیلی
ماجرای مذاکرات امنیتی آلمان و انگلیس در طرقبه!
هجوم 10 برابری ایرانیان به بازار ملک ترکیه در4 سال!
نیشکر هفت تپه به بیت المال بازگشت
اعترافات قاتل زنان تنها
