روزنامه آفتاب یزد
1400/03/19
سیاستِ مهارِ «چین» در «جنگ زرگری» روسیه و آمریکا!
معاهده آسمان‌های باز که در مارس سال ۱۹۹۲ امضا شد، به کشورهای عضو اجازه می‌دهد با اطلاع قبلی، بر فراز خاک کشورهای دیگر پروازهای غیرمسلح شناسایی به منظور گردآوری اطلاعات درباره نیروها و فعالیت‌های نظامی انجام دهند. هواپیماهای شناسایی که در چنین ماموریت‌هایی به کار می‌روند باید مجهز به حسگرهایی باشند که بتوانند تجهیزات مهم نظامی از قبیل توپخانه، هواپیماهای جنگی و خودروهای زرهپوش را تشخیص دهند. البته ماهواره‌ها هم می‌توانند چنین اطلاعاتی را به دست بیاورند. ولی همه ۳۴ کشور عضو معاهده، امکانات رصد ماهواره‌ای ندارند. هدف از این معاهده، اعتمادسازی میان کشورهای عضو است. محسن جلیلوند با تایید این ادعای آفتاب یزد که معتقد است خروج روسیه و آمریکا از «معاهده‌ی آسمان باز» بیشتر یک جنگ زرگری برای «مهار بلند مدت چین» به نظر می‌رسد تا یک تقابل، اضافه می‌کند؛ جایگاه چین در سیاستِ بین‌الملل در تقابل با آمریکا و روسیه همانند جایگاه سیاسی ایران و عربستان در منطقه است. ایران با دیپلماسی قدرتنمایی می‌کند، عربستان با دلارهای نفتی!
آفتاب یزد - رضا بردستانی: یک کارشناس مسائل بین‌الملل در گفت و شنودی کوتاه با آفتاب یزد ضمن ارائه تعریف جامعی از متن و محتوای «معاهده‌ی آسمان باز» می‌گوید: «بود و نبود کشورهایی نظیر روسیه و آمریکا در این معاهده‌ی بین‌المللی چندان تاثیری ندارد زیرا این دو کشور به پیچیده‌ترین سیستم‌های ماهواره‌ای مجهز هستند و عملاً نیازی ندارند تا به این معاهده متعهد باقی بمانند.»
محسن جلیلوند اضافه می‌کند: «در هر حال این معاهده همچنان برای برخی کشورها مهم است حتی اگر بسیاری از کشورها این معاهده را تشریفاتی تشخیص بدهند.»
جلیلوند تاکید می‌کند: «ورود و خروج مجدد آمریکا و روسیه در برخی معاهده‌های بین‌المللی جنبه‌ی امتیازگیری و فشار بر دیگر کشورهای عضو و نیز مهار برخی قدرت‌های موازی منطقه‌ای و بین‌المللی است گو این که در همین مسئله‌ی اخیر، می‌توان رگه‌هایی از همنوایی کرملین - کاخ سفید را ملاحظه کرد که می‌کوشند سیاست «مهار بلند مدت چین» را به صورت عمیق و راهبردی دنبال کنند زیرا قدرتمندتر شدن روز به روز چین، مقامات مسکو و واشنگتن را
به طرز وحشتناکی نگران کرده است!
> معاهده آسمان‌های باز چیست؟
معاهده آسمان‌های باز که در مارس سال ۱۹۹۲ امضا شد، به کشورهای عضو اجازه می‌دهد با اطلاع قبلی، بر فراز خاک کشورهای دیگر پروازهای غیرمسلح شناسایی به منظور گردآوری اطلاعات درباره نیروها و فعالیت‌های نظامی انجام دهند. هواپیماهای شناسایی که در چنین ماموریت‌هایی به کار می‌روند باید مجهز به حسگرهایی باشند که بتوانند تجهیزات مهم نظامی از قبیل توپخانه، هواپیماهای جنگی و خودروهای زرهپوش را تشخیص دهند. البته ماهواره‌ها هم می‌توانند چنین اطلاعاتی را به دست بیاورند. ولی همه ۳۴ کشور عضو معاهده، امکانات رصد ماهواره‌ای ندارند. هدف از این معاهده، اعتمادسازی میان کشورهای عضو است.
> معاهده آسمان‌های باز چطور به وجود آمد؟
برای اولین بار، دوایت آیزنهاور، رئیس جمهور وقت آمریکا در سال ۱۹۵۵ پیشنهاد کرد که ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی، به طرف مقابل بر فراز خاک یکدیگر اجازه پروازهای شناسایی بدهند. شوروی با این استدلال که چنین معاهده‌ای برای جاسوسی گسترده به کار خواهد رفت، پیشنهاد آیزنهاور را رد کرد. در سال ۱۹۸۹، جورج بوش پدر، رئیس جمهور وقت آمریکا، این پیشنهاد را دوباره مطرح کرد، و مذاکره میان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) و همتای شرقی‌اش پیمان ورشو در فوریه ۱۹۹۰ آغاز شد، و در ۲۴ مارس همان سال در هلسینکی پایتخت فنلاند به امضا رسید. معاهده آسمان‌های باز از روز اول ژانویه ۲۰۰۲ اجرایی شد. ۳۴ کشور عضو معاهده بودند. تنها قرقیزستان که معاهده را امضا کرده بود، آن را به اجرا نگذاشت. از زمان اجرایی شدن معاهده، کشورهای بوسنی و هرزگوین، کرواسی، استونی، فنلاند، لتونی، لیتوانی، اسلوونی و سوئد هم به آن پیوسته‌اند.
> آسمان باز چطور کار می‌کند؟
بر اساس معاهده، پروازهای عبوری می‌توانند بر فراز کل قلمرو هر کشور انجام شوند، و کشور میزبان نمی‌تواند بخش‌هایی از خاک خود را منطقه ممنوعه اعلام کند. هر کشور عضو متعهد است در سال، شمار مشخصی از پروازهای عبوری را - که «سهمیه غیرفعال» خوانده میشود - بپذیرد. این شمار بستگی نسبی با وسعت جغرافیایی کشور میزبان دارد. «سهمیه فعال» هر کشور عضو، شمار پروازهایی است که اجازه دارد بر فراز خاک دیگر کشورهای عضو انجام دهد. شمار مجاز پروازهای عبوری برای هر کشور، به اندازه پروازهای کشور مقابل است. سهمیه فعال هر کشور عضو نباید از سهمیه غیرفعال آن بیشتر باشد، و یک کشور نمی‌تواند خواستار بیشتر از نصف سهمیه غیر فعال یک کشور دیگر شود. در ماه اوت ۲۰۰۲، روسیه اولین پرواز شناسایی را طبق این معاهده انجام داد، و نخستین پرواز رسمی ایالات متحده هم در دسامبر همان سال انجام شد.
> چرا آمریکا تصمیم به خروج گرفت؟
روسیه و ایالات متحده هر یک دیگری را به تخطی از شرایط معاهده متهم کردند. مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا، خودداری روسیه را از دادن مجوز پرواز بر فراز مناطقی از گرجستان که زیر کنترل مسکو است، به عنوان تخلف ذکر کرد. در سپتامبر سال ۲۰۱۹، روسیه اجازه پرواز شناسایی بر فراز ناحیه‌ای از مرکز روسیه را که در آن مانور نظامی برگزار می‌شد، به آمریکا و کانادا نداد. در اکتبر همان سال، گزارش شد که دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، خروج از معاهده آسمان‌های باز را در دست بررسی دارد. متحدان آمریکا در ناتو، و به‌ویژه اوکراین، با چنین تصمیمی مخالفت کردند، از بیم آنکه روسیه اجازه یابد پروازهای شناسایی دیگر کشورهای عضو را کاهش دهد یا ممنوع کند، و به این ترتیب اطلاعات موجود از تحرکات نظامی روسیه کاهش یابد. اما سرانجام روز ۲۱ ماه مه ۲۰۲۰، دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، خروج این کشور از معاهده را به دلیل آنچه او تخلف روسیه خواند، اعلام کرد.
> روسیه رسماً از پیمان آسمان‌های باز خارج شد
ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، سند خروج کشورش از معاهده نظارت بر پروازهای نظامی بین‌المللی موسوم به «پیمان آسمان‌های باز» را امضاء کرد. ایالات متحده در ماه می‌از این پیمان خارج شده بود.
براساس قانونی که از جانب کرملین منتشر گردیده است، روسیه نیز از پیمان بین‌المللی پروازهای اکتشافی نظامی خارج شده است. اکنون با خروج روسیه از این پیمان که در سال ۱۹۹۲ به امضاء رسیده بود، «پیمان آسمان‌های باز» با احتمال لغو کامل مواجه می‌باشد. در پایان ماه می، ایالات متحده به روسیه اطلاع داده بود که به این پیمان بر نمی‌گردد. با این اطلاعیه، موضوع برگشت به پیمان آسمان‌های باز در نشست سران دو کشور ایالات متحده و روسیه به تاریخ ۱۶ ماه جون در ژنو مورد بحث قرار نمی‌گیرد. روسیه از دیر زمانی برای نجات این پیمان تلاش داشت. اما در نهایت ولادیمیر پوتین خود روند خروج کشورش از این پیمان را رهبری نمود. در هفته‌های اخیر بعداز مجلس نمایندگان، شورای فدراسیون یا سنای روسیه طرح خروج از پیمان مذکور را تایید نمودند. اکنون امضای رئیس جمهور پوتین آخرین مرحله قانونی خروج از پیمان آسمان‌های باز می‌باشد که به تاریخ ۲۴ مارچ ۱۹۹۲ در هلسنکی به امضاء رسیده بود و از سال ۲۰۰۲ مورد اجرا قرار گرفت. دونالد ترامپ رئیس جمهور پیشین ایالات متحده امریکا حدود یک سال قبل اعلام کرد که کشورش از این پیمان خارج خواهد شد. روسیه در آن زمان ایالات متحده را در پایان بخشیدن به این معاهده مقصر خواند.
> فقط یک توافقنامه باقی می‌ماند
اکنون با خروج دو کشور ایالات متحده و روسیه از پیمان آسمان‌های باز، فقط یک پیمان دیگر در زمینه کنترل تسلیحاتی میان روسیه و ایالات متحده باقی می‌ماند، یعنی پیمان منع موشک‌های هسته‌ای میانبرد موسوم به «استارت جدید». درست قبل از پایان میعاد این پیمان در ماه فوریه سال جاری، جو بایدن رئیس جمهور ایالات متحده و ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه بر سر تمدید این پیمان توافق نمودند. بر اساس پیمان استارت جدید، زرادخانه هسته‌ای هر دو کشور محدود گردیده و می‌توانند
هر یک ۸۰۰سیستم حامل و ۱۵۵۰ کلاهک اتمی در حال آماده باش
داشته باشند.
> یک معاهده‌ی خنثی
محسن جلیلوند با ذکر موارد تاریخی این معاهده تاکید می‌کند: «اکنون با پیشرفت سیستم‌های تکنولوژی آمریکایی‌ها دیگر لزومی بر ماندن در این پیمان نمی‌بینند و از پیمان خارج شدند. اما روس‌ها چون از لحاظ تکنولوژی عقب‌تر هستند ابتدا مقاومت کردند ولی آن‌ها هم در نهایت خارج شدند. اکنون پیمانی است که انجام آزمایشات هسته‌ای در فضا ممنوع است. اما اصلا توان انجام این کار را ندارند. آن را هم امضا کردند. این مسئله شبیه همین است. به این نتیجه رسیدند که برای جمع‌آوری اطلاعات می‌توانند از روش‌های دیگر استفاده کنند.»
این کارشناس مسائل سیاسی - بین‌الملل در ادامه می‌گوید: «به طور طبیعی این گونه معاهده‌ها برای برخی کشورها درست است. اما اصل قضیه برای آمریکا و شوروی بود. فکر نمی‌کنم دیگر برای آمریکایی‌ها مهم باشد. در خصوص پیمان‌های دیگر هم همین طور است. در آمریکا رئیس جمهور مجری است و در جای دیگر تصمیم گرفته میشود. خروج ترامپ و بازگشت دوباره بایدن استراتژی آمریکا بود که بتوانند با گرفتن امتیازهایی برگردند. نمونه آن برجام که برای بازگشت، امتیازات بسیار بیشتری می‌خواهند. درخصوص آسمان‌های باز نیز همین گونه است که وقتی روس‌ها بخواهند وارد شوند آمریکایی‌ها حضور چین را مطرح می‌کنند. یا درخصوص پیمان موشک‌های میان برد که آمریکایی‌ها از آن بیرون آمدند می‌گویند اگر چین نباشد اصلا ارزش ندارد. لذا این مسائل فقط برای گرفتن امتیازات بیشتر توسط آمریکا است.»
> سیاستِ مهارِ «چین» در «جنگ زرگری» روسیه و آمریکا!
محسن جلیلوند با تایید این موضوع که این می‌تواند یک جنگ زرگری برای مهار بلند مدت چین باشد، می‌گوید: «بخشی از آن همین است. آن‌ها می‌خواهند با چین بازی کنند. چون الان هم روس‌ها از چین احساس خطر می‌کنند هم آمریکایی ها. لذا برای مهار چین وارد این قضیه شدند. اگر چه آمریکایی‌ها با چین هم مرز نیستند اما روسیه با چین هم مرز است. بودجه نظامی آمریکا که بودجه اول دنیا است ۷۷۰ میلیارد دلار است و چین ۱۶۸میلیارد دلار که امسال ۲۱۰ میلیارد دلار کرده است. درحالی‌که روسیه ۹۲ میلیارد دلار است. این نشان می‌دهد روس‌ها مقداری بیمناک هستند. با نظر شما موافقم که هماهنگی بین آمریکایی‌ها و روس‌ها است که چینی‌ها را وسط این ماجرا بکشند
و مهار کنند.
> آمریکا و روسیه به تعامل بیشتری فکر می‌کنند
جلیلوند در پایان و در پاسخ به این پرسش که آمریکای بایدن چه معامله‌ای با روسیه و پوتین خواهد کرد، می‌گوید: «فکر می‌کنم به یک همزیستی مسالمت‌آمیز زمان خروشچف برسند. یعنی به یکدیگر نزدیک می‌شوند نه آن طور که متحد یکدیگر محسوب شوند. چون آن زمان قدرتی مثل چین وجود نداشت که به لحاظ اقتصادی و نظامی اینقدر رشد پیدا کرده باشد. الان چین در هر جای دنیا که توانسته سرمایه‌گذاری کرده است اما روسیه اجازه سرمایه‌گذاری چین در کشورش را نداده است. حتی شرکت‌های نفتی‌اش هم با شرکت‌های آمریکایی کار می‌کنند. در خصوص تامین انرژی چین هم روسیه پا جلو نگذاشته است.»
محسن جلیلوند تاکید می‌کند: «اگرچه روی کاغذ چین و روسیه بهم نزدیکترند ولی در واقعیت این طور نیست و رقیب یکدیگر هستند. پیمان آسمان باز این شکاف را دقیق نشان خواهد داد.» این کارشناس روابط بین‌الملل به این نکته‌ی مهم نیز اشاره کرد که: «یادمان باشد؛ چین در روابط بین‌الملل هفتاد سال از دنیا عقب‌تر است حتی اگر برترین قدرت اقتصادی دنیا باشد.»
سایر اخبار این روزنامه
پیام‌رسان‌ها فیلتر می‌شوند؟
فوتبالیست‌ها جور مسئولان را کشیدند
سیاستِ مهارِ «چین» در «جنگ زرگری» روسیه و آمریکا!
مناظره آرام
آیا شعارهای کاندیداها در مورد زنان قابل اجرا و باور است؟
واکنش غریب آبادی به اظهارات و گزارش مدیرکل آژانس
ان شاءالله؛ واکسن...
چالش‌ها و فرصت‌های زنان؛ حلقه مفقود مناظرات انتخابات
رد نظریه حق یا وظیفه‌عدم احراز صلاحیت داوطلبان ریاست جمهوری برای شورای نگهبان
رئیس جمهور یا رفیق جمهور
