روزنامه خراسان

مردمی سازی به جای شبه دولتی سازی

  مهدی حسن زاده - economic@khorasannews.com    تمرکز بر «تولید» به عنوان محوری ترین مولفه اقتصاد در نام‎گذاری چند سال اخیر از سوی رهبر معظم انقلاب مشهود بوده است اما به طور ویژه نام‎گذاری سال 1403 به عنوان «جهش تولید با مشارکت مردم» نشان از توجه ویژه به نقش مردم و ضرورت تعریف اقدامات مشخص برای فعالیت آحاد مردم در تقویت تولید دارد. در هر اقتصادی با هر گرایشی، تولید بیشتر، هدف نهایی و اصلی است. حتی در نظام های اقتصادی که عدالت و توزیع برابر درآمد به نظر می رسد هدف اصلی باشد، باز هم تولید هرچه بیشتر کالاها و خدمات برای بزرگ کردن کیک اقتصاد حداقل هم‎پای توزیع عادلانه، هدف گذاری می شود چرا که تمرکز بر توزیع عادلانه بدون توجه به ضرورت تقویت تولید عملا منجر به توزیع فقر خواهد شد. در این میان در دوگانه دولت و مردم در اقتصاد، ترسیم بایسته های نقش مردم در جهش تولید ضروری است. شاید بتوان مسئله را به بعد مبنایی تر آن یعنی ترسیم نقش دولت و مردم در اقتصاد کشاند و به طرح این بحث پرداخت که نقش دولت و مردم در اقتصاد چیست؟ به ویژه در نظام اقتصادی جمهوری اسلامی ایران که نه سرمایه داری کامل به معنای نقش حداقلی دولت در آن جریان دارد و نه اقتصاد کاملا دولتی با دخالت حداکثری دولت در آن است. نخستین چالش در این میان در هم ریختگی بخش غیردولتی است. در قانون اساسی، بخش های فعال در اقتصاد کشور شامل بخش های دولتی، خصوصی و تعاونی عنوان شده است اما فارغ از حضور کم جان بخش تعاونی که آن را هم باید به عنوان شکلی از فعالیت بخش خصوصی دانست، در حقیقت نیاز به تقسیم بندی جزئی تری از بخش های فعال در اقتصاد داریم. در حقیقت بخش دولتی شامل بخش دولت به معنای خاص یعنی وزارتخانه ها و سازمان های دولتی و بخش شرکت های دولتی به معنای شرکت هایی است که بیش از نیمی از سهام آن در اختیار دولت است. با این حال مسئله محل ابهام بخش خصوصی است. ما در تعاریف رسمی خود همه بخش های غیردولتی را خصوصی تعریف کرده ایم در حالی که بخش بزرگی از این بخش شامل بخش های عمومی و شبه دولتی می شود که خود همین بخش ها نیز تنوع گوناگونی دارند. بخش های اقتصادی وابسته به آستان های مقدس و اوقاف، مجموعه های بزرگ حاکمیتی غیردولتی از جمله ستاد اجرایی و بنیاد مستضعفان، شهرداری ها و بخش های عمومی خارج از دولت نظیر فدراسیون های ورزشی و بنیادهای عام المنفعه و خیریه ها و در نهایت بخش های اقتصادی وابسته به صندوق های بازنشستگی، اگرچه غیردولتی هستند اما در حقیقت بخش خصوصی نیستند. در بخش خصوصی واقعی نیز با طیف وسیعی از شرکت های بزرگ تا واحدهای صنفی و کسب و کارهای کوچک و بعضا تک نفره ای مواجه هستیم که می توان به همه این ها بخش خصوصی اطلاق کرد. با نگاهی به این فهرست بالا می بینیم که چگونه بخش های عمومی غیردولتی که سهم آن ها در یکی دو دهه اخیر در اقتصاد بیشتر شده است، جای بخش خصوصی را در اقتصاد تنگ کرده است. بخشی از این مسئله به واگذاری شرکت های دولتی در شرایطی باز می گشت که بخش خصوصی واقعی به دلایلی از جمله فقدان اعتماد به دولت، فضای نامساعد کسب و کار، جاذبه فعالیت در بخش های غیرمولد و به ویژه سوق یافتن واگذاری ها به شکل رددیون به صندوق های بازنشستگی و بخش های عمومی دیگر، در عمل نتوانست بخشی از سهم دولت را بستاند و این سهم به بخش شبه دولتی واگذار شد. شاید بتوان مهم‎ترین چالش پیش روی نقش آفرینی مردم در جهش تولید را در همین مسئله دید یعنی تبدیل خصوصی سازی به شبه دولتی سازی. به نظر می رسد فارغ از ابعاد وسیع و مفصل نقش آفرینی مردم در جهش تولید، یکی از ابعاد اساسی این مسئله در شفاف شدن سهم واقعی مردم به معنای فعالان اقتصادی بخش خصوصی از اقتصاد و تفکیک آن از بخش شبه دولتی باشد. در این میان مهم‎ترین راهبرد می تواند خروج بخش های شبه دولتی از مالکیت کامل و حداکثری بر شرکت ها و سپردن بخشی از سهام آن ها به بخش خصوصی باشد اما فراتر از این مسئله ورود بخش خصوصی را قبل از تغییر مالکیت می توان حتی با فرض مالکیت بخش های دولتی و شبه دولتی در قالب واگذاری مدیریت به بخش خصوصی رقم زد. به ویژه از این جهت که آفت اصلی مدیریت در شرکت های دولتی و شرکت های شبه دولتی تبدیل کرسی های مدیریت در این بخش به سازوکار توزیع رانت و ابزار فعالیت سیاسی است و هرگونه تلاش برای واگذاری مدیریت این شرکت ها به بخش خصوصی خلاق و متخصص، گام مهمی در مسیر مشارکت دادن مردم در اداره اقتصاد و جهش تولید است.
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
عذرخواهی یک مدعی اصلاحات از اهانت بی‌شرمانه به شهید رئیسی (کيهان) پزشکیان به اصلاح‌طلبان و امریکا باج نداد (جوان)
سایر اخبار این روزنامه
سبقت «جنگل آسفالت» و ناکامی کمدی‌ها در نوروز بهبود اشتغال در سایه عقبگرد صنعت  «سرزمین شعر» یا دورهمی کسالت بار؟ ماجرای خرید و فروش نوزادان! مردمی سازی به جای شبه دولتی سازی موانع مشارکت نیروی کار پیش روی جهش تولید انتظارات اقتصادی مردم از مسئولان سیاهه جنایات صهیونیست‌ها سفر کاغذی به سوئیس ایران افزایش ۷۱ درصدی تصادفات جرحی در مشهد طی نوروز بی اعتباری اسرائیل در شورای امنیت هشدار به سرخابی ها با پالس منفی  AFC اقتصاد دیجیتال روی ریل نگرانی