روزنامه وطن امروز
1401/06/27
شانگهای مسیر عبور از تحریم‌ها
گروه اقتصادی: یک سال پس از پذیرش خواست ایران برای عضویت کامل در سازمان همکاری شانگهای که منجر به تبدیل عضویت کشورمان از عضو ناظر به عضو اصلی شد، هفته گذشته در بیست‌ودومین اجلاس سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای، عضویت رسمی جمهوری اسلامی ایران در این سازمان اعلام شد. کشورمان از این پس به عنوان عضو اصلی این سازمان مهم منطقه‌ای با کشورهای عضو همکاری و تعامل خواهد داشت. به گزارش «وطن‌امروز»، جمعه ۲۵ شهریور در بیست‌ودومین اجلاس سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای که به میزبانی ازبکستان در شهر سمرقند برگزار شد، به صورت رسمی، عضویت کامل ایران در سازمان شانگهای توسط رئیس‌جمهور ازبکستان اعلام شد. اسناد عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای ۲۳ شهریور به امضای حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه رسید. همچنین پیش از عزیمت رئیس‌جمهور کشورمان به سمرقند، لایحه عضویت ایران در این نهاد اقتصادی منطقه‌ای برای طی مراحل قانونی تقدیم مجلس شورای اسلامی شد. سران کشورهای چین، روسیه، هند، ایران، ازبکستان، قزاقستان، بلاروس، ترکیه، آذربایجان، قرقیزستان، پاکستان، مغولستان، تاجیکستان و ترکمنستان و «ژانگ مینگ» دبیرکل سازمان همکاری شانگهای و «روسلان میرزایف» رئیس کمیته اجرایی ساختار منطقه‌ای ضدتروریسم سازمان همکاری شانگهای در بیست‌ودومین اجلاس سازمان همکاری شانگهای حضور داشتند. اجلاس سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای هر ساله با محوریت موضوع استراتژی همکاری‌های چندجانبه و حوزه‌های اولویت‌دار توسعه، رسیدگی به موضوعات مهم و تقویت همکاری‌های اقتصادی و سیاسی اعضا برگزار میشود. حجت‌الاسلام والمسلمین سیدابراهیم رئیسی که به دعوت رسمی همتای ازبکستانی خود به سمرقند سفر کرده بود، سفر 3 روزه خود را از روز چهارشنبه ۲۳ شهریور آغاز کرد که در روز نخست سفر و پس از نشست‌های دوجانبه میان سران تهران و تاشکند ۱۷ سند همکاری میان 2 کشور امضا شد. اسناد عضویت ایران در سازمان شانگهای نیز در روز نخست به امضای حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه رسید. در روز دوم این سفر نیز رئیسی با سران کشورهای روسیه، پاکستان، تاجیکستان، قرقیزستان و دبیرکل سازمان همکاری شانگهای دیدار و گفت‌وگو کرد و توسعه روابط همسایگی و منطقه‌ای را سیاست اصولی جمهوری اسلامی ایران برشمرد. دیدار با تجار ایرانی در ازبکستان، حضور در جمع نمازگزاران مسجد سمرقند و غرس نهال یادبود از دیگر برنامه‌های رئیس‌جمهور در روز دوم سفر بود. رئیس‌جمهور کشورمان همچنین با روسای جمهوری چین و بلاروس دیدار کرد و پس از حضور در اجلاس، تاشکند را به مقصد تهران کرد. * از رقیب ناتو تا اتحادی به اندازه نیمی از جهان سازمان شانگهای سال ۱۹۹۶ توسط رهبران چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان با هدف برقراری موازنه در برابر نفوذ آمریکا و ناتو در منطقه پایه‌گذاری شد و در ابتدا نامش گروه «شانگهای ۵» بود. اندکی بعد ازبکستان هم در سال ۲۰۰۱ به این سازمان پیوست و این سازمان رسماً به «سازمان همکاری شانگهای» تغییر نام داد. 2 کشور چین و روسیه نقشی اصلی و تعیین‌کننده در سازمان شانگهای بر عهده دارند. سال ۲۰۱۵ این سازمان با عضویت هندوستان و پاکستان موافقت کرد و این کشورها در کمتر از 2 سال همه شرایط برای عضویت کامل این سازمان را اجرا کردند و عضویت این 2 کشور در اجلاس رهبران کشورهای عضو این سازمان در ژوئیه ۲۰۱۷ در آستانه، پایتخت قزاقستان، به تصویب رسید. * اهداف سازمان همکاری شانگهای ۱- توسعه همکاری‌های سیاسی، امنیتی و اقتصادی ۲- تقویت اعتماد و حسن همجواری ۳- حفظ ثبات در کشورهای عضو ۴- حفظ صلح، ثبات و امنیت در منطقه ۵- مقابله با تروریسم، قاچاق انسان و مواد مخدر * مزایای تجاری عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای بزرگ‌ترین تولید‌کننده و مصرف‌کننده انرژی در جهان هستند. سال ۲۰۰۳ نخستین تفاهمنامه اقتصادی میان کشورهای عضو این سازمان منطقه‌ای به امضا رسید و چین پیشنهاد کرد برنامه بلندمدتی برای تشکیل منطقه آزاد تجاری در این سازمان تهیه شود. مهم‌ترین مزیت‌های تجاری ایران در سازمان همکاری شانگهای را باید در بخش انرژی جست‌وجو کرد، زیرا ایران از نظر داشتن ذخایر نفت چهارمین کشور و از نظر داشتن ذخایر گاز دومین کشور مهم جهان است و اگر در مجموع حساب کنیم ایران مهم‌ترین کشور دارای ذخایر انرژی جهان است، بنابراین مزیت‌های ایران در این سازمان عبارتند از: الف- همکاری در صادرات منابع انرژی تجدیدنا‌پذیر (نفت و گاز) البته با توجه به ضرورت ایجاد ارزش افزوده ب- همکاری درباره توسعه فناوری‌های انرژی تجدیدپذیر * ظرفیت بهره‌گیری از منابع تجدیدپذیر منابع انرژی تجدیدپذیر (نور خورشید، باد، آب، بیوماس، زمین گرمایی و...) در ایران بسیار قابل توجه است که متاسفانه از آن استفاده نمی‌شود. ایران حالا به عضویت سازمان همکاری شانگهای درآمده و دولت فرصت دارد روابط تجاری خود با کشورهای عضو را سامان بخشد. از سوی دیگر موضوع برنامه هفتم پیشرفت است که دولت می‌تواند برنامه‌های خود را با توجه به اهدافش در این سازمان تنظیم کرده و آن را به اجرا گذارد. در وضعیت فعلی دولت باید به طور جدی در پیشبرد دیپلماسی اقتصادی خود موضوع انرژی‌های تجدیدپذیر را در دستور کار قرار دهد و سیاست‌گذاری‌های لازم را انجام دهد. در این میان چین از جمله کشورهایی است که در زمینه فناوری می‌تواند با کشورمان همکاری موثری داشته باشد. * صنایع پایین‌دستی نفت و شانگهای عضویت در سازمان همکاری شانگهای با توجه به سرمایه‌گذاری در حوزه پتروشیمی می‌تواند برای ما فرصت تلقی شود. مقرر شده ۵۵ میلیارد دلار در بخش پتروشیمی کشور سرمایه‌گذاری شود که بخشی از آن انجام شده است. ظرفیت ما و ظرفیت چین نشان می‌دهد سازمان شانگهای فرصتی برای ما است، زیرا از ۳۶۰۰ میلیارد دلار گردش مالی این حوزه تنها ۱۴۵۰ میلیارد دلار متعلق به چین است و سازمان همکاری شانگهای از چند منظر برای ما اهمیت دارد: ۱- افزایش صادرات نفت، گاز و محصولات پتروشیمی ۲- درآمدزایی از حمل‌و‌نقل و ترانزیت کالا ۳- جلب سرمایه‌گذاری خارجی و ارزآوری به طور کلی مزایای عضویت در سازمان همکاری شانگهای اینگونه است: ۱- تقویت مزیت‌های ترانزیتی کشور ۲- تامین بخشی از نیاز‌های مالی کشور از طریق کنسرسیوم بین بانکی ۳- ارائه طرح‌های ابتکاری ایران و کوشش برای عملیاتی کردن آنها ۴- مشارکت همزمان در 2 مگاپروژه «ابتکار کمربند و راه» و «اتحادیه اقتصادی اوراسیا» * سهم اقتصادی از جمعیت نصف جهان عضویـت کشـور‌ها در سـازمان همـکاری شـانگهای موجـب یکپارچگـی تصمیـم‌گیـری‌های اقتصـادی آنهـا و تاثیرگذاری بیشـتر در عرصـه اقتصـاد جهانـی شـده اسـت. سـازمان همکاری شـانگهای با توجه به حضـور 2 عضو دائم شـورای امنیت سـازمان ملل متحد، نیمـی از جمعیـت جهـان، حضـور 3 کشـور گروه بریکس، حجم اقتصـادی ۲۳ هزار میلیـارد دلاری و تجارت داخلی بیـش از ۳۰۰ میلیـارد دلاری، از ظرفیـت بالایی بـرای گسترش تجارت ایران با این سـازمان برخوردار اسـت. * رایزنی برای رفع موانع مبادلات بانکی و مالی رئیس سازمان توسعه تجارت درباره توافقات انجام شده برای همکاری‌های هرچه بیشتر بین ایران و دیگر کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای گفت: در برنامه‌های اجلاس شانگهای، رؤسای‌جمهور عضو پیمان، اعضای ناظر و شرکا صحبت‌های خوبی را مطرح کردند. علیرضا پیمان‌پاک افزود: در چند مورد تاکیداتی شد که یکی از این موارد، تجارت کالا بود تا از فرصت اجلاس استفاده و برای توسعه تجارت بین کشورهای عضو شانگهای اقدامات لازم انجام شود. * 9 میلیارد دلار صادرات به اعضای شانگهای در 5 ماه وی گفت: در 5 ماه نخست سال 1401 رشد قابل توجهی در تجارت با اعضای شانگهای داشتیم و صادرات ما بیش از ۹ میلیارد دلار بود. این نشان از دیپلماسی فعال درباره کشورهای عضو شانگهای دارد. پیمان‌پاک اظهار داشت: در جلساتی که رئیس‌جمهور با رؤسای کشورهای عضو شانگهای داشت بر توسعه تجارت و رفع موانع و چالش‌ها تاکید شد. در بحث مالی و بانکی با کشورهایی مثل روسیه، بلاروس و قزاقستان، اقدامات خوبی انجام داده‌ایم تا از مسیرهای جایگزین استفاده کنیم. علاوه بر این حذف دلار و یورو در دستور قرار داده خواهد شد و به طرف‌های مقابل پیشنهاد استفاده از بیمه‌ها و کانال‌های مالی جدید که بانک مرکزی ما در نظر گرفته، ارائه شد. رئیس سازمان توسعه تجارت بیان داشت: رئیس‌جمهور تاکید بر توسعه تجارت آزاد داشتند، ما تجربه خوبی را در حوزه اوراسیا داشتیم. ۸۰ درصد اقدامات به نتیجه رسیده، آذر ماه بحث کارشناسی را نهایی خواهیم کرد و مورد امضا قرار می‌گیرد و برای تصویب به مجالس می‌رود. این نخستین تجربه تجارت آزاد ما خواهد بود. کشورهای اوراسیا اکثرا عضو سازمان شانگهای هستند و رئیس‌جمهور پیشنهاد دادند بحث تجارت آزاد را در حوزه شانگهای نیز دنبال کنیم. * توسعه کریدور شمال- جنوب وی گفت: موضوع دیگری که رئیس‌جمهور مطرح کردند، استفاده از ظرفیت‌های ترانزیتی بین اعضای سازمان شانگهای است. ما کریدور شمال- جنوب را داریم و در چند ماه اخیر بر آن تمرکز کردیم و ظرفیت‌های ترانزیتی را توسعه دادیم اما حجم کار وسیع و نیازمند مشارکت اعضای شانگهای است. پیمان‌پاک با بیان اینکه اعضای سازمان شانگهای آمادگی خود را برای مشارکت در توسعه زیرساخت‌ها اعلام کردند، درباره جذب سرمایه‌گذاری بیان داشت: در جلسه رئیس‌جمهور کشورمان با رئیس‌جمهور روسیه، درباره کریدور شمال- جنوب بحث و بر 2 موضوع تاکید شد؛ موضوع اول تکمیل خطوط راه‌آهن رشت- آستارا و موضوع دوم افزایش ناوگان دریایی در خزر و توسعه بنادر شمالی خزر بود. رئیس سازمان توسعه تجارت تصریح کرد: در حوزه شرق- غرب صحبت‌های جدی با کشور چین مطرح شد تا این ظرفیت‌ها را توسعه دهیم. در حال حاضر ظرفیت‌هایی را برای توسعه کالایی داریم اما وقتی بخواهیم تجارت را با کشورهای عضو شانگهای توسعه دهیم، باید زیرساخت‌های‌مان را توسعه دهیم و به ابزارهایی مانند کشتی، واگن و... نیاز داریم. * توافق گمرکی ایران با آذربایجان و روسیه وی افزود: در حوزه بحث‌های نرم و گمرکات، مشابه توافقنامه‌ای که چند ماه گذشته بین ۳ کشور ایران، آذربایجان و روسیه امضا شد، با سایر کشورها نیز مذاکراتی انجام شده است. تمام این اقدامات منجر به توسعه تجارت و ایجاد درآمد پایدار برای جمهوری اسلامی میشود. پیمان پاک درباره تشکیل بازار برق منطقه شانگهای گفت: بزرگ‌ترین تولید‌کنندگان انرژی جهان، از جمله ایران و روسیه عضو اتحادیه شانگهای هستند و بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان انرژی جهان مانند چین و هند نیز عضو اتحادیه هستند. رئیس‌جمهور اشاره به این موضوع داشتند که باید سازوکاری برای همکاری‌های پایدار در حوزه امنیت انرژی تعریف و مساله تامین انرژی امن و پایدار شود. * سهم پایین ایران از اقتصاد کشورهای عضو مجموع صادرات و واردات کشورهای ذیل سازمان شانگهای به بیش از 7 تریلیون دلار می‌رسد که از این میزان 7/3 تریلیون دلار مربوط به صادرات و 4/3 تریلیون دلار واردات این کشورهاست. در کمال ناباوری اما مجموع تجارت ایران با مجموعه کشورهای عضو پیمان شانگهای درسال 99، به ارزش ۲۸ میلیارد دلار بوده است. اما داده‌های اعلام شده از روند تجارت ایران با کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای از رشد 31 درصدی در 5ماه سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل حکایت دارد. بر اساس آمار گمرک، از ابتدای امسال تا پایان مردادماه ۲۱ میلیون و ۴۱۵ هزار تن کالا به ارزش ۱۷ میلیارد و ۵۶ میلیون دلار بین ایران و اعضای سازمان همکاری شانگهای تبادل شد که این میزان ۳۱ درصد بیشتر از ۵ ماه نخست سال قبل بوده است. بر اساس آمار گمرک، سهم صادرات کالای ایرانی به کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای در ۵ ماه نخست امسال ۱۷ میلیون و ۳۸۱ هزار تن کالا به ارزش ۹ میلیارد و ۷۸ میلیون دلار بود که رشد ۱۰ درصدی داشته و واردات از این کشورها نیز در این مدت، با رشد ۶۸ درصدی به ۴ میلیون و ۳۴ هزار تن کالا به ارزش ۷ میلیارد و ۹۷۸ میلیون دلار رسیده است. سیدروح‌الله لطیفی، سخنگوی گمرک درباره میزان صادرات به هر یک از اعضای سازمان همکاری شانگهای گفت: چین با خرید ۶ میلیارد و ۷۲۲ میلیون دلار (رشد ۱۴ درصدی)، هند با ۷۲۹ میلیون دلار (رشد ۲۰ درصدی)، افغانستان با ۶۴۱ میلیون دلار (کاهش ۲۵ درصدی)، پاکستان با ۴۷۵ میلیون دلار (رشد ۱۳ درصدی) و روسیه با ۲۹۱ میلیون دلار (رشد ۳۲ درصدی) در رتبه‌های اول تا پنجم مقاصد صادراتی ایران به اعضای سازمان همکاری شانگهای قرار دارند. بعد از روسیه، ازبکستان با خرید ۸۸ میلیون دلار، قزاقستان با 61.2 میلیون دلار، تاجیکستان با 45.6 میلیون دلار، قرقیزستان با 18.4 میلیون دلار، بلاروس با 7.2 میلیون دلار و مغولستان با ۱۵۶ هزار دلار، در رتبه‌های ششم تا یازدهم قرار دارند. *** افزایش همکاری اقتصادی با کشورهای شانگهای به شرط دوری از دلار سفیر پیشین ایران در نروژ و مجارستان با اشاره به ضعیف بودن همکاری‌های اقتصادی کشورهای عضو شانگهای گفت: یکی از دلایل آن تحریم‌هاست، زیرا همه چیز وابسته به دلار شده است و اعضا باید راهکاری پیدا کنند تا از پول‌های ملی برای مبادلات اقتصادی استفاده کنند. عبدالرضا فرجی‌راد، کارشناس مسائل ژئوپلیتیک و سفیر پیشین ایران در نروژ و مجارستان گفت: ایران از مدت‌ها پیش تلاش داشت عضو دائم شانگهای شود که از سال گذشته این تلاش‌ها به نتیجه رسیده است. وی اهداف اصلی تشکیل شانگهای را مبارزه با تروریسم و همکاری‌های اقتصادی عنوان و بیان کرد: در منطقه‌ای که حضور داریم، این مسائل زیاد است و بارها در کشورهایی همچون افغانستان و دیگر کشورهای آسیای مرکزی شاهد حوادثی بوده‌ایم. این کارشناس مسائل ژئوپلیتیک با اذعان به ضعیف بودن همکاری‌های اقتصادی کشورهای عضو شانگهای اظهار کرد: کشورهای شانگهای پرجمعیت هستند اما همکاری‌ها ضعیف است که یکی از دلایل آن تحریم‌هاست، زیرا همه چیز وابسته به دلار شده است. کشورها در پیمان شانگهای باید یک راهکاری ایجاد کنند تا از پول‌های ملی برای مبادلات اقتصادی استفاده کنند. باید سرمایه‌گذاری و تبادل کالا بین کشورهای عضو شانگهای افزایش یابد تا شاهد پیشرفت کشور باشیم. وی در پاسخ به سوالی درباره اثرات نشست شانگهای بر نشست مجمع عمومی سازمان ملل تصریح کرد: فکر نمی‌کنم اثر زیادی داشته باشد. بنیان سازمان شانگهای باید محکم شود و جنگ 2 کشور روسیه و اوکراین به پایان برسد، زیرا این جنگ‌ها تأثیرات منفی بر روابط کشورها می‌گذارد. در چنین شرایطی نشست شانگهای بر مجمع عمومی سازمان ملل نمی‌تواند اثر بگذارد و این موضوع با توجه به کارا نبودن تصمیمات مجمع عمومی کاملا آشکار است.
