روزنامه خراسان
1400/08/23
اختلاف بر سر بازنگری طرح جامع مشهد
مسعود حمیدی/ بعد از گذشت پنج سال از ابلاغ طرح جامع مشهد، متولیان حوزه شهرسازی شورا و شهر مشهد معتقدند این طرح با واقعیتهای امروز شهر مطابقت ندارد و باید بازنگری شود اما اداره کل راه و شهرسازی استان همچنان از طرح دفاع میکند و معتقد است این طرح نیازمند بازنگری نیست و اگر پیشنهادی وجود دارد بررسی خواهد شد. به گزارش خراسان رضوی، فلسفه تدوین طرحهای شهری بهویژه طرحهای جامع و تفصیلی شهرها، نظام دهی به شهرها چه از نظر کالبدی(ظاهری) و چه از نظر عملکردی(فعالیت) بوده است.کلانشهر مشهد در ۵۰ سال گذشته ، سه طرح جامع را تجربه کرده است. طرح جامع خازنی، طرح جامع مهرازان و طرح جامع سوم. اولین طرح جامع شهر مشهد موسوم به طرح خازنی از سال ۱۳۴۷شروع شد و برنامه آن برای سالهای۱۳۵۰تا۱۳۷۰بود. طرح جامع دوم شهر مشهد که توسط مهندسان مشاور مهرازان تهیه شده بود، از سال۱۳۶۷ شروع شد و در خرداد۱۳۷۲ به تصویب شورای عالی رسید. این طرح برای سالهای۱۳۷۰ تا ۱۳۹۵ برنامهریزی شده بود. در سال 85 برای تهیه سومین طرح جامع مشهد با مشاور عقد قرارداد شد و نهادی مشترک بین راه و شهرسازی و شهرداری مشهد با عنوان نهاد مطالعات و برنامهریزی توسعه و عمران شهر مشهد تشکیل شد. این طرح جامع در سال ۸۸ و ۸۹ با طی مراحلی به تایید کارگروه شهرسازی و معماری استان بهعنوان اولین مرجع تصویب طرح جامع رسید اما از سال ۸۹ تا سال ۹۲ این طرح به دلیل تداخل حریم و محدوده مشهد با مرز شهرستان طرقبه شاندیز بلاتکلیف ماند و به همین دلیل چندین بار از دستور کار شورای برنامهریزی استان خارج شد. بعد از این که سال 93 شورای عالی شهرسازی طرح جامع مشهد را برای رفع برخی نواقص به استان عودت داد، سال 95 با ارسال مجدد طرح به شورای عالی طرح جامع مشهد مصوب و ابلاغ شد اما به دلیل برخی اختلافنظرها ابلاغ این طرح به شهرداری مشهد در پاییز 96 صورت گرفت و پیرو همین اقدام گشایشی در تهیه طرحهای تفصیلی شهر مشهد به وجود آمد ولی تعیین تکلیف برخی موضوعات مانند اختلاف حریم و محدوده شهری مشهد با شهرستان بینالود، اراضی پلاک 176، کمربند جنوبی و امثال آن هنوز تهیه برخی طرحهای تفصیلی را با مشکل مواجه کرده است و گاهی زمزمههایی مبنی بر ناقص بودن طرح جامع مشهد مطرح میشود. به تازگی نیز رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای ششم شهر مشهد از توافق با وزیر راه و شهرسازی برای بازنگری طرح جامع شهر مشهد خبر داد. چرا طرح جامع باید بازنگری شود "حمید ضمیری"، رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر مشهد در پاسخ به سؤال خراسان رضوی درباره دلایل لزوم بازنگری در طرح جامع مشهد می گوید: ضرورت بازنگری و تعیین تکلیف جمعیت پیشنهادی شهر مشهد و پیشبینیهای لازم و جامع درخصوص سرمایهگذاری در ارائه خدمات به ساکنان فعلی و آینده شهر مشهد با توجه به مهاجرپذیر بودن این شهر و شرایط خاص حاشیه آن، وابسته بودن مدیریت شهری به طرح جامع در پاسخ گویی به درخواستهایی که در طرحهای گذشته مغفول واقع شده است و لزوم ایجاد رابطه منطقی بین نیازهای شهروندان و منابع بالقوه طی برنامهای بلندمدت و لزوم ارائه برنامه و پاسخ در خصوص کلیه تهدیدها و فرصتهای پیش روی مدیریت شهری از جمله دلایل لزوم بازنگری طرح جامع مشهد هستند. وی می افزاید: وجود ضرورتهای اقتصــادی (بهرهوری بهینه از زمین و کارایی مطلوب خدمات)، اجتماعــی (عدالت و تعادل در توزیع خدمات و حفظ منافع عمومی) و محیط زیستی(حفظ و پایداری منابع ارزشمند طبیعی و لزوم سازگاری با شرایط طبیعی ) در شهر مشهد ، لزوم توجه به نقش زائرپذیری شهر مشهد مقدس در مقیاس ملی و فراملی و تعریف پروژههای کلانمقیاس برای این امر و لزوم تعیین تکلیف قطعی در خصوص حریم و محدوده به خصوص در محدودههای اختلافی موجود ، همچنین جلوگیری از توسعه و رشد نامتوازن و بدون برنامه حاشیه شهر مشهد و از دست رفتن بافتهای روستایی،صنعتی و خدماتی حوالی شهر مشهد با تغییر در کاربری اراضی از دیگر دلایلی هستند که ضرورت بازنگری طرح جامع مشهد را بازگو میکنند. رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر مشهد می گوید: اطلاعات پایه تهیه طرح جامع، قدیمی و مربوط به سال 1386 است و برآوردهای مختلف از جمله جمعیت بهواسطه قدیمی بودن اطلاعات خطای محاسباتی دارد علاوه بر این، حقوق مکتسبه از سال 86 تا امروز در طرح جامع دیده نشده و افق مد نظر طرح (سال1405) نزدیک است و زمان لازم برای تهیه طرح جدید بین دو تا سه سال است. این عضو شورای شهر مشهد همچنین می افزاید: طرحها و پروژههای خدماتی فرا شهری در طرح فعلی دیده نشده است. ایرادهای طرح کجاست؟ وی تصویب نشدن تراز- مالی فیزیکی اجرای طرح جامع فعلی، تعیین تکلیف نشدن پهنههای بلندمرتبهسازی در طرح فعلی، استفاده نکردن حداکثری از ظرفیت نخبگان ، معتمدان، شورای اجتماعی محلات، دریافت و اعمال نظریات مردمی در تهیه طرح ، تعیین تکلیف نشدن صنایع غرب مشهد و دیگر فعالیتهای استقرار یافته در حریم و تعیین تکلیف نشدن محدوده متصل توس را از دیگر مواردی معرفی کرد که بازنگری طرح جامع مشهد را الزامی میکند. معاون شهرسازی و معماری اداره کل راه و شهرسازی استان در گفت و گو با خراسان رضوی در واکنش به طرح موضوع لزوم بازنگری طرح جامع مشهدخاطر نشان می کند: سال 93 شورای عالی شهرسازی بخشهایی از کارهایی که در طرح جامع انجامشده بود مانند جمعیت ، تراکم و امثال آن را پذیرفت و بخشهایی را نیز اعلام کرد که باید اصلاح شود. لزومی به بازنگری طرح جامع نیست بزرگمهر میگوید: برخی تکالیف اصلاحی و برخی هم باید مجدد انجام میشد مانند تعیین تکلیف بافت اطراف حرم که با تهیه طرح تفصیلی به سرانجام رسید. پهنهبندی حریم اصلاً انجام نشده بود و باید انجام میشد. برای بلندمرتبهسازی یک سری ضوابط سلبی داده شده بود مثلاً کجاها نباید بلندمرتبهسازی انجام شود که بنا شد جاهایی که میتوان بلندمرتبهسازی انجام داد ضوابط عمومی آن مشخص شود. اینها مواردی بود که در ابلاغیه شورای عالی آمده بود اما مشاور کارها را انجام نداد و بعد از جلسات متعدد یک گروه از استانداری، راه و شهرسازی و شهرداری تشکیل شد و تنها اصلاحات مدنظر شورای عالی شهرسازی را انجام داد و به شورای عالی ارسال شد که این شورا طرح را پذیرفت و آن را ابلاغ کرد. یعنی موارد اصلاحی انجام و بنا شد موارد تکلیفی که باید انجام شود، البته شروطی هم گذاشته شد اما طرح ابلاغ شد و لزومی هم به بازنگری ندارد زیرا این طرح به تازگی ابلاغ شد و آمارها نشان میدهد جمعیتپذیری تعیینشده درست بوده است. وی می افزاید: دو مسئله در طرح جامع مانده بود که باید تعیین تکلیف میشد یکی بلندمرتبهسازی و دیگری حریم شهر مشهد.حریم شهر ناشی از تعارضی بود که بین شهر مشهد و شهرهای همجوار وجود داشت که هنوز هم حلوفصل نشده است. البته بنا بر اساس دستور استاندار وقت در پایان سال 99 شهرداری مشهد مکلف شد «پهنهبندی حریم» شهر مشهد را انجام دهد این کار فارغ از مسئله تعارض مرز تقسیمات کشوری بین مشهد و بینالود انجام شد و در کمیتههای فنی تایید و برای تایید نهایی به شورای شهر پنجم ارسال شد و اکنون در اختیار شورای ششم شهر مشهد است. بزرگمهر تصریح می کند: درباره بلندمرتبهسازی همان زمان مقرر تعیین شده از سوی شورای عالی شهرسازی، با توجه به خلع ید شدن مشاور توسط یک گروه با کمک شهرداری یافتههای مشاوران طرحهای تفصیلی را جمعبندی کرد و به کمیسیون ماده 5 ارائه شد و کمیسیون ماده 5 هم تصمیمگیری کرد و تنها پهنهها را پذیرفت. باید توجه داشت که مهم نیست پهنه در حریم شهر مشهد واقعشده باشد یا در حریم بینالود، ویژگیهای مشخص دارد مثلاً پهنه جنوبی مشهد که ارتفاعات است ویژگی حفاظتی دارد یا در غرب مشهد مثلاً محدوده ویرانی چه در حریم مشهد باشد چه در حریم بینالود هیچگاه بلندمرتبهسازی نخواهد گرفت. پیشنهادها بررسی می شود معاون شهرسازی اداره کل راه و شهرسازی استان تأکید میکند: وجود کمیسیون ماده5 و شورای عالی شهرسازی به این دلیل است که در هر زمانی به غیر از طرح مصوب، «پیشنهاد» دیگری داشته باشد مرجع تصویب آن این دو نهاد است. درباره طرح جامع مشهد، تکلیف بافت اطراف حرم مشخص شد، پهنهبندی حریم شهر مشهد نیز در حال طی مراحل تایید است، بلندمرتبهسازی نیز بخشهایی در کمیسیون ماده 5 تصویب شد. اگر از این به بعد پیشنهادهای دیگری مطرح شود قابل بررسیاند اما نه به این دلیل که طرح جامع مشهد دارای نواقص است بلکه به این دلیل که باب پیشنهاد همچنان باز است. هفته اخیر نیز شورای عالی شهرسازی با مشاور جدید طرح جامع مشهد که یکی از مشاوران پیشگام طرحهای تفصیلی مشهد بود قرارداد منعقد کرد که پیشنهادهایی اگر مطرح شود ارزیابی کند و طبق قانون فرایند بررسی پیشنهادها هیچگاه مسدود نیست. طرح جامع با واقعیت ها منطبق نیست حسین نژاد، معاون شهرسازی و معماری شهرداری مشهد در گفت وگو با خراسان رضوی درباره ضرورت بازنگری طرح جامع مشهد اظهار می کند: اگر روند تهیه طرح جامع مشهد از خازنی که در دهه 50 تهیه شد و طرح جامع دوم مهرازان بود که در سال 72 تصویب شد اما به تهیه طرحهای تفصیلی مشهد منجر نشد و در سال 83 بازنگری طرح جامع مشهد شروع شد. اگر عمر مفید یک طرح جامع را 15 سال در نظر بگیریم از سال 83 تاکنون 17 سال گذشته است و این روند طولانی شدن تهیه طرح جامع و بیات شدن اطلاعات اولیه و بهروز رسانی آنها در هنگام تهیه طرح تفصیلی؛ عملاً منجر به آن شده که آن واقعیت موضوعی که مورد نیاز مردم مشهد است و باید تأمینکننده نظرات آنها باشد با مشکلات مواجه شود. حسین نژاد میگوید: به طور مثال در حوزه جنوب غربی جلسات تخصصی زیادی برگزار و بحث شد اما به دلیل این که برای این محدوده جمعیت 600 هزار نفر در طرح جامع تصویب شده بود عملاً حتی بررسیهای کارشناسی که برای جمعیت بیش از 700 هزار نفر برای این محدوده منتج شده بود، به سرانجام نرسید. درواقع اکنون محدودیتهای زیادی حتی در بحث بلندمرتبهسازی در طرح جامع وجود دارد. ایرادات بلندمرتبه سازی طرح جامع کدام اند؟ وی درباره مسئله بلندمرتبهسازی در طرح جامع مشهد می افزاید: در بلندمرتبهسازی سه مبحث در تهیه طرحهای جامع وجود دارد؛ بلندمرتبهسازی پهنهای، بلندمرتبهسازی لبهای و بلندمرتبهسازی نقطهای. در بلندمرتبهسازی پهنهای ما خیلی ضعیف وارد شدیم، در بلندمرتبهسازی لبهای کمی بهتر بودیم و به بلندمرتبه سازی نقطهای هم اصلاً ورود نکردیم. در بلندمرتبهسازی پهنهای این که ما یک پهنه را مشخص کنیم که در این پهنه کلاً بلندمرتبهسازی شود در مشهد نداریم. پهنهبندی لبهای مانند حاشیه بولوار امام علی(ع) ساختمانها را میتوان بلندمرتبه در نظر گرفت اما اینها کفاف شهر مشهد را نمیدهد. بنابراین این که مطرح میشود طرح جامع مشهد باید بازنگری شود به این دلیل است که اطلاعات گذشته با شرایط کنونی شهر مشهد خیلی فاصله دارد. البته راه و شهرسازی میگوید بلندمرتبهسازی در طرحهای تفصیلی دیدهشده و در هر حوزه بهصورت جداگانه دیده شده و جمع اینها سند بلندمرتبهسازی مشهد میشود اما این کافی نیست زیرا جمعیتپذیری محدوده باید دیده شود و اگر بخواهیم در طرح تفصیلی آن را در نظر بگیریم شورای عالی شهرسازی این اجازه را نخواهد داد. طرح های جامع 25 درصد موفق بوده اند حسین نژاد ادامه میدهد: حتی الان ما داریم طرحهای تفصیلی شهر را تهیه میکنیم بر اساس طرح جامعی که سال 93 تایید و سال 83 تهیه شده است. خوب همین مثال خود بیانگر آن است که ما با واقعیتهای روز مشهد خیلی فاصله داریم. حتی فراتر این که طرحهای جامعی که در کشور تهیه میکنیم ضریب موفقیت اجرایی زیر 25 درصد دارند و بنده یکی از منتقدان روشهای فعلی تهیه طرحهای جامع هستم و باید از تجربه کلانشهرهای دنیا در تهیه طرحهای توسعهای استفاده کنیم. البته ما طبق قانون موظف هستیم طرحهای تفصیلی ابلاغی را اجرا کنیم و از آن عدول نکنیم ولی لازم است فضاسازی انجام شود که طرح جامع نیازمند بازنگری است و بر اساس اسلوب شهرسازی و واقعیتهای شهر مشهد بهروز رسانی شود که این فرایند دستکم پنج سال زمان خواهد برد و تا آن زمان عمر قانونی طرح جامع فعلی به سر خواهد رسید. معاون شهردار مشهد درباره پهنهبندی حریم شهر مشهد میگوید: پهنهبندی شهر مشهد توسط مشاوری که مورد تایید راه و شهرسازی است تهیه شد و در اختیار شورای پنجم قرار گرفت و شورای ششم بناست ظرف یک ماه این طرح را مطالعه کند و در صورت تصویب به کمیسیون امور زیربنایی استان ارسال شود. طرح جامع در سال 95 چگونه تصویب و ابلاغ شد حسین نژاد درباره این که چرا شورای عالی شهرسازی در سال 95 طرح جامعی را تصویب و ابلاغ کرد که با واقعیت شهر مشهد منطبق نبوده است؟ میگوید: ادعا شده که اطلاعات طرح بهروز رسانی شده اما واقعیت این است که با آن عجلهای که شده و فشار آمد به راه و شهرسازی و نمایندگان شهر مشهد در مجلس از وزیر وقت(آخوندی) پیگیر طرح جامع مشهد شدند و وی گفت طرح جامع تصویب شده و فردای آن روز ابلاغ شد احساس بنده این است که کمی با سرعت انجام شد و پختگی لازم را نداشت. البته توجه داشته باشید در بازنگری نمیتوان حقوق مکتسبه به وجود آمده یا کاربریهای تثبیتشده را تغییر داد بلکه به همین طرح موجود مسائلی اضافه میشود و شاکله به هم نمیخورد. پاسخ به انتقادها معاون شهرسازی و معماری اداره کل راه و شهرسازی استان در پاسخ به مسئله مطرح شده از سوی رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر مشهد مبنی بر این که "اطلاعات پایه تهیه طرح جامع، قدیمی و مربوط به سال 1386 است و برآوردهای مختلف از جمله جمعیت بهواسطه قدیمی بودن اطلاعات خطای محاسباتی دارد" ،میگوید: مقایسه نتایج پیشبینی جمعیتی طرح جامع با نتایج آمارگیری دارای انطباق کامل بود و این موضوع نشاندهنده صحت این پیشبینیهاست. درضمن طرح جامع از سال۸۶ تا سال93 در اختیار نهادی توافقی قرار داشت که زیرمجموعه شهرداری بود و با توجه به تأخیر در تصویب آن و ضرورت تعیین تکلیف ، حسب صلاحدید دبیر وقت شورای عالی و استاندار وقت ، مقرر شد اداره کل راه و شهرسازی کلیه مدارک موجود را از شهرداری تحویل بگیرد و برای تعیین تکلیف نهایی به شورای عالی ارسال کند.تصویب طرح با حضور نمایندگان محترم وقت شهرداری و ملاحظات کامل انجام شد. وی درباره این که حقوق مکتسبه از سال 86 تا امروز در طرح جامع دیده نشده است، میگوید: طرح جامع مشخصکننده خطوط کلی توسعه و دستورالعمل تهیه طرحهای تفصیلی بهعنوان طرحهای اجرایی است و صرفاً در خطوط اصلی توسعه و موارد اساس طرح در حوزه اجرا ورود میکند در حالیکه بررسی حقوق مکتسبه دایر بر تک پلاک و در مقیاس اجرایی نمود می یابد ، بنابراین تفسیر تضاد طرح جامع یک شهر با حقوق مکتسبه دور از ذهن به نظر میرسد. دبیر کارگروه امور زیربنایی راه و شهرسازی استان درباره این که افق مدنظر طرح (سال 1405 ) نزدیک است و زمان لازم برای تهیه طرح جدید بین دو تا سه سال است میگوید: افق طرحهای جامع حداقل 10 سال است و از سال۹۵ که زمان اتمام افق طرح جامع پیشین و ابلاغ طرح جامع جدید بوده ، زمان زیادی نگذشته است که بازنگری را الزامی کرده باشد. بزرگمهر درباره این که در طرح جامع طرحها و پروژههای خدماتی فرا شهری در طرح فعلی دیده نشده است، تصریح می کندد: کاربریهای شهر و فرا شهر هم در قالب نقشه و هم در برنامهریزی سطوح و سرانههای طرح اعمال شده است.وی همچنین درباره این که در طرح جامع مشهد تراز- مالی فیزیکی اجرای طرح جامع فعلی تصویب نشده است، میگوید: تراز مالی فیزیکی طرح جامع سوم در شورای شهر دوره خود ، بررسی و تصویب شده و با حذف کمربند جنوبی ، هزینههای اجرای آن کاهش نیز یافته است. پاسخ به وضعیت بلندمرتبه سازی در طرح جامع معاون معماری و شهرسازی اداره کل راه و شهرسازی استان درباره این که پهنههای بلندمرتبهسازی در طرح فعلی تعیین تکلیف نشده است،خاطر نشان می کند: در مدارک ارسالی طرح جامع سوم که توسط مشاور و تحت مدیریت نهاد مطالعاتی توافقی ذیل شهرداری، تهیهشده بود، ضوابط سلبی بلندمرتبهسازی ارائهشده بود به عبارتی آن بخشهایی که بلندمرتبهسازی ممنوع است ذکرشده بود اما شورای عالی بهدرستی ضوابط تکمیلی را نیز درخواست کرد.نظر مشاوران طرحهای تفصیلی درباره بلندمرتبهسازی در کمتر از سه ماه به کمیسیون ماده5 ارائه شد و صرفاً پهنههای آن به تصویب رسید.بنابراین این امر انجام شده است.بدیهی است هر گونه پیشنهاد جدیدی نیز در قالب پیشنهادهای طرحهای تفصیلی یا مشاور جایگزین طرح جامع ، مراحل تصویب خود را خواهد گذراند همچنان که به تازگی ضوابط و پهنههای بلندمرتبهسازی حوزه جنوب غرب مراحل دریافت تأییدیه خود را از کمیته فنی شورای عالی طی کرد. وی درباره استفاده نکردن حداکثری از ظرفیت نخبگان ، معتمدان، شورای اجتماعی محلات، دریافت و اعمال نظریات مردمی در تهیه طرح جامع مشهد میگوید: همانگونه که درخصوص نحوه تهیه طرح جامع توضیح داده شد، این طرح با تولی گری نهاد توافقی ذیل شهرداری تهیه شد و بر اساس مستندات موجود بیشترین نفر ساعت گزارش بررسی کارشناسی در تمام حوزهها و بخشهای مختلف را داراست.درضمن کلیه مراحل بررسی خود در شورای اسلامی شهر دوره خود را نیز طی کرده بنابراین از ظرفیتهای نخبگان و نظرات مردمی برخوردار بوده است. صنایع محور غرب در طرح جامع تعیین تکلیف شده اند بزرگمهر درباره تعیین تکلیف نشدن صنایع غرب مشهد و دیگر فعالیتهای استقرار یافته در حریم، در طرح جامع مشهد میگوید: صنایع محور غرب در مقیاس طرح جامع در این طرح و مصوبات شورای عالی تعیین تکلیف شدهاند و در مقیاس اجرایی نیز با ورود معاون محترم دادستان دستورالعمل نحوه مواجهه با آنها تعیین شده و به تصویب کارگروههای مربوط و شورای برنامهریزی و توسعه استان نیز رسیده و ابلاغشدهاند.دبیر کمیسیون کارگروه امور زیربنایی راه و شهرسازی استان درباره تعیین تکلیف نشدن محدوده متصل توس در طرح جامع مشهد میگوید: محدوده متصل توس یک طرح ویژه مستقل بوده و ارتباطی با طرح جامع مشهد ندارد و مراحل تهیه ، تصویب و ابلاغ آن به طور مستقل انجام گرفته و خواهد گرفت.
سایر اخبار این روزنامه
ساده ترین غذا ماهی 3 میلیون!
آتش ناتمام برج ها
تخلیه ناگهانی الحدیده توسط ائتلاف سعودی
دلار بی اعتنا به خبرهای خوش
مسخرهبازیهای مرگبار سر صحنه خودکشی
اهداف ناپیدای بازگشت اعراب به سوریه
لاف نفتی بایدن
واکسن نزن ها 40 برابر نزدیک تر به مرگ!
مخفی کاری فرهاد چالش با طناز پرسابقه و بخشنامه خبرساز جبلی
میلاد امام حسن عسکری(ع) مبارک باد
تیشه برخی والدین به ریشه دانشآموزان!
دختران پولدار طعمه خلبان قلابی!
اختلاف بر سر بازنگری طرح جامع مشهد