گردشگری کمر راست می‌کند/ کرونا چقدر به هتلداران ضرر زد؟
ملیحه محمودخواه|در سال‌های نه‌چندان دور، سفر یکی از برنامه‌های اصلی خانواده‌ها بود، اما از دی‌ماه سال 98 که بحث گرانی بنزین مطرح شد، حوزه گردشگری با چالش مهمی روبه‌رو شد و با گرانی خودرو و سایر خدماتی که به قیمت بنزین مربوط می‌شد، کم‌کم سفر از اولویت زندگی خانواده‌ها کنار گذاشته شد.
اما کرونا تمام معادلات این صنعت را بر هم زد، بحث فاصله‌گذاری اجتماعی به‌عنوان مهم‌ترین فاکتور پیشگیری از کرونا مطرح و قرنطینه‌های طولانی آغاز شد. در همان روزها بود که هتل‌ها تخفیف 50درصدی همزمان با جشن سال نو چینی برای مسافران این کشور در نظر گرفته بودند که شروع کرونا از چین این ماجرا را نیز کان لم یکن کرد. این تنها امیدی بود که هتل‌ها به آن دل بسته بودند تا از ورشکستگی که گران‌شدن بنزین برایشان رقم زده بود، خلاصی پیدا کنند که این موضوع نیز به نتیجه نرسید. این شرایط نامناسب سبب شد بسیاری از هتلداران ورشکست و مجبور به تغییر کاربری شوند.
این شرایط بد برای صنعت گردشگری و خصوصا هتلداری تا اسفندماه سال 1400 ادامه پیدا کرد، یعنی زمانی که خیلی از مردم واکسینه شدند و کرونا از اوج افتاد. وقتی بیشتر شهرهای کشور از روزهای طولانی ماندن در محدوده قرمز خارج شدند و رنگ زرد و آبی کرونایی روی نقشه نقش بست و محدودیت‌های کرونایی حذف شد، دوباره سفرها جان گرفت و تا حدودی احیا شد.
ضرر و زیان حوزه گردشگری تا حدودی جبران شد
مسیح‌الله صفا، رئیس جامعه هتلداران کیش که عضو هیأت رئیسه جامعه هتلداران کشور نیز هست، در گفت‌وگو با «شهروند» به این موضوع اشاره می‌کند که با آنکه کرونا بسیاری از هتلداران را متضرر کرد، اما آمار حذفی‌ها و هتل‌هایی که تغییر کاربری دادند، بسیار اندک بود.
او از وضعیت هتلداران در کیش می‌گوید: «از اول اسفند 98 که کرونا شروع شد تا آبان ماه 99 هتل‌ها در کیش بیش از 150هزار میلیارد ریال ضرر کردند، اما با وجود این، یک هتل هم تعطیل نشد. در این میان سازمان‌های متولی هیچ کمکی به ما نمی‌کردند، حتی سازمان تامین اجتماعی لیست بیمه را از ما قبول نمی‌کرد. آن عده از مدیران تامین اجتماعی که لیست بیمه را از ما دریافت کردند، چند ماه بعد با مبلغ جریمه، حق بیمه را دریافت کردند. این در حالی است که ما برای آنکه صنعت گردشگری روی پا بماند، تلاش کردیم هتل‌ها از پا نیفتند.»
صفا با تاکید بر اینکه تا 6 ماه هیچ پروازی جز پرواز پزشکی به این محدوده انجام نشد، ادامه می‌دهد: «فرهنگ روزهای کرونایی در بین مردم به‌شدت نهادینه شد و این سبب شد که کیش به عنوان شهر امن شناخته شود.»
او با تاکید بر اینکه در سه ماهه سال گذشته شرایط کمی در این محدوده بهتر شد، ادامه می‌دهد: «از آذر ماه سال 99 تا 15 فروردین 1400 سفرها دوباره اوج گرفت و این سبب شد تا حدود 50 درصد از ضرر و زیانی که این صنعت به آن گرفتار شده بود، جبران شود. طبق معمول به دلیل امتحانات پایان سال، اردیبهشت و تیر دوباره شرایط رکود حاکم است و امیدواریم از مرداد ماه دوباره سفرها به حالت عادی برگردد.»
وی به افزایش قیمت‌ها نیز اشاره می‌کند و معتقد است گرانی در همه ابعاد زندگی افراد تاثیر می‌گذارد و در حوزه گردشگری نیز بی‌تاثیر نخواهد بود. او می‌گوید: «معافیت مالیاتی بزرگ‌ترین مزیت مناطق آزاد بود که حذف شد و در واقع ما همه راه‌های گردشگری را محدود می‌کنیم که این به نفع ما نخواهد بود.»
آسیب کرونا به بخش گردشگریکرونا که آمد، یکی‌یکی تورهای داخلی و خارجی به خاطر ترس از ابتلا به کرونا کنسل شد. این اتفاق در شهرهای شلوغی مانند مشهد، اصفهان و شیراز که تردد بیشتری داشتند، نمود بیشتری داشت، حتی متولیان تورهای طبیعت‌گردی یک یا دو روزه نیز اقدام به لغو برنامه‌های خود می‌کردند که در پی این لغو‌ها، ضرر هنگفتی هم به مشاغل مرتبط با گردشگری وارد می‌آمد.
آمار نشانگر این موضوع است که شیوع بیماری کرونا در کشور خسارت‌های زیادی به کسب‌وکارهای حوزه گردشگری، صنایع دستی و میراث فرهنگی وارد کرده است؛ به‌طوری که جمع کل خسارت ناشی از کرونا در حوزه گردشگری و صنایع دستی، ۱۱۸ هزار و ۲۹۸ میلیارد ریال برآورد شده است.
حذف سفرها و مشکلاتی که در حوزه گردشگری به وجود آمد، در تعطیلات نوروزی سال 98 بیشتر خودش را نشان داد و این آسیبها بیشتر شد، زیرا در بازه زمانی پنج سال قبل از آن، که از ابتدای اسفندماه تا پایان فروردین‌ماه شروع می‌شد، حدود یک میلیون گردشگر ایرانی به مسافرت خارجی می‌رفتند و حدود ۸۵۰ هزار گردشگر خارجی در این مدت به کشور وارد می‌شدند. همچنین در این مدت حدود ۲۰ میلیون نفر سفر داخلی با ۷۵ میلیون شب اقامت داشتند. ایران در سال ۱۳۹۸ تا قبل از ورود کرونا، میزبان حدود هشت میلیون گردشگر خارجی بود که به همین دلیل در این سال از نظر میزان رشد در جذب گردشگر خارجی در میان سه کشور اول جهان قرار گرفت.
اما کرونا چرخ این صنعت را حسابی از کار انداخت. این تنها مربوط به خود هتل‌ها و سفرها نبود. مشاغل زیادی در این بین وجود داشتند که وابسته به این صنعت بودند؛ مانند حمل و نقل، غذا، مراکز بومگردی و ده‌ها شغل دیگر که از این ماجرا متاثر شدند.
آمارهای وزارت گردشگری و میراث فرهنگی نشان می‌دهد که بیشترین برآورد خسارت مربوط به خراسان رضوی با ۱۸۴ هزار و ۵۵۰ میلیارد ریال است و کمترین برآورد خسارت هم مربوط به استان خوزستان با ۲۴۲ میلیارد ریال است.
صنعتی که کرونا آن را زمینگیر کردجمشید حمزه‌زاده، رئیس جامعه هتلداران ایران در گفت‌وگو با «شهروند» می‌گوید: «ورود ویروس کرونا به کشور از سال 1398 این صنعت را با مشکلات بسیار روبه‌رو کرد و در واقع کمر این صنعت را شکست و این ماجرا تا اواخر پاییز سال گذشته ادامه پیدا کرد.»
اما به اعتقاد او، این تنها کرونا نبود که فرصت گردشگری را از بین برد، بلکه تحریم‌ها و محدودیت‌هایی که گردشگران خارجی برای ورود به ایران داشتند نیز در این میان بی‌تاثیر نبود. شرایط اقتصادی مردم هم مزید بر علت بود و سبب شد که بسیاری از مردم عطای سفر را به لقای آن ببخشند.
او بر این باور است که بسته شدن مرزهای زمینی و هوایی همسایگان ایران، لغو پروازهای خارجی، کنسل شدن بیشتر تورهای زیارتی، طبیعت‌گردی و خارجی و حتی لغو برنامه‌های فرهنگی و مذهبی در این دوران به دلیل ترس از کرونا و رعایت پروتکل‌های بهداشتی باعث شد که فعالیت‌های مرتبط با گردشگری ضرر هنگفتی تجربه کنند. این فعالیت‌ها شامل آژانس‌ها، هتلداران و مهمان‌پذیران، کارشناسان گردشگری، رستوران‌ها و… می‌شود که همگی زیان قابل توجهی دیدند و البته راهکاری هم به غیر از توقف یا محدود کردن این فعالیت‌ها وجود نداشت.
حمزه‌زاده به این موضوع اشاره می‌کند که راه چاره‌ای جز تحمل این وضعیت وجود نداشت و با وجودی که کمر این صنعت زیر بار این فشارها خم شده بود، اما دوباره توانستیم سر پا بایستیم. امسال عید شرایط بسیار بهتر از دو سال گذشته بود و اگر به امید خدا کرونا همچنان سیر نزولی‌اش را ادامه دهد و از بین برود، قطعا شرایط گردشگری رونق بهتری خواهد گرفت.
