رنج مضاعف همراهان بیماران در مشهد

بهاره موفقی/ پتوی رنگ و رو رفته ای را محکم دور خودش پیچیده و در گوشه ای از سوله کوچک، خودش را از سرما جمع کرده است. از این که در آن سرما تا صبح روی زمین های سفت و سخت خوابیده و بدن درد شده، زیر لب چیزهایی می گوید. هوای سرد پاییزی، درد و رنج چهره آفتاب سوخته پیرزن روستایی را دوچندان کرده است. این جا محل اسکان همراهان بیمار واقع در بیمارستان امام رضا(ع) مشهد است. فضایی کوچک، بدون فرش و موکت یا هر گونه کف پوش مناسب، به طوری که برخی از مسافران از دو یا سه کارتن پاره به عنوان زیرانداز استفاده می کنند. یکی از افراد مستقر در این جا درباره ضعف نظارت ها بر این همراه سرا ادعا می کند: «قبلا مدتی افراد کارتن خواب هم به این مکان می آمدند و سرقت های متعددی صورت می گرفت». همه این ها در حالی است که مسئولان دانشگاه علوم پزشکی مشهد در پاسخ به تماس های مکرر ما اظهار می کنند که آن ها متولی وضعیت اسکان همراهان بیمار نیستند، در صورتی که فرماندار مشهد تاکید می کند که «این مسئله در طرح تحول سلامت در زمان دولت قبل انجام شده و هنوز ملغی نشده است، بنابراین متولی اصلی این موضوع دانشگاه علوم پزشکی مشهد است و اگر وظیفه شان نیست، در آن را ببندند.» سرریز مشکلات در همراه سرای بیمارستان امام رضا(ع) برای بررسی وضعیت همراهان بیماران و شرایط همراه سراها، به تعدادی از بیمارستان های مشهد سری می زنم. به راحتی و بدون نیاز به هیچ کارت شناسایی وارد همراه سرای بیمارستان امام رضا(ع) می شوم.   همراه سرای بیمارستان امام رضا(ع)   سوله ای کوچک است و  با تیغه کوتاه دیواری به دو قسمت مردانه و زنانه تقسیم شده، اما بود و نبودش چندان تفاوتی ندارد به طوری که برخی از بانوان حاضر در این همراه سرا از این وضعیت اظهار نارضایتی می کنند. از طرفی، با توجه به کوچک بودن فضا و وجود صندلی های ردیفی در وسط اتاق، افراد به سختی و با فاصله ای کم در کنار هم خوابیده اند. یکی از بانوان حاضر در جمع هم روی همان صندلی ها خوابیده و در همان وضعیت شب را به صبح رسانده است. سر صحبت را با دختر جوانی باز می کنم که از فریمان برای مداوای مادرش به این جا آمده است. او درباره وضعیت این همراه سرا می گوید: این جا بوی بدی می دهد، هوا هم سرد است و شب تا صبح با این وضعیت قطعا سرما می خوریم، هیچ وسیله ای هم این جا نیست، مانند یخچال یا فلاسک برای خوردن چای. دختر جوان دیگری که از سرخس به این جا آمده، درباره مشکلات این همراه سرا می گوید: این جا حمام ندارد و وضعیت سرویس های بهداشتی آشفته است. سرویس بهداشتی زنانه و مردانه را مشترک استفاده می کنند. نزدیک همان دیوار کوتاه می شوم و یکی از آقایان را که به نظر می رسد مسئول این قسمت است، صدا می‌زنم تا شرایط اسکان را از او سوال کنم، می گوید: شرایط خاصی ندارد و نیاز به کارت شناسایی نیست. با هر تعداد همراهی که بخواهید می توانید به این جا مراجعه کنید. جمعیت حاضر هم با او هم صدا می شوند و صحبت هایش را تایید می کنند. مردی میان‌سال که از بجنورد به این جا آمده، درباره وضعیت این همراه سرا می گوید: این جا امکاناتی ندارد. نظارت خاصی هم وجود ندارد. هر کس بخواهد با هر تعداد همراهی می تواند وارد این جا بشود. همین چند روز پیش همراهان یکی از بیماران تعدادشان 10 تا 20 نفر بود. او مدعی می شود: قبلا مدتی افراد کارتن خواب هم به این مکان می آمدند و سرقت صورت می گرفت، برای همین از چهار تا پنج ماه پیش فرش های این جا را جمع کرده اند. همراه سرای بیمارستان اکبر(ع) جوابگوی مراجعان نیست به سمت بیمارستان کودکان اکبر می روم. برخی از همراهان بیمار در محوطه بیمارستان روی نیمکت ها نشسته اند. از چند نفر محل اقامت همراهان بیمار را سوال می کنم. مرا به طبقه اول که اتاق مادر نام دارد و محل اسکان بانوان همراه بیمار است، راهنمایی می کنند. پرده سبز رنگی را که جلوی در ورودی این فضا نصب شده، کنار می زنم و به داخل می روم. خودم را در راهروی باریکی پیدا می کنم که شاید10 تخت هم در آن گنجانده نشده باشد. فضای اتاق بدون هیچ کف پوش مناسبی، با یخچالی کوچک در انتهای آن و انباشت چمدان ها و وسایل مراجعان در گوشه و کنار آن شکل گرفته است. همان ابتدای در ورودی اتاق سطل زباله ای قرار گرفته که لبریز از زباله است به طوری که برخی از زباله ها روی زمین ریخته. نزدیک یکی از تخت ها می شوم تا سر صحبت را با یکی از مادران باز کنم. او درباره شرایط همراه سرای این بیمارستان می گوید: این جا چهار آی سی یو وجود دارد که کلا ظرفیت 40 تا 50 بیمار را دارد. اکثر مادران هم که بیمارشان در این بخش است، برای استراحت به این مکان نیاز دارند، اما فقط 10 تخت در این جا وجود دارد که کافی نیست. خیلی ها این جا شب روی زمین می خوابند. یکی دیگر از مادران که روی تخت کناری درحال استراحت است، سرش را از زیر پتو بیرون می آورد و به میان حرف هایمان می آید و می گوید: سرویس های بهداشتی این جا هم خیلی کثیف است. بیمارستان خاتم الانبیا(ص) فاقد همراه سرا مقصد بعدی بیمارستان تخصصی چشم خاتم الانبیا(ص) است که مراجعان زیادی از شهرها و حتی استان های اطراف دارد. با وجود مراجعان شهرستانی که داخل محوطه این بیمارستان نشسته اند، این بیمارستان همراه سرایی ندارد. جلوی در ورودی بیمارستان هم تابلویی نصب شده مبنی بر این که نصب چادر یا هر گونه اتراق در این محل ممنوع است. با پیرمردی که روی یکی از نیمکت های داخل محوطه بیمارستان نشسته است، صحبت می کنم. پیرمرد در حالی که چهره اش پر از خستگی است، می گوید: از تربت جام برای درمان همسرم آمده ام، جایی را ندارم و مجبورم همین جا روی نیمکت بنشینم. این جا همه چیز مرتب است برخلاف مراکز درمانی مذکور، وضعیت در بیمارستان دکتر شیخ به گونه ای دیگر رقم خورده است. ساختمان همراه سرای بیمار در انتهای کوچه ای باریک قرار دارد. وارد ساختمان که می شوم همه چیز مرتب به نظر می رسد، اما نگهبان از ورودم به داخل اتاق ها ممانعت می کند. از زن جوانی که در   محوطه این همراه سرا منتظر ایستاده، درباره وضعیت این مکان سوال می کنم که می گوید: این جا همه چیز مرتب است و من رضایت کامل  دارم. داخل اتاق ها فرش، تخت و دیگر امکانات نیز وجود دارد. علوم پزشکی زیر بار مسئولیت نرفت! وضعیت همراه سراهای بیمارستان های مشهد و مشکلاتی را که در مشاهدات میدانی به آن رسیدیم، از دانشگاه علوم پزشکی مشهد پیگیری می کنیم که روابط عمومی دانشگاه در پاسخ به تماس های مکرر ما اعلام می کند، آن ها متولی وضعیت اسکان همراهان بیمار نیستند و فقط به ارسال اطلاعاتی مختصر درباره وضعیت همراه سرای برخی از بیمارستان های مشهد به صورت مکتوب بسنده می کند. شایان ذکر است که در این پاسخ، آن چه به عنوان وضعیت همراه سرای بیمارستان امام رضا(ع) شرح داده شده، مطابق مشاهدات میدانی ما نیست. در این توضیحات مکتوب آمده است: «همراه سرای خیران بیمارستان قائم(عج): دو سوله هرکدام به مساحت 100 مترمربع به صورت مجزا برای استفاده خانم ها و آقایان  با امکانات رفاهی شامل هیتر، فن کویل، کتابخانه، فرش و ساعت. همراه سرای خیران بیمارستان امام رضا(ع): همراهی مریض از واحد مددکاری به همراه سرا معرفی می شود. دارای 3 همراه سرا که هر کدام به دوبخش مجزا برای برادران و خواهران تقسیم می شود و هر کدام 300 متر و در مجموع بیش از 1000 متر و دارای امکانات رفاهی شامل حمام، سرویس بهداشتی، کولر، گاز، پتو، فرش و تلویزیون است. همچنین هماهنگی با صنف هتل داران و معرفی همراهان نیازمند به مدیر صنف و تامین محل اسکان و پذیرایی صبحانه، ناهار و شام در صورت لزوم. همراه سرای بیمارستان دکترشیخ: دارای 5 طبقه که یک طبقه اداری و4 طبقه برای همراه سراست که هر طبقه شامل 2 قسمت برای بانوان و آقایان و 24 تخت در هر طبقه، 700 مترمربع زیربنا که زمین متعلق به شهرداری بوده وتوسط خیران ساخته شده است. امکانات رفاهی شامل گاز رومیزی، یخچال، پنکه، بخاری و کولرگازی است. این همراه سرا، همراهیان بیماران بستری در بیمارستان اکبر را نیز با معرفی مددکاری بیمارستان پذیراست. همچنین حدود دو سال (از سال 1398 تا 1400) طی تفاهم نامه منعقد شده با گروه خیرین رها، اسکان همراهان بیماران بستری در بیمارستان های دولتی از طریق همراه سرای «خیرین رها» با همکاری جمعی از هتل‌داران و مسافرخانه ها و مددکاری بیمارستان ها و تأمین یک وعده غذای گرم برای همراهان بیمار در نزدیک‌ترین هتل یا مسافرخانه محل بستری بیماران انجام می گرفت». فرماندار مشهد: دانشگاه علوم پزشکی مشهد متولی اصلی همراه سراهای بیمارستان هاست با وجود این که دانشگاه علوم پزشکی از پاسخگویی درباره مشکلات همراه سراها و وضعیت آن شانه خالی کرد و روابط عمومی آن، مسئولی را برای پاسخگویی به این وضعیت معرفی نکرد،   محسن داوری فرماندار مشهد تاکید می کند که متولی اصلی همراه سراهای بیمارستان ها دانشگاه علوم پزشکی است. وی درباره متولی وضعیت همراه سراهای بیمارستان های مشهد به «خراسان رضوی» می گوید: این مسئله در طرح تحول سلامت در زمان دولت قبل انجام شده و بعد از آن دولت جدید آن را ملغی نکرده است، همراه بیمار به بیمارستان آمده و می خواهد آن جا استراحت کند، بنابراین متولی اصلی این موضوع، دانشگاه علوم پزشکی مشهد است، اگر وظیفه شان نیست، در آن را ببندند. وی می افزاید: بحث هتلینگ بیمارستان ها نیز ایجاد و قرار شد بیمارستان ها، فضاهایی برای همراهان بیماران درست کنند. این مسئله در زمان دولت قبل انجام شد و دیگر منتفی نشد، اعتبار خوبی را هم به بیمارستان ها تخصیص دادند که این اتفاق صورت بگیرد. این که بیمارستان ها پاسخگو نیستند، دلیلش این نیست که این موضوع فراسازمانی است. آن ها باید پاسخگو باشند. داوری تاکید می کند: بیمار از وقتی وارد بیمارستان می شود، متولی اش بیمارستان است و بیمارستان هم باید پاسخگوی همراه بیمار باشد.