مهدای ایران بر بلندای مدار

صادق غفوریان-بامداد 8 بهمن 1402، بخشی دیگر از آرزوهای دانشمندان هوافضای این سرزمین با پرتاب موفقیت آمیز ماهواره «مهدا» و دو محموله تحقیقاتی محقق شد. بی شک، به نتیجه رساندن ماهواره «مهدا» برای دانشمندان صنعت فضایی ایران به یک دلیل مهم دیگر هم اهمیت داشت؛ این که مدیر پروژه مهدا، دانشمند برجسته حوزه فضایی کشور دکتر «محمد ندافی پور میبدی» بود که وقتی او بیش از 90 درصد پروژه را پیش برده بود، در جریان شیوع کرونا با این دنیا وداع کرد و پژوهشگاه فضایی ایران به پاس تجلیل از این دانشمند فقید، نام دختر او «مهدا» را بر این ماهواره نهاد. ما در این گزارش، با سید محمد نوید قریشی، پسادکترای مهندسی فضا، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فضایی و عضو هیئت مدیره انجمن هوافضای ایران درباره ابعاد این دستاورد، گفت وگو کردیم.   مهدا، سیگنال داد اما وجه مهم این پرتاب، سلام «مهدا» به فضا بود و سیگنال هایی که به زمین داد. وزیر ارتباطات پس از پرتاب مهدا و دو محموله دیگر، در پیامی نوشت: «به لطف خدا یازدهمین پرتاب در دولت سیزدهم با موفقیت انجام و برای نخستین‌بار، ماهواره‌بر سیمرغ به طور همزمان ماهواره مهدا و دو محموله تحقیقاتی دیگر را با موفقیت در مدار قرار داد و سیگنال مهدا هم دریافت شد. این دستاورد مهم را به مردم عزیز، متخصصین فضایی به ویژه همکارانم در پژوهشگاه فضایی و وزارت دفاع تبریک عرض می‌کنم.»    مهدا؛ ماهواره تمام ایرانی در همین ابتدا، مهم است بدانیم که پروژه مهدا، یک فناوری کاملا ایرانی است. دکتر سید محمد نوید قریشی، در این باره به خراسان می گوید: «ماهواره مهدا یک ماهواره تماماً ایرانی با وزن 32 کیلوگرم است که در کلاس وزنی میکرو ماهواره‌ها شناخته می‌شود. این ماهواره در مدار بیضوی با ارتفاع کمینه ۴۵۰ کیلومتر و ارتفاع بیشینه ۱۱۱۰ کیلومتری قرار گرفت. مهدا یک ماهواره تحقیقاتی است که مراحل طراحی، ساخت، تجمیع و آزمون آن کاملاً به صورت بومی و در پژوهشگاه فضایی ایران انجام شده است.»   ماموریت مهدا چیست؟ متخصصان هوافضا، برای مهدا چند ماموریت پیش بینی کرده اند: «ماموریت اصلی این ماهواره، آزمایش و تست تجهیزات ساخته شده و توسعه‌یافته داخلی در مجموعه پژوهشگاه فضایی ایران در مدار و در شرایط محیطی است. همچنین ماموریت دیگر این ماهواره، بررسی صحت عملکرد ماهواره‌بر سیمرغ در تزریق چندگانه محموله‌های فضایی در مدار پایین زمین و ارزیابی عملکرد برخی از طراحی‌های جدید و قابلیت اطمینان فناوری‌های بومی در فضاست.»   از کیهان و هاتف هم بشنویم از دکتر قریشی درباره دو ماهواره دیگر که همزمان با «مهدا» به مدار پرتاب شد، می پرسم که او این طور برایمان توضیح می دهد: «در کنار این ماهواره، دو نانو ماهواره کیهان2 و هاتف یک که در دسته ماهواره‌های مکعبی شناخته می‌شوند با وزن کمتر از 10 کیلوگرم با موفقیت به فضا پرتاب شد. نانو ماهواره کیهان ۲، از سری ماهواره‌های مکعبی شرکت صاایران است که برای اثبات فناوری موقعیت‌یابی فضاپایه طراحی و ساخته شده است و امکان تعیین موقعیت را به صورت بومی و مستقل از سامانه‌های موقعیت‌یابی جهانی، برای گیرنده‌های زمینی فراهم می‌کند. همچنین در این ماهواره، از زیرسیستم تعیین و کنترل وضعیت به منظور نشانه‌روی پایدار و دقیق ماهواره به سمت زمین، استفاده شده است. عضو هیئت علمی پژوهشگاه فضایی ایران درباره هاتف ادامه می دهد: «نانو ماهواره هاتف یک نیز، از سری ماهواره‌های مکعبی همین شرکت است که به منظور اثبات فناوری مخابرات باند باریک با کاربرد اینترنت اشیاست.»    دستاورد جدید این پرتاب چه بود؟ اما یک پرسش دیگر ما از عضو هیئت علمی پژوهشگاه فضایی ایران این است که این پرتاب جدا از داده هایی که از مدار ارسال می کند، چه ویژگی مشخصی برای ما دارد که این طور می شنویم: «ما برای نخستین بار توانستیم با یک پرتاب، سه ماهواره را به مدار ارسال کنیم که این دستاورد البته در میان برخی از هفت کشور صاحب فناوری فضایی وجود دارد که ما هم با این پرتاب، به این فناوری دست یافتیم. درواقع با این روش، هزینه های ارسال ماهواره تا حد زیادی کاهش پیدا می کند و در این زمینه باید این نوید را بدهیم که پرتاب هایی از این دست همچنان در دستور کار صنعت فضایی ایران قرار دارد.»         ماجرای مهدا؛ دختر باصلابت ایران از جمله اتفاق‌های جالب این پرتاب، نام ماهواره «مهدا» است که دکتر قریشی در صحبت هایش به این موضوع اشاره می کند و ما از او می خواهیم که مفصل تر به این موضوع بپردازد. او توضیح می دهد: «مدیر این پروژه در هنگام آغاز و تصویب این پروژه دکتر محمد ندافی پور میبدی بودند که برای ساخت و به نتیجه رسیدن این ماهواره زحمات بسیار زیادی را متحمل شدند. ایشان یکی از دانشمندان و متخصصان حوزه فضایی کشور بودند که در راستای اعتلای صنعت فضایی کشور تلاش ها و زحمات بسیار زیادی را رقم زدند، اما متاسفانه ایشان در اردیبهشت سال 1400 به دلیل  بیماری کرونا چشم از جهان فروبستند و با ما وداع کردند. بعد از درگذشت دکتر ندافی پور میبدی همکاران ایشان در پژوهشگاه فضایی ایران تمام تلاش خود را برای به ثمر رساندن تلاش‌های ایشان انجام دادند که آرزوی این دانشمند فضایی کشور برآورده شود و نام گذاری «مهدا» برای این ماهواره برگرفته از نام تنها یادگار و دختر نازنین و 6 ساله ایشان است. مرحوم دکتر ندافی پور در زمان حیاتشان تلاش های بی وقفه ای برای طراحی و ساخت این ماهواره انجام دادند و الان مطمئن هستیم که روح مطهر ایشان از این موفقیت ملی بسیار خشنود است.»