روزنامه جوان
1400/12/02
اومیکرون جلوتر از مدیریت اپیدمی حرکت می‌کند!
همان روز‌های نخست پیدا شدن سر و کله اومیکرون در کشور هشدار‌ها درباره سرعت شیوع و انتشار این سوش جدید ویروس کرونا آغاز شد. طوفان اومیکرون، اما پس از دو، سه هفته آغاز شد و آمار مبتلایان روزانه را تا ۳۸ هزار نفر بالا برد. آمار مرگ و میر‌ها در روز‌های نخست بالا نبود. حالا رفته‌رفته سوش جدید کرونا آن روی خودش را در بالا بردن آمار مرگ‌ها تا بیش از ۲۰۰ نفر در ۲۴ ساعت نشان می‌دهد. طبق پیش‌بینی‌ها هنوز یکی، دو هفته‌ای تا رسیدن به قله پیک ششم فرصت باقی است. رفتار ویروس بستگی به اقدامات ما دارد. آن‌طور که دکتر حمید سوری، رئیس کارگروه بهداشت و پیشگیری قرارگاه عملیاتی ستاد ملی مقابله با کرونا می‌گوید در صورت ادامه رویکرد کنونی ممکن است پیک ششم کرونا هفته‌های متمادی ادامه یابد. وی با انتقاد از توقف اجرای طرح شهید سلیمانی راهکار مدیریت اومیکرون را بیماریابی فعال و شناخت نقاط خطر و سیاستگذاری متناسب با آن می‌داند. پای صحبت‌های این اپیدمیولوژیست و عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی نشسته‌ایم و وضعیت اومیکرون در روز‌های پیش‌رو را با وی مورد واکاوی قرار داده‌ایم. طبق آمار‌هایی که از چند روز گذشته اعلام میشود، بر خلاف روند افزایشی بستری‌ها و فوتی‌ها، با روند کاهشی در آمار ابتلا مواجهیم. آیا می‌توان گفت شدت جهش ابتلا‌ها کاهش یافته‌است؟ دلیل تغییر در آمار‌های ابتلا چیست؟ تعداد آزمایش‌ها کم شده یا اتفاق دیگری افتاده‌است؟به طور معمول در اومیکرون که سرعت گسترش بیماری بالاست و شدت بیماری‌زایی کمتر است، معمولاً افزایش موارد ابتلا را داریم و بعد از دو هفته به علاوه و منهای چند روز ممکن است روند مرگ‌ها و بستری‌ها افزایش یابد. تجربه کشور‌های مختلف نشان می‌دهد که درباره اومیکرون حدود شش هفته طول رسیدن به قله پیک بعدی است و بعد از شش هفته با روند کاهشی ابتلا مواجهیم، اما روند بستری و مرگ همچنان افزایشی است. بخش عمده این مسئله به ماهیت اپیدمی در این واریانت بازمی‌گردد. دومین نکته این است که ما در کشورمان نظام بیماریابی فعال نداریم؛ یعنی به سراغ مردم نمی‌رویم تا بیماران را شناسایی کنیم و از مردم نمونه بگیریم، بلکه درمراکز بهداشتی درمانی می‌نشینیم ببینیم چه کسی مشکل دارد و از این شخص نمونه می‌گیریم. بنابراین نمی‌توانیم به طور کامل موارد جدید ابتلا را پیدا کنیم و آن چیزی که گزارش میشود، تصویر واقعی از موارد ابتلا نیست، به خصوص اینکه در اومیکرون بسیاری از افراد کم‌علامت یا بی‌علامت هستند. پس با پذیرش این پیش‌فرض که روند نمونه‌گیری ما تغییر نکرده این کاهش می‌تواند نشانه خوبی باشد، مبنی بر اینکه روند اپیدمی و پیک ششم روند کاهشی پیدا کرده‌است. البته در تمام دنیا این روند کاهشی را شاهد هستیم، اما در کشور ما که پیک ششم دیرتر شروع شده‌است طبیعتاً انتظار داریم روند نزولی‌اش هم دیرتر طی شود. در واقع سرعت صعودی پیک اومیکرون بالاست و سرعت نزولی آن بستگی به سیاست‌ها و رفتار‌های ما دارد. البته به نظر می‌رسد که ما جز واکسیناسیون، سیاست و رفتاری خاصی برای مهار اومیکرون نداشته‌ایم!
دقیقاً همین‌طور است. ویروس به طبیعت خودش دارد رفتار می‌کند. یکی از مشکلاتی که ما داریم همین است که متأسفانه وزارت بهداشت برنامه‌ای برای کنترل و مهار اپیدمی ندارد. طرح شهید سلیمانی هم که در سال گذشته کارنامه خوبی از خودش بر جا گذاشت به دلایل نامعلومی اجرا نمی‌شود. بنابراین ما در اپیدمی نه نقشه راهی برای خودمان داریم و نه طرح شهید سلیمانی را به عنوان طرحی که مورد اجماع و اتفاق‌نظر بوده‌است، به اجرا در می‌آوریم.
مسئولیت اجرای طرح با بسیج جامعه پزشکی بود؟
طرح را من نوشتم، اما با همکاری بسیج جامعه پزشکی و بسیج آن را به وزارت بهداشت ارائه کردیم. متأسفانه هم بسیج جامعه پزشکی نقشش کمرنگ شد و وزارت بهداشت هم خیلی علاقه‌ای به اجرای طرح نشان نداده و ستاد ملی هم که به دنبال اجرای طرح بوده به دلایلی که نمی‌دانم چیست اجرای طرح همچنان معلق مانده‌است، البته می‌گویند اجرایی میشود، اما در عمل شاهد اجرای آن نیستیم و یک پوسته و ظاهری از آن گرفته‌اند، اما محتوایش به اجرا در نمی‌آید. تأکید طرح شهید سلیمانی بر چه مواردی بود که می‌توانست به ما در مدیریت اپیدمی کرونا کمک کند؟
بیماریابی فعال استفاده از فناوری‌های نوین مراقبت در خانه از جمله مسائل اصلی مورد تأکید در طرح شهید سلیمانی است که متأسفانه هیچ کدام اجرایی نمی‌شود! آقای دکتر به نظر می‌رسد وزارت بهداشت به نوعی حرف‌شنوی مناسبی از ستاد ملی مقابله با کرونا ندارد و هشدار‌ها و نکات ستاد از طرف وزارت بهداشت جدی گرفته نمی‌شود و کمرنگ شده‌است. چرا شاهد چنین اتفاقی هستیم؟
خب دولت با مسائل مختلفی مواجه است، اما آنچه مسلم است این است که به نظر نمی‌رسد ما یک نقشه معین و برنامه علمی برای مقابله با اپیدمی داشته باشیم و به نظر می‌رسد حوزه سلامت بیشتر با رویکرد انفعالی با اپیدمی مواجه شده تا رویکرد فعال. غیر از مانور روی بحث واکسیناسیون و این اعدادی که روزانه از آمار‌های کرونایی اعلام میشود و روی صحت و سقمش هم شک است، عملاً چه کار دیگری در کشور انجام میشود؟! من فکر می‌کنم ویروس از مدیریت اپیدمی بهتر و مؤثرتر عمل می‌کند و جلوتر است؛ ما داریم دنبالش می‌دویم! دلیلش هم این است که برنامه نداریم و برنامه‌هایی را هم که هست، توجه نمی‌کنند.
بیماریابی فعال یکی از مهم‌ترین نکات در کنترل اپیدمی است. کاری که کشور‌هایی همچون چین که توانسته‌اند اپیدمی کرونا را به خوبی مدیریت کنند و با وجود آغاز بیماری از این کشور و با سپری شدن دو سال از بیماری تنها ۳ هزار کشته داشته‌اند. رمز این موفقیت هم همین بیماریابی فعال است به گونه‌ای که با شناسایی ۱۰۰ بیمار یک شهر را قرنطینه کردند.
بله متأسفانه ما بیماریابی فعال نداریم. چینی‌ها الگوی اپیدمی را به الگوی خوشه‌ای تبدیل کردند، اما در کشور ما الگویمان هنوز الگوی اجتماعی است؛ یعنی ما در کشورمان از اپیدمی و بیماری مصون نیستیم. یعنی در واقع ما همچنان به دنبال ایمنی گله‌ای هستیم؟
چون بسیار غیر‌اخلاقی و غیر‌علمی است کسی از مسئولان این را به زبان نمی‌آورد، اما در عمل همین مسیر را در پیش گرفته‌ایم. چه زمانی به قله پیک اومیکرون می‌رسیم؟
پیش‌بینی این مسئله خیلی راحت نیست، اما به نظر می‌رسد ظرف یکی، دو هفته آینده حداکثر ما به قله برسیم، اما این یک برآورد است که ممکن است الزاماً حادث نشود و بستگی به سیاست‌ها و برنامه‌های ما دارد. اگر دست روی دست بگذاریم و هیچ مداخله‌ای انجام ندهیم، پیک ششم حالا حالا‌ها هست، چون عملاً پوشش واکسیناسیون کامل در کشورمان هنوز خیلی بالا نیست. باید برای دو دوز واکسیناسیون به حدود ۹۰ درصد و بالاتر برسیم که بتوانیم روی ایمنی جمعی حساب کنیم. طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت ما ۶۶ درصد پوشش واکسیناسیون دو دوز را داشته‌ایم. ۶۶ درصد یعنی برای تعداد قابل‌توجهی از جمعیت واکسیناسیون کامل انجام نشده‌است. تازه کسانی هم که واکسیناسیون کامل را انجام داده‌اند اینطور نیست که لزوماً به اومیکرون مبتلا نشوند. در کشور ما افراد حساس که اومیکرون می‌تواند در بدنشان استقرار پیدا کند خیلی زیاد هستند. پس اگر بخواهیم ویروس را به طور طبیعی رها کنیم، ممکن است هفته‌های متعددی پیش‌رو داشته باشیم که همچنان پیک بالا برود. باید مداخلات مؤثری را شروع کنیم. مداخلاتی که در یک دوره زمانی کوتاه‌تر جواب دهد. ما نمی‌توانیم برای مقابله با اومیکرون برنامه‌ریزی سه ماهه داشته باشیم. یکی از مشکلاتی که درباره اومیکرون داریم و مدیریت آن را سخت‌تر کرده این است که ما برای کنترل آن زمان زیادی نداریم و به سرعت گسترش پیدا می‌کند. نه پیش‌بینی‌ها و تذکراتی که از دو ماه پیش داده می‌شد جدی گرفته شده و نه الان برنامه جامعی درباره مدیریت اومیکرون شاهد هستیم. بیشتر رویکرد انفعالی است تا رویکرد فعال. پیشنهاد شما برای برنامه‌ریزی و مهار اومیکرون در کوتاه‌مدت چیست؟
اول از همه بیماریابی فعال و شناسایی مناطق پرخطر؛ درست است که الان اومیکرون در همه کشور پخش شده، اما توزیع این فراوانی یکسان نیست. یک جا‌هایی تجمع ابتلا خیلی بیشتر از جا‌های دیگر است. این‌ها را باید ابتدا به درستی شناسایی کرد و بعد از مشخص شدن سطح خطر، متناسب با آن اقدامات مداخله‌ای مناسبی را انجام داد. برای مثال ممکن است شهری، روستایی منطقه‌ای شناسایی شود که سطح خطر در آنجا بسیار بالاست و باید لاک داون و تعطیل شود، اما معنایش این نیست که ما باید همه کشور را تعطیل کنیم. پس باید مناطق پرخطر را شناسایی و طغیان‌ها را مشخص کنیم. دومین کاری که باید انجام دهیم این است که افراد پرخطر و آسیب‌پذیر را با مراقبت در منزل و امثال این‌ها مصون نگه داریم. کار دیگری که می‌توانیم به فوریت انجام دهیم، ایجاد پویش‌های آموزشی فرهنگی در کشور است. متأسفانه نمای کلی شهرهای‌مان خیلی عادی‌انگاری را تقویت کرده‌است. مردم زندگی‌شان را می‌کنند، رفت و آمدشان را دارند، به سفر می‌روند، انگار نه انگار در کشور یک ویروسی آمده و همچنان ابتلا و مرگ و میر را بالا می‌برد. این در حالی است که برای انتخابات شورای شهر یک شبه همه کشور پر از اعلامیه، تراکت و اطلاع‌رسانی میشود؛ آیا اپیدمی کرونا و اومیکرون به اندازه انتخابات شورای شهر نیست که همه شهر‌ها ملتهب میشود؟ بعد هم ما با رویکرد پسیو مواجهیم. به نظر من اشکال اساسی که ما در مدیریت کووید داشته‌ایم، این است که از بضاعت علمی کشورمان استفاده نکرده‌ایم. شفاف‌سازی نمی‌شود و داده‌ها در اختیار عده محدود و خاصی است. بالاخره در یک سیستم ثبت و جمع‌آوری اطلاعات باید برای انتشار داده‌ها هم برنامه داشته باشند که چه قسمتی از این اطلاعات در اختیار مردم، چه قسمتی در اختیار محققان و چه قسمت‌هایی در اختیار مسئولان قرار بگیرد. یکی از اشکالات اساسی که ما داشتیم ماه‌ها بحث رنگ‌بندی شهر‌ها بود که از بنیان غلط است. چه اصراری بر این است که ادامه پیدا کند؟! چرا زودتر گوش نکردند؟ تعامل بین محققان و منتقدان دانشگاه‌ها با مدیریت تصمیم‌گیر خیلی ضعیف است. بر اساس همین رنگ‌بندی که از نگاه شما از بنیان غلط است هم اکنون تمام کشور قرمز است، اما اقدام خاصی را هم شاهد نیستیم!
بله، چون غلط است و در عمل کردن به این غلط هم ما مشکل داریم. انگار نه انگار اتفاقی افتاده‌است. اگر واقعاً اپیدمی مسئله جدی کشور است که معیشت و زندگی اقتصادی و روان و آینده کشور را متأثر می‌کند و کرده، باید جدی‌تر به آن پرداخته شود. الان در این چند ماهه عمده‌ترین سیاستی که به آن پرداخته شده این است که از خارج واکسن وارد کردیم و یک مقداری هم تولید داخلی داشته و این‌ها را به مردم تزریق کرده‌ایم. رسالت حوزه سلامت خیلی فراتر از این حرف‌هاست. بحث واکسن گریزی اومیکرون هم مطرح است. این مسئله چقدر جدی است؟
بله. اومیکرون واکسن گریز و پی سی آر گزیر است. تست‌های پی سی آری که انجام می‌شده در مقابل اومیکرون منفی کاذب بالایی دارد. واکسن‌های تولید داخل هم الان آماده شده‌است، اما انگار وزارت بهداشت اصلاً با رویکرد بیماریابی فعال موافق نیست، در حالی که این رویکرد فقط برای بیمار نیست که ما بیمار را پیدا کنیم و زودتر درمانش را شروع کنیم. کاربرد این مسئله در مدیریت اپیدمی و برنامه‌ریزی و بهداشت عمومی است. بیماریابی فعال هزینه زیادی دارد که انجام نمی‌شود؟
اصلاً؛ مطابق برآوردی که در دنیا وجود دارد هزینه بیماریابی فعال یک درصد هزینه مدیریت اپیدمی است و حدود ۴۵ درصد نسبت به میانگین مداخلاتی که انجام میشود، اثربخش است. در صورتی که لاک داون و تعطیل کردن بسیار مداخله پر‌هزینه‌ای است و تأثیر بسیار کمی دارد، اما لاک داون راحت است و می‌گویند دو هفته بروید در خانه‌هایتان بنشینید! نقطه‌ضعف دیگری که ما داریم نبود مدیریت هوشمند است. مدیریت هوشمند؛ یعنی بدانیم کجا را نشانه بگیریم. ما هم اکنون در میدانی هستیم که دشمن حضور دارد، اما باید بدانیم این دشمن کجای میدان است تا بتوانیم هوشمندانه مدیریت کنیم. پیش‌بینی شما درباره آمار مرگ‌ها چیست؟
در حال حاضر آماری که اعلام میشود مربوط به افراد دارای پی سی آر مثبت است، اما طبیعتاً آمار‌ها بیشتر از اینهاست و بخشی مربوط به منفی‌های کاذب، بخشی هم مربوط به بیماران اومیکرونی است که پی سی آر جواب نمی‌دهد. درباره روند مرگ‌ها من فکر می‌کنم بیشتر خواهد شد و تا یکی، دو هفته آینده قطعاً آمار مرگ افزایشی خواهد بود. البته درباره این مسائل نمی‌توان خیلی قطعی صحبت کرد؛ برآوردی است که بستگی به سیاست‌ها و برنامه‌های ما دارد. آیا ممکن است مرگ‌های بالای ۷۰۰ نفری را دوباره تجربه کنیم؟
احتمالش ضعیف است، اما صفر نیست. چطور پس گفته میشود که اومیکرون نسبت به سویه‌های قبلی سبک‌تر است؟!
بله. ولی پیک ابتلا ارتفاعش بیشتر است، اما پیک مرگ و میر احتمالاً ارتفاعش پایین‌تر از دلتا یا بتاست. اینکه درگیری و شیوع بیماری بیشتر میشود هم می‌تواند احتمال مرگ و میر را بالا ببرد؛ اینطور نیست؟
میزان کشندگی اومیکرون کمتر است، اما در بتا در یک فضای مواجهه معمول اگر ۲۰۰ نفر مبتلا می‌شدند در اومیکرون ۵۰۰ نفر مبتلا می‌شوند و به نسبت اینکه فراوانی ابتلا بالا می‌رود فراوانی مرگ هم بیشتر میشود.
سایر اخبار این روزنامه
اومیکرون جلوتر از مدیریت اپیدمی حرکت می‌کند!
ایران امنیت سرمایه‌گذاری را تضمین می‌کند
خاتمی باب گفتگو با عسگراولادی را بست!
تاجیک باز هم علیه قدرت‌طلبی اصلاح‌طلبان
نقش رسانه‌ها در تهاجم ترکیبی شناخت مبنا
وزیرخارجه ایران: خوش‌بین به توافقم
«پرونده اوکراین» تنش غرب و روسیه را تشدید می‌کند
اصلاح ارز ترجیحی باید با سیاست‌های جبرانی بخش مصرف و تولید همراه باشد
ورزش دانش‌آموزی تنگنای عمل و جولانگاه شعار
صف خرید سهام آبی و قرمز تشکیل میشود!
مکتب سردار سلیمانی جامع و فراجغرافیایی است
اگر محمود زنده می‌ماند امروز فرمانده‌ای مثل حاج‌قاسم می‌شد
گم شدن قانون «حفظ کرامت و حمایت از زنان در برابرخشونت»
دستگیری عامل پخش صوت سخیف در بازار رضا (ع) مشهد
