پاتک غرب به جاده ابریشم چینی

گروه ۷ یا جی ۷ متشکل از کشور‌های امریکا، آلمان، ایتالیا، بریتانیا، فرانسه، ژاپن و کانادا است که نشست سران آن طی روز‌های اخیر در ارتفاعات کوه‌های آلپ برگزار شد. همان طور که انتظار می‌رفت، موضوع تهاجم روسیه به اوکراین در این بیش از چهار ماه یکی از محور‌های اصلی این نشست بود که این بار هم ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، مثل نشست‌های مشابه قبلی حضور مجازی در بین رهبران گروه ۷ داشت. با این حال، روسیه و جنگ اوکراین و کمبود انرژی ناشی از آن در بازار جهانی یا تغییرات آب و هوایی تنها موضوعات مهم این نشست نبودند، بلکه مسئله تقابل با چین در عرصه اقتصادی نیز موضوع مهم دیگری بود که رهبران هفت کشور در این گروه به آن پرداختند.
طرح این هفت کشور برای تقابل با چین به نام «همکاری برای زیرساخت و توسعه جهانی» است که گفته می‌شود گروه ۷ می‌خواهد با این طرح با طرح چینی «کمربند و جاده چین» مقابله کند. طرح کمربند و جاده طی یک دهه گذشته اصلی‌ترین محور اقتصادی و سیاسی چین بوده تا اینکه جاده ابریشم باستانی را در قالب مسیری تازه احیا کند و علاوه بر مسیر زمینی، مسیر دریایی نیز به عنوان جاده ابریشم دریایی به آن اضافه شده است. گفته می‌شود که بیش از ۱۴۶ کشور به این طرح پیوسته‌اند و پکن طی این دهه بیش از ۳۰۰/۱ میلیارد دلار هزینه کرده است. پکن با این طرح از یک سو به دنبال ایجاد مسیر امن تجاری از ایالت‌های غربی و شرقی خود با دو مسیر خشکی و دریایی به سمت قاره اروپا است و از سوی دیگر، زمینه‌ای برای توسعه اقتصادی کشور‌های درگیر این طرح فراهم کند. همین موضوع نگرانی اصلی امریکا از سال‌ها قبل بوده، چرا که می‌ترسد با تحقق اهداف جاده ابریشم چینی، زمینه‌های نفوذ خود را دست‌کم در مسیر این جاده از دست بدهد و به این وسیله، جهان چندقطبی بتواند در مقابل یکه‌تازی‌های آن قرار بگیرد. به این جهت است که با وجود تلاش واشنگتن برای کشاندن کشور‌های اروپایی به رویارویی با جاده ابریشم چینی، موفقیت چندانی به دست نیاورده و طرح‌های شکست خورده به نام‌های «دروازه جهانی
(Global Gateway) و «دنیایی بهتر بسازیم (B۳W)» از سوی اتحادیه اروپا و امریکا از مصادیق این موضوع بودند. این طرح‌ها مثل طرح اخیر به دنبال سرمایه‌گذاری در کشور‌های در حال توسعه بود که حتی از جذب ۴ هزار میلیارد دلار سرمایه صحبت می‌شد، اما به دو دلیل واقع‌بینانه نبودن جذب این حجم از سرمایه و رقابت نه چندان پنهان بین امریکا و اتحادیه اروپا، این طرح‌ها محکوم به شکست بودند. حالا جنگ اوکراین باعث شده امریکا مجال بیشتری برای کشاندن دیگر کشور‌های عضو گروه ۷ به خصوص اروپایی‌ها به تقابل چین بدهد، جدای از اینکه به نظر می‌رسد ۶۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری طی پنج سال آینده حاکی از نگاه واقع‌بینانه‌ای از سرمایه‌گذاری در این طرح است. با این حال، هنوز مشکل رقابت بین اتحادیه اروپا و حتی تعامل اقتصادی امریکا با چین به قوت خود باقی است. در واقع، چین طی سال‌های اخیر نشان داده از چنان قدرت اقتصادی برخوردار است که می‌تواند از اقدامات تنبیهی اقتصادی برای برخورد با اعمال تحریک‌آمیز دیگر کشور‌ها استفاده کند و این عامل می‌تواند دست‌کم برخی از شرکای اروپایی را برای مشارکت فعال در همکاری برای زیرساخت و توسعه جهانی دچار تردید کند. گذشته از این، نحوه واکنش نسبت به جنگ اوکراین از سوی کشور‌های در حال توسعه نشان داد که این کشور‌ها آگاه به نیات استعماری غرب هستند و چندان تمایلی به همسویی با آن ندارند و این مانع قابل‌توجهی در برابر این طرح غربی است. حجم بالایی از کشور‌های درگیر در کمربند و جاده چینی را هم باید به این عوامل اضافه کرد که فعالیت‌های عمرانی در بخش قابل‌توجهی از آن‌ها شروع شده و به نظر نمی‌رسد که آن‌ها حاضر باشند نقد چینی را به نسیه غربی بفروشند. به این ترتیب، طرح امریکایی-اروپایی «همکاری برای زیرساخت و توسعه جهانی» می‌تواند روی کاغذ پاتکی به جاده ابریشم چین باشد، اما تا تحقق واقعی این پاتک راه زیادی در پیش است و پکن در این مدت در مسیر خود در جاده ابریشم پیش می‌رود.