روزنامه شرق
1400/09/14
اوپك در ریل تعامل و تفاهم برای انتخاب دبیر كل جدید
اوپك در ریل تعامل و تفاهم برای انتخاب دبیر كل جدید علیرضا سلطانی . كارشناس اقتصاد انرژی یکی از دستورکارهای مهم اوپک در هفته‌های آینده، انتخاب دبیرکل جدید این سازمان است. این موضوع در نشست 182 اوپک که هفته گذشته به صورت مجازی با حضور وزرای نفت این سازمان برگزار شد، مطرح شد و اعضا با توجه به تجربه گذشته بر ضرورت و فوریت انتخاب دبیر کل جدید تأکید کردند. آن‌چنان که وزیر نفت ایران اعلام کرده، به احتمال زیاد تا یک ماه آینده دبیرکل جدید اوپک انتخاب میشود؛ اما این موضوع بازخورد متفاوتی داشته، به گونه‌ای که برخی توافق اعضا بر انتخاب فوری و سریع دبیر کل جدید را به تغییر شیوه تعیین‌شده در اساس‌نامه اوپک که بر اجماع کشورهای عضو در اتخاذ همه تصمیمات ازجمله انتخاب دبیرکل تأکید دارد و اتخاذ شیوه جدید مبتنی بر رأی اکثریت اعضا، تفسیر كرده و آن را برخلاف منافع بلندمدت ایران در اوپك تلقی می‌كنند. تفسیری که چندان درست و واقع‌بینانه به نظر نمی‌رسد. دبیر کل اوپک از آنجا که مسئولیت اجرائی و اداره سازمان اوپک را بر‌عهده دارد، از جایگاهی مهم در این سازمان برخوردار است و کشورهای عضو همواره تلاش داشته‌اند که اتباع خود را به این سمت بگمارند. تعیین دبیرکل که دوره آن سه‌ساله است و برای یک دوره سه‌ساله دیگر قابل تمدید، همواره با چالش‌هایی در میان کشورهای عضو مواجه بوده است. اوپک در طول فعالیت 62ساله خود، 26 دبیر کل را تجربه کرده که سهم نیجریه، لیبی و ونزوئلا هر‌کدام چهار دبیر کل، اندونزی (دیگر عضو نیست) سه دبیرکل، امارات عربی متحده و کویت دو دبیرکل و بقیه کشورها مانند ایران، عربستان، عراق، الجزایر، قطر (دیگر عضو نیست)، اکوادور(دیگر عضو نیست) و گابن هم هر‌کدام یک دبیرکل بوده است. در میان کشورهای مؤسس اوپک، ونزئولا با چهار دبیرکلی بیشترین سهم را داشته و ایران و عربستان به‌عنوان دو پایه اصلی این سازمان، تاکنون موفق به معرفی و انتخاب یک دبیرکل شده‌اند. اولین دبیرکل اوپک، فؤاد روحانی تبعه ایران بود. چنا‌ن‌که بیان شد، یکی از مباحث جدی و پرچالش اوپک در طول شش دهه عمر این سازمان، انتخاب دبیرکل اوپک بوده است. این چالش عمدتا بین کشورهای تأثیرگذار این سازمان خصوصا ایران و عربستان بیشتر خودنمایی کرده، به گونه‌ای که با توجه به ضرورت اجماع همه اعضا و به دلیل رقابت و اختلاف دو کشور فوق، کاندیداهای این دو کشور (غیر از یک دوره) شانس انتخاب نداشته و این شانس دیگر کشورها را افزایش داده است.اوج اختلافات بر سر انتخاب دبیر کل در دهه 1980 و به‌ویژه در فاصله سال‌های 2012 تا 2016 بود که در دوره اخیر منجر به انتخاب سالم البدری تبعه لیبی برای یک دوره سه‌ساله سوم شد که با اساس‌نامه اوپک منافات داشت. این موضوع اگرچه خود نمود عمق اختلاف میان اعضا خصوصا ایران و عربستان و متأثر از چالش‌های سیاسی میان دو کشور خارج از اوپک بود؛ اما در عمل کارایی و عملکرد این سازمان را در راستای اهداف و کارکرد خود یعنی مدیریت بازار نفت، با مشکلات جدی مواجه کرده بود. اصولا در طول عمر 60ساله اوپک، ناکارآمدی این سازمان معمولا با اختلاف بر سر دبیرکلی آغاز میشود؛ زیرا اتباع دیگر کشورهای اصلی هم که با بی‌میلی کشورهای عضو انتخاب می‌شدند، از قدرت و توانمندی بالایی برای رفع اختلافات اعضا و ایجاد فضای همکاری و همدلی برخوردار نبوده و این مسئله منافع کشورهای عضو را در بازار نفت با چالش جدی مواجه کرده است. حال كه اوپك در شرایط انتخاب دبیر كل جدید قرار گرفته، بیم آن می‌رود كه مسائل گذشته در این زمینه بار دیگر تكرار شود و این مسئله دستاوردها و عملكرد خوب اوپك در سال‌های اخیر را تحت‌الشعاع قرار دهد. واقعیت این است كه اوپك در سن 60سالگی و البته با تأخیر زیاد به یك بلوغ و بالندگی مناسب رسیده است. كشورهای عضو چند سالی است با تأكید بر نفع مشترك خود در بازار جهانی نفت تلاش می‌كنند نه‌تنها از سطح اختلافات و دسته‌بندی‌های داخلی در اوپك بكاهند؛ بلكه مشكلات و اختلافات سیاسی و غیر‌سیاسی خود در خارج از سازمان را در تصمیم‌گیری‌ها و همكاری‌های داخلی در اوپك كمتر دخالت دهند. این مسئله نه‌تنها به انسجام و نظم داخلی سازمان اوپك كمك كرده؛ بلكه به ثبات و تعادل بازار نفت به سود اعضای اوپك و همچنین جذب و جلب همكاری دیگر كشورهای عمده تولیدكننده نفت به اوپك در قالب اوپك پلاس منجر شده است. به طور قطع انسجام درونی اوپك، زمینه شكل‌گیری و ماندگاری اوپك پلاس شده است كه به ارتقای جایگاه و قدرت اوپك در بازار جهانی نفت منجر شده است. امروزه همكاری ایران و عربستان در اوپك با وجود اختلافات سیاسی گسترده دو كشور و نبود ارتباطات سیاسی رسمی و همچنین درگیر‌بودن ایران با تحریم نفت، در نوع خود مثال‌زدنی است؛ زیرا این همكاری می‌تواند زمینه‌ای برای حل اختلافات سیاسی هم باشد. این شرایط به طور طبیعی كمك می‌كند كه اعضای اوپك از آزمون بزرگ انتخاب دبیر كل جدید در هفته‌های آینده با تعامل و دیپلماسی موفق بیرون بیایند. در‌حال‌حاضر تنها كشور كویت، كاندیدایی را برای احراز این پست معرفی كرده است كه با توجه به رایزنی كشورهای عضو در جلسه هفته گذشته از اقبال خوبی برخوردار است و ظاهرا ایران و عربستان نیز بر سر انتخاب كاندیدای آن اشتراك نظر دارند. اگر دیگر كشورهای عضو هم با این انتخاب موافق باشند، انتخاب دبیر كل جدید با اجماع صورت خواهد گرفت؛ در غیر‌این‌صورت لازم است رایزنی‌هایی بین اعضا صورت گیرد. با توجه به احتمال معرفی كاندیدایی از سوی عراق، احتمالا انتخاب دبیر كل جدید از بین دو كاندیدای عراقی و كویتی است كه به طور طبیعی در ابتدا بین آن دو رأی‌گیری صورت می‌گیرد و با توجه به توافقی كه صورت گرفته، نهایتا كاندیدایی كه بیشترین رأی را به خود اختصاص داده، مجددا با اجماع به‌عنوان دبیر كل جدید انتخاب میشود؛ بنابراین این تفسیر كه اعضای اوپك و ازجمله ایران نظام اجماع را برای انتخاب دبیر كل بر هم زده‌اند، تفسیر درستی به نظر نمی‌رسد و در این زمینه خطایی از سوی وزیر نفت صورت نگرفته است. خاصیت دیپلماسی آن‌هم در حوزه اقتصاد و انرژی انعطاف است. تصلب و ایستایی با دیپلماسی به‌ویژه دیپلماسی فعال منافات دارد. تجربه گذشته اوپك هم نشان می‌دهد كه تصلب و یك‌جانبه‌گرایی چه هزینه‌هایی را به اوپك و اعضای آن در قالب عدم همكاری و در نتیجه كاهش قیمت نفت تحمیل كرده و چه فرصت‌هایی را از اعضا گرفته است. اساس‌نامه اوپك با وجود سخت‌گیری نسبت به اتخاذ تصمیم با هدف تضمین اجرای تصمیمات، این ظرفیت را دارد كه كشورها با تعامل و رایزنی مانع از به بن‌بست رسیدن اوپك و توقف آن نشوند كه این بستگی به رفتار و انعطاف كشورهای عضو دارد كه خوشبختانه این شرایط وجود دارد و نیازی نیست كه كشورها از اساس‌نامه عدول کنند؛ اما به فرض حتی اگر كشورهای اوپك با هدف نشان‌دادن حسن نیت خود و حفظ انسجام و همكاری خود به صورت موقت و اضطراری مجبور به عدول از اساس‌نامه شوند، این رفتار قابل درك خواهد بود.
سایر اخبار این روزنامه
رمزگشایی از حقوق نجومی
دیپلماسی «متن» در دور هفتم
۱۰ سال است از قافله توسعه عقب افتاده‌ایم
پیام تسلیت مقام معظم رهبری
هشدار متقدمین
انگار من هم دیگر ایرانی نیستم...
جنگ قدرت به ضرر مردم است
شولتس و میراث دوگانه مرکل
شاه و امپراتور بی‌خطر!
مسئولیت مهم فراموش‌‌شده ما
چگونه می‌اندیشیم ؟
معلمی شغل انبیاست؟
غالیان سیاسی
ادعای مالکیت سرزمینی طالب‌ها
توجیه غیرحقوقی اتفاقات اصفهان
اوپك در ریل تعامل و تفاهم برای انتخاب دبیر كل جدید
