روزنامه همدلی
1396/04/13
برجام و سه نگاه تاریخی
فرخنده قربانی مقدم- مذاکرات برجام انجام شد و تحلیل و تفسیرهای گوناگون درسطح وسیعی توسط جناحهای مختلف درمورد آن ونتایج مذاکرات صورت گرفته و میگیرد.بیشترین نقد و انتقادی که به این مذاکرات شده و میشود این است که برخی از مخالفان برجام معتقدند که اصولا این مذاکرات نمیبایست انجام میشد و چرا به آمریکا اعتماد شده است و اینکه ما امتیازات یک طرفهای را به آمریکاییان دادهایم.در این فرصت برای تشخیص بهتر رفتار اصولی در مورد این موضوع، سه فلاشبک تعیین کننده تاریخی به موارد مشابه میزنیم:یکی صلح پیامبر باکفار قریش و دیگر نظر کلی امام راجع به رابطه با آمریکا و سوم نرمش قهرمانانه از نظر مقام معظم رهبری.
نگاهی کوتاه به این صلح مهم که با وجود مخالفت تعداد زیادی از اصحاب، نتایج تعیینکنندهای برای جامعه اسلامی داشت میاندازیم:
«ماجرای صلح حدیبیه،صلح پیامبر با کفار قریش»
پیامبر پس از مدتی که در مدینه میماند تصمیم میگیرد، برای اولین بار عازم مکه شود. ایشان در این سفر حتی از غیرمسلمانان هم برای سفر حج دعوت میکنند و برای اینکه به حاکمان مکه بفهمانند که قصد جنگ در ماه حرام را ندارند، ازهمان مدینه لبیک میگوید و لباس احرام میپوشد و به یارانش هم میگوید سلاح همراه نیاورند جز سلاح مسافر که یک شمشیر بوده و رسم متداول همه سفرها بوده است که با واکنش بعضی اصحاب از جمله«عمربن خطاب» روبهرو شدند.
مسلمانان به حدیبیه رسیدند، در آنجا به پیامبر(ص) خبر رسید که مکیان،گروه انبوهی از مردم و سیاهان حبشه و همپیمانان خود را گردآوری کردهاند و قسم یاد کردهاند که مانع ورود مسلمانان به مکه شوند. سلم به امر پیامبر، از بیراهه مسیر خود را به سوی مکه ادامه داد تا با جنگجویان قریش مواجه نشود.
در این مسیر، مسلمانان برای اولین بار نماز خوف بهجا آوردند، تا مراقب حملات احتمالی دشمن از اطراف باشند.
پیامبر(ص) زمانی که لجاجت قریش را برای عدم ورود مسلمانان به مکه و جنگ مشاهده کردند، پیشنهاد صلح را مطرح کردند.(۱)
حُدَیبیه، پیمان صلحی که در سال ششم هجری بین حضرت محمد(ص) و مشرکان مکه امضا شد و در سوره فتح به آن اشاره شده است.
از جمله مفاد این صلحنامه این بود که هر کس بدون اجازه ولیاش از قریش به محمد(ص) بپیوندد به قریش باز گردانده خواهد شد اما از مسلمانان هر کس به قریش پناهنده شد، به پیامبر(ص) بر نگردانده خواهد شد.
پیامبر چون به فواید این صلح آگاه بود، انعطاف زیادی نشان داد که موجب انتقاد و خشم برخی صحابه شد و حتی سخنان درشت و سوالات طعنهآمیزی در مورد پیامبر از آنان شنیده میشد.
نمونهای از انعطاف پیامبر، قبول درخواست سهیلبن عمرو بود مبنی بر حذف «بسماللّهالرحمنالرحیم» از ابتدای صلحنامه و نیز حذف عنوان «رسولاللّه» بعد از نام آن حضرت و نوشتن «محمدبن عبداللّه» بهجای آن.
بسیاری از صحابه پیامبر(ص) صلحنامه را انکار و معترض بودند و بیشترین اعتراض را عمربنخطاب به پیامبر کرد.(2)
اعتراضها به گونهای بود که وقتی صلحنامه نوشته شد، رسولخدا(ص) به صحابه خود فرمودند: «بلند شوید و شتران خود را قربانی کنید، سر خویش را بتراشید.»؛ اما هیچ از آنان به فرمان پیامبر(ص) اعتنایی نکردند. رسولخدا(ص) سه بار این را تکرار کرد و هیچ کس اجابت نکرد. بعد از مدتی، عدهای از اصحاب سرها را تراشیدند که پیامبر(ص) برای آنان از خداوند طلب رحمت کرد.(3)
در راه بازگشت از حدیبیه به مدینه، سوره فتح بر پیامبر نازل شد که در آن از فتحی آشکار سخن گفته شده است.
در واقع صلح حدیبیه به ما میآموزد، انقلابی بودن صرفا به این معنا نیست فقط باید شمشیر را از رو بست و با زبان خشونت با مخاطب صحبت کرد، بلکه گاهی باید با مذاکره و حتی دادن امتیازات مشخص، به دستاوردهای بزرگ،ازجمله جلوگیری از یک جنگ خونین، دست پیدا کرد.
«رابطه با آمریکا از دیدگاه امام خمینی(ره)»
حضرت امام (س) کاملا بین رابطه (Relationship) ، وابستگی (dependency و تسلط ( (dominatio- تمایز قایل بودند. در نقل قول ذیل، این نکته روشن است.
سوال: حضرت آیتالله، آیا شما خواهان قطع تمام روابط ایران با قدرت ای خارجی هستید یا اینکه مایل به ادامه این روابط میباشید و در صورت قطع این روابط آیا سیاست شما بسیار شدید و مخالف خواهد بود؟جواب: «خیر، ما خواهان قطع روابط نیستیم، ما خواهان قطع وابستگیهای ایران به دول خارجی هستیم که اکنون، شاه ایران را وابسته به امریکا و سایر دول کرده است.» (4)
سئوال: شما اخیرا گفتهاید که اگر امریکا سیاست تسلطجویی خود را در برابر ایران تغییر دهد شما حاضر خواهید بود در روابط خود با امریکا تجدیدنظر کنید، منظور شما از این مطلب چیست؟
جواب:«اگر امریکا به نحو صحیح رفتار کند و در امور داخلی ما مداخله نکند و مشاوران خود را که در امور کشور ما دخالت دارند فرا خواند، ما نیز به آنها احترام خواهیم گذاشت.» (5)
در این دوره حضرت امام با قضایا رفتاری کاملا حکیمانه و همراه با شناخت و اندیشه داشتند و سعی میکردند با واقعبینی هرچه بیشتر اقدامات امریکا را تحت نظر داشته باشند و براساس اعمال و رفتار امریکا اقدام به پاسخگویی کنند تا اگر امریکا نسبت به انقلاب اسلامی حسن نیت به خرج بدهد، مسلما روابط حسنه برقرار کنند و در غیر این صورت برقراری رابطه با امریکا را منع کنند. برای تشریح بهتر وضعیت، سخنان ذیل قابل توجه است:
سئوال: آیا شما میخواهید ماندن تکنسینها و مستشاران را در ایران ببینید؟
جواب: در این مورد هر یک از این گروهها و نقش آنها در ایران و میزان احتیاج کشور به آنها، حکومت آینده مطالعه وبررسی میکند و تصمیم میگیرد. حکومت آینده هیچ تعهدی در برابر ملت جز حفظ منافع و مصالح آنها ندارد.(6)
مسئله مهمتر، اینکه امام خمینی، هر موضوعی را منوط به رای مردم میدانستند، و این نکته را در اولین سخنرانی خود درجمع عظیم مردم در بهشت زهرا، به این شکل بیان میکنند که من به پشتوانه این ملت تودهن این دولت میزنم. یعنی در واقع اگر مردم موافق باشند میتوان در دهان دولتی زد یا با وی رابطه داشت.
«رابطه با کشورها بر اساس نرمش قهرمانانه»
اتفاقا مقام معظم رهبری نیز در زمینه رابطه با کشورهای دیگر اصل «نرمش قهرمانانه» را مطرح میکنند که با توجه به حفظ اصول و اهداف انقلاب و نظام جمهوری اسلامی میشود، در جاهایی با کشورهایی که حتی اگر سر دوستی با کشور ما را ندارند، روابطی داشت. در فرازی از سخنان ایشان آمده است: «عرصه سیاست خارجى میدان نرمشهاى قهرمانانه است، اما نرمشى که در برابر دشمن تیز باشد. بنا بر این دیپلماتهاى ما باید در مواضع اصولى خود مستحکم بایستند و استقامت و پایمردى حضرت امام خمینى(رض) را الگوى خود قرار دهند.»ایشان سال 92در جمع فرماندهان و مسئولان سپاه فرمودند: «ما مخالف با حرکتهاى صحیح و منطقى دیپلماسى هم نیستیم؛ چه در عالم دیپلماسى، چه در عالم سیاستهاى
داخلى. بنده معتقد به همان چیزى هستم که سالها پیش اسمگذارى شد «نرمش قهرمانانه»؛ نرمش در یک جاهایى بسیار لازم است، بسیار خوب است؛ عیبى ندارد، اما این کشتىگیرى که دارد با حریف خودش کشتى میگیرد و یک جاهایى به دلیل فنّى نرمشى نشان میدهد، فراموش نکند که طرفش کیست؛ فراموش نکند که مشغول چه کارى است؛ این شرط اصلى است؛ بفهمند که دارند چهکار میکنند، بدانند که با چه کسى مواجهند، با چه کسى طرفند، آماج حملهى طرف آنها کجاى مسئله است؛ این را توجّه داشته باشند.»
باتوجه به صحبتهای امام و داشتن یک رابطه عادلانه با آمریکا و دیدگاههای آیتالله خامنهای مبنی بر «نرمش قهرمانانه»فرصتهای مناسبی که در زمان اوباما وجود داشت میشد در عین حفظ کرامت و اهداف کشور، چالشهای دو کشور را کاهش داد و در حقیقت به صورتی رفتار کرد که جلوی بهانههای بیدلیل این کشور را گرفت.
در این زمان، و مخالفت های زیادی که با نام پیروی از امام خمینی یا الگوگیری ازپیامبر و انقلابی بودن با مذاکرات برجام میشود ،مطالعه گفتار و رفتار پیامبر، ائمه و امام خمینی و رهبر معظم انقلاب، حقایق قابل اعتنایی را روشن میکند که بعضی از این مخالفتها، پایه عقلانی، منطقی و شرعی متقنی ندارد و میبایست در همه شرایط، صلاح مملکت را با عقلانیت وشرع واقعی درنظر گرفت.
*پینوشتها در دفتر روزنامه موجود است
پربازدیدترینهای روزنامه ها
سایر اخبار این روزنامه
رهبر انقلاب اسلامی در دیدار رئیس و مسئولان قوه قضاییه: قوه قضاییه پرچمدار حمایت از آزادیهای مشروع مردم شود
علیرغم مخالفت دلواپسان داخلی و خارجی قرارداد ۸۴میلیارد دلاری با توتال امضا شد شکست پروژه « ایرانهراسی»
روحانی در کنفرانس بینالمللی مقابله با گرد و غبار، تاکید کرد
به بهانه سالروز درگذشت عباس کیارستمی جهانیترین چهره سینمای ایران
ابراز احترام خاص مشاور روحانی به آیتالله جنتی خبرساز شد جنجالهای یک دستبوسی
علیرضا زاکانی به فاصله چند روز سخنانش را درباره آتشبس به دولت پس گرفت آتشبس اصولگرایی دوام نیاورد
ولیالله شجاعپوریان آن روی سکه فشار بر روحانی!
برجام و سه نگاه تاریخی
وزارت خارجه: اطلاق تحریمهای جدید به اقدام اخیر اتحادیه اروپا، نادرست و غیردقیق است