ذوب آینده «فولاد» در 3 سوت؟!

آرمان‌ملی:  وزیر صنعت، معدن و تجارت در آخرین اظهارت خود از تعریف و برنامه‌ریزی 3 راهکار در حوزه فولاد خبر داده که قرار است براساس آن ضمن حذف قیمت‌گذاری دستوری و البته امضاهای طلایی با اصلاح ساختار صنعت فولاد زمینه کاهش هزینه‌های تولید و افزایش رقابت‌پذیری در بازار داخلی و جهانی فراهم شود. درواقع برنامه ششم توسعه در حالی تحقق تولید 55 میلیون تنی فولاد در افق 1404 را هدفگذاری کرده که قرار است از چهار سال آینده زنجیره فولاد به مهمترین حوزه برای کاهش وابستگی دولت به درآمدهای نفتی تبدیل شود و در این میان دولت نیز با صدور بخشنامه‌ها و دستور‌العمل‌های جزیره‌ای حمایت تمام‌قد خود را از صنعت فولاد انجام داده است. اما با وجود تمامی‌ این حمایت‌ها صنعت فولاد نیز همچون سایر حوزه‌های مورد توجه دولت با چالش‌های مختلفی در نظام قیمت‌گذاری و عرضه مواجه شد به‌گونه‌ای که عرضه در بورس کالا و نرخ‌گذاری دستوری به راهکار دولت برای جلوگیری از التهابات بازار تبدیل شد؛ اما حضور مافیای فولاد به‌همراه انحصار حاکم بر بازار باعث شد تا نظام کنترلی دولت چندان موفق نباشد. حال اگرچه با تنگ‌ترکردن دایره نظارت‌ها همچون الزام رعایت کف عرضه و دستورالعمل‌های این‌چنینی کمی‌ از التهابات بازار کاسته است، اما تجربه نشان داده در اقتصاد ایران قیمت‌گذاری‌ دستوری و کنترل قیمت‌ها از طریق انتهای زنجیره پاسخگو نبوده و تنها به زیان ‌بخشی از زنجیره و فربه‌ترشدن بخشی دیگر منجر شده است. حال فاطمی‌امین از راهکار 3 گانه‌ای خبر داده که حذف قیمت‌گذاری‌ دستوری و استفاده از سامانه جامع تجارت مهمترین بخش آن را تشکیل می‌دهد. فارغ از اینکه سامانه جامع تجارت همواره از سوی فعالان این حوزه  به‌عنوان یکی از فاکتورهای موثر در ایجاد التهابات بازار شناخته شده است و اصلاح و بررسی نقاط ضعف آن‌را اجتناب‌ناپذیر می‌کند تجربه نشان داده است، اما کارشناسان معتقدند در شرایطی که نیاز بازار 50 درصد از تولید را شامل می‌شود عرضه و صادرات محصولات از طریق بورس تنها به کاهش قیمت و حذف حاشیه سود تمامی ‌زنجیره تولید منجر خواهد شد. موضوعی که به گفته کارشناسان در صورتیکه وزیر تصمیم به اصلاح بازار دارد باید کف عرضه را متناسب با نیاز بازار داخا تعیین کند و تولیدکننده امکان عرضه یا ازطریق بورس برای بازار داخل و یا صادرات داشته باشد که در این صورت شاهد ایجاد تعادل قیمتی در بازار داخلی و قیمت جهانی خواهیم بود اگرچه که صحبت‌های فاطمی‌امین مبنی بر عدم وابستگی فولاد به نوسانات ارزی نشان‌دهنده ان است که وزیر قصد دارد تمامی ‌تولید را از بورس عرضه کند. بنابراین می‌توان گفت آینده روشنی در انتظار زنجیره فولاد نخواهد بود.  راهکار وزیر برای حذف امضاهای طلایی  سیدرضا فاطمی‌امین وزیر صنعت، معدن و تجارت در رابطه با ساماندهی زنجیره فولاد می‌گوید: فولاد محصولی است که تاثیر بسزایی در قیمت محصولات دیگر و همچنین فضای روانی بازار دارد، بنابراین برنامه‌ای 3 مرحله‌ای برای فولاد طراحی شده که  از ماه‌های مهر، آبان و آذر شروع می‌شوند. وی نخستین مرحله از این طرح را رصد کامل زنجیره فولاد از مهرماه عنوان کرد و افزود: بر این اساس تمام تولیدات مقاطع فولادی، شمش و محصولات فولادی در قالب بورس و سامانه جامع تجارت عرضه خواهند شد که این راهکار اطلاعات لازم  در خصوص رانت‌ها، سهمیه‌ها و چندقیمتی بودن را ارئه داده و باعث حذف آنها می‌شود. وزیر صمت با عنوان اینکه رانت بازار فولاد تا پایان آبان‌ماه خاتمه خواهد یافت، گفت:  در مرحله دوم ساختار بازار اصلاح خواهد شد و تاثیرگذاری قواعدی که از مهرماه ابلاغ و شده قابل مشاهده می‌شود به‌گونه‌ای که می‌توان با اطمینان گفت از ابتدای آذرماه امضای طلایی در فولاد نخواهیم داشت. وی مرحله سوم طرح را ذیصلاح ساختار صنعت فولاد عنوان کرد و افزود: این مرحله از مهرماه آغاز می‌شود، اما بیشترین تمرکز بر آن از آذرماه و پس از رفع چالش‌های قبلی خواهد بود تا از این طریق به‌سمت کاهش هزینه‌های تولید و قیمت تمام شده حرکت شود. وی اضافه کرد: مرحله سوم هم از مهر آغاز می‌شود، اما تمرکز ما بر آن آذرماه به بعد خواهد بود. این است که یک اصلاح ساختار در صنعت فولاد داشته باشیم و به سمت کاهش قیمت تمام شده حرکت کنیم. فاطمی‌امین خاطرنشان ساخت: تا آبان‌ماه رانت‌ها و چند قیمتی‌بودن از بین خواهد رفت بازار به ثبات خواهد رسید و پس از آن  ایجاد یک رقابت سازنده‌ای برای کاهش هزینه‌های سربار، هزینه‌های تولید و قیمت تمام شده آغاز خواهد شد به‌گونه‌ای که از پس بازار فولاد تحت‌تاثیر نوسانات نرخ ارز قرار نگیرد.  کف عرضه متناسب با نیاز تعیین شود از سوی دیگر وزیر صمت در حالی از راهکار 3 مرحله‌ای خود برای ساماندهی و اصلاح صنعت فولاد خبر داده و حذف قیمت‌گذاری‌ دستوری را اولویت نخست این طرح عنوان کرده که کارشناسان معتقدند حذف قیمت‌گذاری‌ دستوری به‌تنهایی نمی‌تواند به التهابات بازار پایان دهد. سیدرضا شهرستانی، عضو هیات‌مدیره انجمن فولاد در خصوص راهکار وزیر صمت برای ساماندهی بازار فولاد به «آرمان‌ملی» می‌گوید: حذف قیمت‌گذاری‌ دستوری تنها زمانی می‌تواند به کاهش قیمت منجر شود که تمامی‌ محصولات زنجیره فولاد از طریق بورس کالا عرضه شود تا به‌واسطه تشدید رقابت قیمت‌های روند کاهشی بگیرند. وی با عنوان اینکه این تصمیم به حذف سود از زنجیره تولید فولاد منجر خواهد شد، افزود: در حال حاضر در خوش‌بینانه‌ترین حالت سهم مصرف داخلی 50 درصد از تولید فولاد است. بنابراین اگر کف عرضه بیش از این نیاز تعیین شود مازاد عرضه به کاهش شدید قیمت و حذف سود منجر می‌شود بنابراین در صورتیکه وزیر صمت قصد ساماندهی بازار و اهداف توسعه‌ای فولاد در اولویت دولت قرار دارد باید این امکان فراهم شود تا تولیدکننده عرضه داخلی را فقط از طریق بورس کالا انجام دهد و یا محصول خود را صادر کند. شهرستانی در پاسخ به اینکه عدم الزام کف عرضه باعث افزایش صادرات نخواهد شد، گفت: قطعا فولادسازان تمایل دارند تا بیشتر محصول خود را صادر کنند اما این موضوع منافاتی با الزام عرضه داخلی از بورس کالا و صادرات ندارد، چرا که اگر کف عرضه متناسب با نیاز بازار داخلی تعیین شود و تولیدکننده مجاز باشد تا مازاد تولید خود را بدون عرضه در بورس کالا صادر کند، تعادل قیمتی برقرار خواهد شد.