روزنامه ابتکار
1400/12/07
رفعت هاشم‌پور، دوبلور پیشکشوت درگذشت خداحافظی با «صدای زنانه تاریخ سینما»
گروه فرهنگ و هنر – اگر شما هم متولد دهه 60 باشید حتما سریالی خاطره‌انگیز را به خاطر دارید، سریال «قصه‌های جزیره» و ماجراهای سارا استنلی و خاله هتی! دختری که از شهر به جزیره‌ای کوچک آمده و خاله منضبطش با چهره‌ای خشک و بی‌روح اما قلبی مهربان تلاش می‌کند تا او را تربیت کند. شاید ما در صفحه تلویزیون چهره ژاکلین باروز را می‌دیدیم اما برای همه ما «خاله هتی» یعنی صدای رفعت هاشم‌پور!هر بار که یک دوبلور چشم از جهان فرو می‌بندد تازه همه با نام واقعی و چهره او آشنا می‌شوند. دوبلورها با صدا و تصویر شخصیت‌هایی که به جایشان دوبله کرده‌اند در خاطره‌ها باقی می‌مانند. بسیاری از ما با شنیدن صدای استاد خسرو خسروشاهی گفته‌ایم «عه آلن دلون!» یا آن شرلی برایمان فقط با صدای مریم شیرزاد آن شرلی است.
یکی از شخصیت‌های ماندگاری که در سریال‌های خارجی در ذهن بچه‌های دهه 60 باقی مانده، «خاله هتی» قصه‌های جزیره است، زنی لاغر و ریز اندام، با صورتی استخوانی که موهایش را بالای سرش جمع می‌کرد و معلم مدرسه جزیره بود. خاله هتی وقتی عصبانی می‌شد جیغ می‌کشید و مدام فریاد می‌کشید سارا استنلی بیا اینجا! امام خاله هتی بدون صدای «رفعت هاشم پور» برای هیچ کدام از ما خاله هتی نبود. انگار او بود که به این کاراکتر جان می‌بخشید و او را برایمان باورپذیر می‌کرد نه ژاکلین باروز!
رفعت هاشم‌پور هفتم آبان سال 1310 در اردبیل به دنیا آمد. او در سال ۱۳۳۶ از مدرسه تئاتر فارغ التحصیل شد و خودش چنین می‌گفت که اصلا قصد ورود به دوبله را نداشت؛ «می‌خواستم اصلا به تحصیلم ادامه دهم اما حالا یا تقدیر بود یا سرنوشت، ما به این حرفه کشیده شدیم.»
او موفقیت خود را در همان سال‌های شروع کارش، مدیون سرپرست‌ها و مدیران دوبلاژ می‌دانست که با آن‌ها همکاری می‌کرد چرا که به یک دختر جوانی همچون او در هنگام ورود به این فضا اعتماد کردند تا در همان سال ۱۳۳۶ برای اولین بار دوبله را با گویندگی به جای نقش اول یک فیلم عربی آغاز کند.
رفعت هاشم‌پور، بدون تردید یکی از بزرگترین گویندگان زن تاریخ دوبلاژ ایران است و گویندگی‌های او در بسیاری از فیلم‌های سینمایی داخلی و خارجی، نقش مهمی را در زیبایی و جذابیت این فیلم‌ها ایفا نموده‌است. صدای او گرم و گیرا و پرطنین و سرشار از احساسات شورانگیز زنانه است و وی آنچنان با احساس در قالب هنرپیشه فرو می‌رود که بعضا شنونده، صدای او را صدای واقعی خود بازیگر می‌پندارد!...
نوع گویندگی و جنس صدای رفعت هاشم‌پور به گونه‌ای است که به او امکان گویندگی در نقش شخصیت‌های عمیق و چند بعدی را می‌دهد و به‌علاوه وجود نوعی حزن و اندوه در صدای او سبب شده عمدتا در نقش‌های مربوط به زنان غمگین و افسرده بسیار موفق ظاهر شود. گذشته از اینها رفعت هاشم‌پور توانایی حیرت انگیزی در تطبیق دادن صدایش بر چهره‌های جوان یا مسن دارد.
تسلط وی در میان زنان گوینده سینمای ایران انکار نشدنی است و حتی بسیاری از همکاران او و هنرمندان دوبله به تجلیل و ستایش از صدا و طرز گویندگی او پرداخته‌اند. به عنوان نمونه خسرو خسروشاهی گویندگی رفعت هاشم‌پور در فیلم «جن‌گیر» را، یک اجرای جهانی دانسته است.
به همین ترتیب علی کسمایی (مدیر دوبلاژ پیشکسوت) در یکی از روزنامه‌ها در مورد رفعت هاشم‌پور می‌گوید: «در فیلم می‌خواهم زنده بمانم ساخته رابرت وایز رفعت هاشم‌پور را برای گویندگی در نقشی که سوزان هیوارد، آن را ایفا کرده بود، انتخاب کردم. در این فیلم صحنه‌ای هست که سوزان هیوارد در نقش یک مادر دربند و زندانی، ضمن برده شدن برای اعدام بچهٔ خود را ناز و نوازش می‌کند و در همین حال که با او خداحافظی می‌نماید، متاثر شده و به گریه می‌افتد. امّا رفعت هاشم‌پور در موقع دوبلهٔ این صحنه به شدت تحت تاثیر قرار گرفت و هرچه سعی کرد تا گویندگی این صحنه را به پایان برساند، موفق نشد!، چراکه گریه امانش نمی‌داد. وی آنچنان در نقش هیوارد فرو رفته بود، که ما بر پرده به جای سوزان هیوارد، رفعت هاشم‌پور را می‌دیدیم که از خودبی‌خود شده و گریان است. از سر اجبار در آن روز کار را تعطیل کردیم، اما فردای آن روز، هاشم‌پور با تلاشی مثال زدنی و زحمتی طاقت فرسا، گویندگیِ آن صحنه را، به طرز خارق العاده‌ای به پایان رسانید که این کار او، در تاریخ دوبلاژ ایران مثال زدنی و فراموش ناشدنی است.»
او که با برنامه صداهای ماندگار گفت‌وگو می‌کرد، حضورش در عرصه دوبله را مدیون مدیران دوبلاژ آن زمان دانسته و اظهار کرده بود: «به هر حال یک دختر ۱۹ ـ ۱۸ ساله زمانی که وارد این حرفه میشود، آنچنان تجربه پرباری پشتش نیست که بتواند استفاده کند؛ مگر مدیر دوبلاژی که آنجا هست، به آدم بگوید باید اینطوری یا آنطوری حرف بزنی. خب اگر شما می‌گویید موفق، من هنوز خودم را موفق نمی‌دانم.»
او همچنین درباره اولین فیلم خارجی‌ای که در آن صحبت کرده، یادآور شده بود: «اولین بار که پایم به تلویزیون رسید، یک فیلم عربی بود و نقش اول فیلم را به من دادند و مرحوم محمود نوذری صدا می‌گرفت و آقای لطیف‌پور هم سرپرست بودند. از من اصرار که نمی‌توانم و از آن‌ها اصرار که چرا می‌توانی و شد.»
هاشم‌پور در پاسخ به این سوال که آیا با نقش‌هایش ارتباط برقرار می‌کرده یا خیر؟ گفته بود: «اگر ارتباط برقرار نشود، اصلا کار مورد توجه قرار نمی‌گیرد. یعنی زمانی که یک گوینده نقشی را که می‌خواهد بگوید تحت تاثیرش قرار نگیرد و احساسات و عواطف خودش را تحت تاثیر قرار ندهد، به هیچ وجه قابل قبول شنونده و حتی خود گوینده نیست.»
او همچنین اظهار کرده بود: «چون تماشاچی معمولا مقداری تحت تاثیر تصویر است و مقداری هم تحت تاثیر صدا. حتی این را اگر بخواهیم در برخی برنامه‌های رادیویی بگذاریم، باز شنونده که تصویر ندارد باید تحت تاثیر قرار بگیرد. یعنی صدا باید از درون باشد تا تاثیرش را بگذارد.»
این هنرمند درباره دوبله فیلم «برباد رفته» که در دو نسخه تهیه شده بود، چنین اظهار کرده بود: «دوبله اول خیلی جالب از آب درآمد. ای کاش همان صدا بود و روی کاست ویدیو می‌رفت. من از دوبله دوم ناراضی بودم. علتش این بود که یا سریع کار می‌شد یا با عجله بود.»
هاشم‌پور در طول سال‌ها فعالیت در دوبله با صدای دلنشین و پراحساس و کم‌نظیرش به جای بازیگران مطرحی از جهان دیالوگ گفته که از معروف‌ترین آن‌ها گویندگی به‌جای ویوین لی در نقش اسکارلت اوهارا در فیلم «بر باد رفته» است و «محمد رسول الله» به جای ایرنه پاپاس در نقش هند، «دیوانه از قفس پرید» به جای لوئیز فلچر در نقش پرستار، «معجزه‌گر» به جای آن بنکرافت در نقش معلم هلن کلر، «سرگیجه» به جای کیم نواک، «سقوط امپراطوری رم» به جای سوفیا لورن، «اشک‌ها و لبخندها» به جای النور پارکر، «قتل در قطار سریع السیر شرق» و «رولز رویس زرد» به جای اینگرید برگمن تنها بخش کوچکی از فیلم‌های ماندگاری در سینمای جهان است که صدای هاشم‌پور با دوبله نقش‌های مهمی از آن‌ها جاودانه شده است.
او در سینمای ایران نیز زمانی که دوبله رایج بود، به جای برخی بازیگران زن گویندگی می‌کرد و دبلور ثابت آن‌ها هم شده بود مثل فخری خوروش و شهلا ریاحی.
اما در سینمای ایران یکی دیگر از آثار مهم او فیلم «بازمانده» ساخته مرحوم سیف‌اله داد است که به جای نقش صفیه با بازی سلمی المصری گویندگی کرده بود.
رفعت هاشم‌پور که همسر جلال مقامی دیگر دوبلور باسابقه ایران است، روز ششم اسفندماه از دنیا رفت و خیلی از کسانی که فیلم‌های کلاسیک تاریخ سینما را با صدای او به خاطر می‌آورند از این هنرمند خوش صدا یاد می‌کنند؛ «صدای مسحورکننده‌ای که انگار صدای زنانه تاریخ سینماست!»
رفعت هاشم‌پور همسر جلال مقامی، دیگر پیشکسوت عرصه دوبلاژ بود. این هنرمند صبح جمعه ۶ اسفند ماه، بر اثر کهولت سن دار فانی را وداع گفت.
سایر اخبار این روزنامه
محمدعلی وکیلی
پیامدهای بحران اوکراین بر برجام
یوفا میزبانی فینال لیگ قهرمانان را از روسیه گرفت و به فرانسه داد
رفعت هاشم‌پور، دوبلور پیشکشوت درگذشت
خداحافظی با «صدای زنانه تاریخ سینما»
دستمزد کارگران ۹ میلیون تومان میشود؟
سال پرواز قیمت‌ها و فرود سفره‌ها
«ابتکار» تاثیر افزایش تنش‌ها میان روسیه و اوکراین بر اقتصاد ایران را بررسی کرد
ارتعاشات جنگ بر روی اقتصاد جهان
حمله روسیه به اوکراین چه تبعاتی برای جهان و منطقه خواهد داشت؟
سایه سیاه جنگ
رئیسی در گفت‌وگو با پوتین:
گسترش ناتو به سمت شرق، تنش‌زا است
محمدرضا عارف:
طرح صیانت محصول قهر اکثریت مردم با صندوق‌های رای است
تشکر پوتین از اسد به دلیل موضع دمشق نسبت به مسئله اوکراین
چرا اسرائیل را باید بازنده بزرگِ جنگ اوکراین دانست؟
امیرسرتیپ رحیم‌زاده:
آمادگی نیروهای مسلح برای جنگ‌های احتمالی ضروری است
دلیل گرانی خشکبار چیست؟
قیمت سرسام‌آور آجیل در آستانه شب عید
