زخم کاری ریزگردها؛ پایتخت ایران آلوده‌ترین شهر جهان
ملیحه محمودخواه- تهران این روزها شرایط عجیب جوی را تجربه میکند که پیش از این، نمونه آن وجود نداشته است. تهرانی‌ها این روزها با گردوغباری مواجه شده‌اند که تا پیش از این تنها در فیلم‌ها در خورستان و هرمزگان می‌دیدند. حالا گردوغبارها درپی بی‌توجهی و عدم‌مدیریت درست پایشان را به مرکز ایران هم گذاشته‌اند. بدی ماجرا اینجاست که کارشناسان بر این باورند که این وضعیت اولین‌بار است که در تهران اتفاق افتاده، اما آخرین بار نخواهد بود و تا مردادماه هر چند وقت یکبار این شرایط در مرکز ایران دیده می‌شود و چه‌بسا از سد دفاعی کوه‌های البرز هم عبور کند و گیلان، گلستان و مازندران را نیز درگیر کند.
در حال حاضر، شاخص آلودگی هوا مرز 400 را رد کرده و این ماجرا سبب شده است که زنگ هشدار نارنجی برای تهرانی‌ها به صدا دربیاید و معنا و مفهوم آن هم این است که در حال حاضر در خانه‌هایتان بمانید و کمتر در شهر تردد کنید تا این جبهه هوا از مرز ایران عبور کند. این را هم باید گفت که شاخص کیفیت هوا (AQI) به پنج دسته اصلی تقسیم‌بندی می‌شود. بر اساس این تقسیم‌بندی از عدد صفر تا ۵۰ هوا «پاک»، از ۵۱ تا ۱۰۰ هوا «قابل قبول(سالم) یا متوسط»، از ۱۰۱ تا ۱۵۰ هوا «ناسالم برای گروه‌های حساس»، از ۱۵۱ تا ۲۰۰ هوا «ناسالم برای همه گروه‌ها»، از ۲۰۱ تا ۳۰۰ هوا «بسیار ناسالم» و از ۳۰۱ تا ۵۰۰ شرایط کیفی هوا «خطرناک» است.
شرایطی که اولین بار تجربه کردهایمصادق ضیاییان، مدیرکل مرکز پیش‌بینی و هشدار سریع سازمان هواشناسی در گفت‌وگو با «شهروندآنلاین» به این نکته اشاره میکند که این شرایط را در روز چهارشنبه گذشته پیش‌بینی کرده بودیم و این موج از ریزگردها را برای اولین‌بار است که در این سطح در تهران داشته‌ایم. این موج از غرب ایران وارد کشور شده است و تا روز یکشنبه نیز همچنان وجود دارد.
او به این نکته اشاره میکند که دو عامل دست‌به‌دست هم داده‌اند تا این شرایط ایجاد شود، اول گردوغباری است که از عراق بلند شده و نکته دوم هم خشکسالی است که مدت‌ها درگیر آن بوده‌ایم.
به اعتقاد مدیرکل پیش‌بینی و هشدار سریع سازمان هواشناسی این از معدود مواردی است که انسان نقشی در آن ندارد و خشکسالی و شرایط کم‌بارشی متهم اصلی آلودگی هوا هستند و تاکید میکند که بهتر است افراد سالخورده و آنهایی که مشکلات تنفسی دارند، از خانه خارج نشده تا در معرض گردوغبار قرار نگیرند.
خشکسالی که اولین زخم‌کاری‌اش را زددو سالی می‌شود که بارندگی‌ها در کشور کم شده و همه امیدی که برای ورود به ترسالی و گذر از خشکسالی در باران‌های سال 97 و 98 ایجاد شده بود، نقش بر آب شد. بارندگی‌ها در دو سال گذشته به کمترین حد خود در 50 سال اخیر رسید و این سبب شد که کم‌کم این خشکسالی‌ها شمشیرشان را از رو ببندند و خودی نشان دهند.
احد وظیفه، رئیس مرکز خشکسالی در گفت‌وگو با «شهروندآنلاین» به بحث خشکسالی‌ها و اثراتی که می‌توانند به دنبال داشته باشند، اشاره میکند و توضیح می‌دهد که تا روز یکشنبه این شرایط را در کشور داریم و با جبهه پربارشی که شنبه شب وارد کشور ما می‌شود، کم‌کم این وضعیت از بین می‌رود.
او می‌گوید: «این وضعیت نتیجه جبهه سردی است که در جنوب سوریه، عراق و کویت در حرکت بود و حالا از ایران عبور میکند.»
وظیفه با تاکید بر اینکه جبهه دوم فردا وارد کشور شده و از ایران عبور میکند، می‌گوید که جبهه هوایی که سبب بروز گردوغبار در کشور شده است، در عرض شمالی و بالای ایران بارندگی ایجاد میکند، اما در مسیر گذرش از شرق به غرب فاقد بارندگی است و این بارندگی کم سبب می‌شود که جبهه گردوغبار با سرعت باد همراه شود. این جبهه از کانون‌های گردوغبار وقتی از روی دریاچه‌هایی که آب ندارند، عبور میکند، گردوغبار را از سطح آنها بلند کرده و با خود همراه میکند.
به اعتقاد این کارشناس حوزه خشکسالی، این جبهه گردوغبارها را غرب به شرق با خودش حمل میکند، این در حالی است که غلظت آن از کویت و عربستان کمتر و در عرض جنوبی ایران بیشتر است. اما نکته اینجاست که این وضعیت با عبور جبهه پربارشی که فردا و پس‌فردا از ایران عبور میکند، از بین می‌رود.
به اعتقاد او امسال و سال گذشته میزان بارندگی‌ها بسیار کمتر از نرمال بوده و مدام‌بودن این خشکسالی‌ها سبب شده است که تالاب‌ها همه خشک شوند و نتیجه خشک‌شدن این تالاب‌ها هم این است که میزان چسبندگی خاک در این تالاب‌ها بسیار کاهش پیدا کند و با هر بادی این گردوغبار از زمین بلند شده و همراه با باد در فضا معلق شود.
وظیفه به این نکته اشاره میکند که در حال حاضر منبع این گردوغبارها دجله و فرات است. در گذشته این رودخانه‌ها پر بود و نیزارهای اطراف آن اجازه عبور این گردوغبارها را تا این اندازه نمی‌داد، اما بارندگی‌های کم سبب کاهش حجم آب رودخانه‌ها شده و خاک اطراف رودخانه‌ها را نیز سست کرده که اینها سبب شده با یک باد، خاک به‌راحتی جابه‌جا شود.
او در ادامه می‌گوید که شهروندان تا حد امکان از ترددهای غیرضروری اجتناب و حتما از ماسک استفاده کنند، زیرا این ماسک‌ها از ذرات یک میکرونی کرونا محافظت میکند و از آنجا که ذرات گردوغبار 10 میکرون است، نمی‌تواند از این ماسک‌ها عبور کند و می‌تواند سلامت افراد را تا حدودی حفظ کند.
تا مرداد ماه این وضعیت ادامه خواهد داشتمحمد اصغری، کارشناس هواشناسی در گفت‌وگو با «شهروندآنلاین» توضیح می‌دهد که از روزهای قبل هم اعلام شده چشمه‌های تولید گردوخاک که در عربستان، عراق و سوریه شکل گرفته، غالبا استان‌های مرزی ما را گرفتار میکند. این جبهه‌ها برای جریان‌های غربی غالب‌تر عمل کرده و این‌بار جاروب و به سمت مرکز حرکت کرده‌‌اند و به سمت شمال‌شرق می‌روند. تا زمانی که این چشمه‌ها در عراق فعال هستند، این اتفاق را داریم.
او تاکید میکند که ما با توجه به اتفاقات خاورمیانه و بارش‌های کمی که در این مدت داشته‌ایم، انتظار این اتفاق را داریم و نباید فکر کنیم که این ماجرا اولین و آخرین بار است و پیش‌بینی می‌شود که از فروردین تا مردادماه این گردوغبارها را هر چند وقت یکبار در تهران خواهیم داشت.
اصغری با اشاره به اینکه 12 استان در حال حاضر گرفتار گردوغبار هستند، ادامه می‌دهد که باید منتظر چشمه‌های گردوغبار باشیم. این میهمانان ناخوانده با جریان‌های بالای جو قوی در حرکت هستند و انتظار می‌رود که دامنه البرز را نیز طی کنند و در گیلان، گلستان و مازندران هم ظاهر شوند.
از خانه خارج نشویدعباس شاهسونی، رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت نیز با اشاره به شرایط و وضعیت کنونی هوا با تاکید بر اینکه کمتر افراد از خانه خارج شوند، ادامه می‌دهد: «این شرایط جوی و وجود گردوغبار سبب وقوع مرگ‌های زودرس بیماران قلبی و سالمندان می‌شود، به همین دلیل افرادی که بیماری‌های قلبی و تنفسی دارند، در این روزها کمتر تردد داشته باشند.»
او تاکید میکند که در این روزها افراد سالم بدون ماسک از خانه خارج نشوند و از فعالیت‌های ورزشی و طولانی‌مدت در خارج از خانه نیز اجتناب کنند.
رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت نیز می‌گوید افرادی که بیماری‌های زمینه‌ای دارند، این شرایط می‌تواند برای آنها مشکلات بیشتری به همراه داشته باشد.
۲۳ ایستگاه کیفیت هوای تهران در شرایط قرمزبراساس آخرین اطلاعات شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، در حالی شاخص لحظه‌ای هوای پایتخت ۴۹۱ و خطرناک است که کیفیت هوا در ۲۳ ایستگاه در شرایط قرمز و ناسالم برای همه گروه‌ها قرار دارد.
این در حالی است که تهران در روز جمعه آلوده ترین شهر جهان شناخته شد.
بر این اساس، کیفیت هوا تنها در سه ایستگاه شهرری منطقه ۲۰، شهرداری منطقه ۲ و دانشگاه شهید بهشتی منطقه یک در شرایط ناسالم برای گروه‌های حساس (نارنجی) است.
همچنین امروز آلوده‌ترین ایستگاه تهران شهرک چشمه منطقه ۲۲ با شاخص ۱۹۷ است.
بر این اساس شرکت کنترل کیفیت هوای تهران توصیه کرد: «در این شرایط خطرناک افراد باید از فعالیت‌های خارج از منزل خودداری کنند و از هرگونه فعالیت خارج از منزل که به طور متناوب طی مدت چندین ساعت انجام می‌دهند و سبب می‌شود نفس‌کشیدن تا حدی سخت‌تر از حالت طبیعی صورت گیرد، همچنین از هرگونه فعالیت شدید خارج از منزل که سبب می‌شود نفس‌کشیدن به‌سختی صورت گیرد، پرهیز کنند.»
همچنین اداره کل هواشناسی استان تهران به احتیاط در تردد درون‌شهری با توجه به کاهش دید و پرهیز از کوهنوردی و پرواز گلایدر و هواپیماهای سبک، پرهیز از کار روی سازه‌های مرتفع، محکم‌کردن سازه‌های موقت و پوشش گلخانه‌ها و آمادگی دستگاه‌های اجرایی برای پیشگیری از خسارات احتمالی هشدار داد.
