روزنامه ابتکار
1400/02/21
عبدالوهاب شهیدی، استاد موسیقی ایرانی درگذشت خاموشی صدای گل‌ها
گروه فرهنگ و هنر – ستاره‌های آسمان موسیقی ایران یکی یکی پر می‌کشند و جای خالی‌شان پر نخواهد شد. بار دیگر دنیای موسیقی ایرانی یکی از اسطوره‌ها و بزرگان خود را از دست داد. روز گذشته عبدالوهاب شهیدی، موسیقیدان و آهنگساز شهیر ایرانی دار فانی را وداع گفت.در تاریخ موسیقی ایرانی خوانندگانی بوده‌اند که صدایشان، صدایی ممتاز، غیرتقلیدی و خاص بوده است. از بزرگان نسل گذشته می‌توان از استادان جلال تاج اصفهانی، غلامحسین بنان، اکبر گلپایگانی، حسین قوامی، حسین خواجه امیری، محمود محمودی خوانساری، نادر گلچین، ناصر مسعودی و محمدرضا شجریان نام برد. استاد عبدالوهاب شهیدی هم از زمره همین خوانندگان با صدای ویژه است. صدای استاد شهیدی لطافت، گرما و دلنشینی و استواری خاصی داشت.
به جز خاص بودنِ جنس صدا و سبک خوانندگی، استاد عبدالوهاب شهیدی دارای فضیلتی است که تاکنون هیچ یک از خوانندگان موسیقی ایرانی جز او نبوده است. عبدالوهاب شهیدی خواننده‌ای به شمار می رود که در آن واحد در بالاترین و حرفه‌ای‌ترین سطح ممکن، هم می‌خواند و هم می‌نوازد. باید توضیح داد که بسیاری از خوانندگان موسیقیِ ما اهل نواختن ساز هم هستند اما این که خواننده گاهی در خلوت یا جمع‌های خصوصی دوستانه دستی به ساز ببرد، بسیار متفاوت است با اینکه خواننده‌ای در یک گروه حرفه‌ای و متشکل از بزرگان (همچون گروه استاد پایور) در مقام خواننده حضور داشته باشد، اما هم‌زمان که دارد آواز یا تصنیف می‌خواند، عود هم بنوازند؛ بله، استاد عبدالوهاب شهیدی چنین می‌کردند. عبدالوهاب شهیدی هنگام اجرا، در یک موقعیت زمانی سه کارِ دشوارِ درست خواندن، درست نواختن و درست فهمیدن و ادا کردنِ شعر را با هم انجام می‌داده است.
همین موارد باعث دشوار شدن بررسی کارنامه هنری شهیدی میشود. یکم مهر ۱۳۰۱ خورشیدی، در خانه‌ای در شهر کوچک میمه از توابع اصفهان، عبدالوهاب متولد میشود. او بیست ساله بود که از بخت خوشش با با استادی به نام اسماعیل مهرتاش آشنا میشود و آواز و نواختن سازهای سنتور و عود را می‌آموزد. او در چند سال به چنان تبحری می‌رسد که در سال 1339 رادیو ایران از او دعوت به همکاری می‌کند. مجموعه برنامه پر‌طرفدار «گل‌های تازه » را می‌توان گل سر سبد برنامه‌های آن دوره به شمار آورد.
خود شهیدی که با آمدن پاییز امسال، نود و هشت ساله شد می‌گوید: «زادگاه من، میمه اصفهان است و دوران دبستان را در این شهر گذراندم. پدرم میرزاحسن شهیدی ملقب به صدرالاسلام و متخلص به طوبی از نوادگان شهید ثانی بودند.
او خود درباره مسیر کاری‌اش گفته بود: «از دوران کودکی به موسیقی علاقه‌مند بودم وگاهی اوقات با خود آواز خواندن را زمزمه می‌کردم پدرم هم من را تشویق می‌کرد و می‌گفت: «در چهره‌ات می‌بینم که در این زمینه موفق خواهی شد و باید مسیر موسیقی را ادامه بدهی!» ۱۴ سال سن داشتم که پدرم فوت کرد. در واقع پشتیبان و استادم را از دست دادم. پدرم از روحانیون بود و به موسیقی احاطه کامل داشت و من چندین آواز را نزد ایشان آموزش دیدم. بعدها یعنی سال ۱۳۱۷ آموزگار شدم و بعد به نظام وظیفه پیوستم و در ارتش ماندگار شدم و در حال حاضر هم بازنشسته ارتش هستم. تمامی این اتفاقات تقدیر من بود. طبیعت این ماموریت را بر عهده من گذاشته بود و از خود اختیاری نداشتم. آن روزها تمام وقتم را صرف آموختن و رفتن به تئاتر می کردم. من پیش از آن که به صورت جدی موسیقی را ادامه بدهم، به کار بازیگری تئاتر مشغول بودم و بعد از آشنایی با استاد مهرتاش آموزش موسیقی را در محضر ایشان آموختم و به برنامه رادیویی گل‌ها وارد شدم و تعداد آثاری که از آن برنامه باقی مانده و آرشیو شده است ۷۰ درصد آن اجرای من بوده است اما بعد از انقلاب نه اجرایی داشتم و نه نوارکاستی منتشر کردم. البته اوایل انقلاب مدتی موسیقی تحریم بود و اثری پخش نمی‌شد ولی بعدها بدون آن که بخواهم خانه‌نشین شدم.»
عبدالوهاب شهیدی، با پویندگی و تلاش تا سال ۱۳۵۷ خورشیدی در این برنامه‌های ماندگار شرکت فعال داشت. او چندین بار با شرکت در برنامه‌های هنر شیراز با هنرمندان شاخصی چون جلیل شهناز، فرامرز پایور، اصغر بهاری، حسین تهرانی، رحمت‌‌الله بدیعی، حسن ناهید و محمد اسماعیلی همراهی کرد.
عبدالوهاب شهیدی با اجرای بیش از ۲۳۰ برنامه که رتبه سوم بیشترین برنامه موسیقی در گل‌ها را دارد شاید از نظر کمیتی، آمار بالایی داشته باشد اما از منظر کیفیت اجرا، هیچگاه او کم نگذاشت و برای اجرای کارهایش وسواس ویژه خود را داشت تا شم سخت‌پسند مخاطب ایرانی همچنان آثار نو به نوی او را دنبال کنند.
شهیدی در عرصه دیگری هم خود را آزمود که نتیجه ارزشمندی حاصل شد؛ بطور قطع، اجرای آوازهای محلی، ریسک بالایی می‌طلبد. اما شهیدی از بوته تجربه به سلامت عبور کرد. تصنیف معروف «زندگی» با مطلع «آن نگاه گرم تو»، بسیار مورد توجه قرار گرفت.
شهیدی سال‌ها در جامعه باربد فعالیت می‌کرد که کانونی برای فعالیت‌های موسیقایی محسوب می‌شد. محمدرضا شجریان، استاد آواز ایران و از اعضای قدیمی این جامعه درباره عبدالوهاب شهیدی گفته است: «استاد مهرتاش، موسس جامعه باربد، عشق و علاقه عجیبی به آقای شهیدی داشتند و او را اعتبار جامعه باربد می‌دانستند... او دارای منشی بزرگوارانه در موسیقی ماست. هر جا که او بود، بالاترین عنوان هنری را داشت... اعتبار شهیدی چنان زیاد بود که همیشه خودم را پشت او پنهان می‌کردم تا کسی مرا نبیند. من از او یاد گرفتم که رفتار هنری باید چگونه باشد».
عبدالوهاب شهیدی دو دکترای موسیقی داشت که از نوع درجه یک هنری به شمار می‌رود؛ یکی برای ساز عود و دیگر برای آواز اصیلش. او سبکی منحصر به فرد در خواندن تصنیف‌ها داشت و در این رابطه گفته است: «صدا بیان‌کننده شخصیت انسان است. شخصیت من هم به گونه‌ای تعیین شده بود که موسیقی اصیل یعنی موسیقی محلی‌های کشورمان که فولکلور است را بیاموزم و بخوانم که بیشترین آن هم آثاری از بزرگان موسیقی در دوره ساسانیان است. من موسیقی فولک را دنبال کردم و روی آهنگ‌هایی که بجای مانده بود اشعار بزرگان را پیاده کردم. تمام این آثار ریتمیک بود و در واقع کاری کردم که کسی از موسیقی من خسته نشود و الحمد‌لله هم انجام شد.»
این استاد بزرگ آواز آثاری را که امروز با عنوان موسیقی آوازی رواج پیدا کرده را به می‌شنید و باره آنها گفته بود: «موسیقی‌های امروزی را گوش می‌کنم و می‌بینم که تعداد هنرمندان افزایش یافته است اما بیشتر از آن که هنرمند باشند هنربند هستند. پیش از این، عزیزانی چون بنان، قوامی، ادیب خوانساری، تاج اصفهانی، عبدالعلی وزیری و... بودند که توانستند موسیقی آوازی را بدرستی به مردم معرفی کنند اما متاسفانه امروز این بزرگان آرام آرام کنار گذاشته شده‌اند. آینده موسیقی ایران بستگی به فعالیت همین جوانان دارد. آنها باید در زمینه معرفی درست موسیقی اصیل ایرانی تلاش کرده و آن را ارتقا بدهند و دراین راه رشد کنند. پایه و اساس یک موسیقی شعر است. زمانی یک تصنیف گُل می‌کند که در کنار یک شعر خوب، ملودی و بعد آواز قرار بگیرد.»
روز گذشته این استاد بزرگ موسیقی ایرانی در سن 99 سالگی به دلیل عارضه قلبی دار فانی را وداع گفت. اما پر کشیدن بزرگان موسیقی ایران، چه تاثیری در موسیقی ما خواهد داشت؟ عبدالحسین مختاباد، خواننده موسیقی ایرانی، در این رابطه گفت: به مرور زمان شرایط اجتماعی و سیاسی به این بزرگان ضربه زد و این امر موجب شد که آنها از تب و تاب افتادند. افرادی همانند استاد ایرج، مرحوم نادر گلچین، استاد اکبر گلپایگانی همگی در تلویزیون و رادیو ایران ممنوع الصدا شدند. البته در اواخر دهه ۸۰ صداوسیما پخش آثار استاد شهیدی را آغاز کرد ولی باید زمانی این امر صورت می‌گرفت که ایشان می‌توانستند در زمینه خلق آثار بدیع و تربیت شاگردان فعالیت کنند
او همچنین ضمن عرض تسلیت برای درگذشت مرحوم عبدالوهاب شهیدی، درباره این هنرمند گفت: ایشان از استادهای مطرح آواز ایرانی در طول بیش از نیم قرن بودند. استاد شهیدی از اواخر دهه ۳۰ کار خود را آغاز کردند و پس از انقلاب، به علت مشکلاتی که برای ایشان به وجود آمد، از موسیقی ایرانی حذف شدند؛ این در حالی است که آن زمان بهترین فرصت برای نمایش خلاقیت‌های این هنرمند بزرگ بود و دیگر هم نتوانست آن مسیری که شروع کرده بود را ادامه دهد.
او ادامه داد: استاد شهیدی هم آهنگساز خوب و بی‌نظیری بودند و هم صدای بی‌نظیر و منحصر به فردی داشتند. خیلی وقت‌ها گفته می‌شد خواننده خوب خواننده‌ای است که بتواند در اوج بخواند ولی ایشان با همان صدای دلنشین و تحریرهای بی‌نظیر خود همانند استاد بنان، در رجیسترهای میانی و پایین تاثیرهای بی مثالی در آواز موسیقی ایران گذاشتند.
مختاباد در ادامه صحبت‌هایش درباره عبدالوهاب شهیدی تصریح کرد: ایشان پس از انقلاب که به امریکا رفتند، در زمان بازگشتشان دیگر پا به سن گذاشته بودند و علاقه و توانی برای خواندن نداشتند؛ البته من با ایشان در تماس بودم و در محفل‌هایی ایشان را دیده بودم.
مراسم تشییع پیکر عبدالوهاب شهیدی، هنرمند پیشکسوت عرصه موسیقی روز چهارشنبه، بیست و دوم اردیبهشت ماه ساعت ۱۰ صبح در قطعه هنرمندان بهشت زهرا، با رعایت پروتکل‌های بهداشتی برگزار خواهد شد.
سایر اخبار این روزنامه
عبدالوهاب شهیدی، استاد موسیقی ایرانی درگذشت
خاموشی صدای گل‌ها
ژوبین صفاری
عقلانیت نان میشود
ایران از دولت عراق خواست امنیت اماکن دیپلماتیک را تامین کند
ماجرای تعرض به کنسولگری ایران در کربلا
دولت بالای ۱۰۰ هزار میلیارد به بانک‌ها بدهی دارد
شوخی ۱۳ میلیارد دلاری!
اما و اگرهای حضور جناح‌ها در انتخابات ریاست جمهوری
اصلاح‌طلبان با کاندیدای نیابتی می‌آیند؟
«ابتکار» تبعات مثبت و منفی کاهش احتمالی قیمت دلار را بررسی کرد
کاهش قیمت ارز در ترازوی واقعیت‌های اقتصادی
ثبت نام نامزدهای انتخاباتی کلید خورد
آغاز رسمی انتخابات سیزدهم
رئیس قوه قضائیه:
با مردان قلدری که مهریه نمی‌دهند برخورد شود
سخنگوی وزارت امور خارجه:
عراق باید از اماکن دیپلماتیک ایران صیانت کند
واکنش کدخدایی به دستور روحانی به وزارت کشور برای عدم اجرای مصوبه شورای نگهبان:
فقط کسانی که مدارکی براساس مصوبه ما داشته باشند، ثبت‌نام کننده تلقی می‌شوند
قائم مقام دبیر شورای نگهبان:
ممکن است کسی که شرایط مصوبه را ندارد «استثنائا» تایید صلاحیت شود
