روزنامه جوان
1403/01/26
«پساب» دست صنایع را از آب ارزشمند کوتاه میکند
جوان آنلاین: ایران در حال حاضر جزو کشورهای دارای «تنش آبی» محسوب میشود. این وضعیت در حالی است که سیاستهای توسعه در ایران سالهای طولانی بر مبنای توسعه صنایعآببر بدون توجه به شرایط و تابآوری اقلیمی بوده است. در همین راستا مصرف بیرویه آب در کشور از یک طرف و محدودشدن بیشتروبیشتر منابع آب تجدیدپذیر، متولیان آب کشور را به چارهجویی انداخت. در سالهای گذشته برخی از صنایع به ویژه فولادیها از آب ارزشمند شهرها استفاده میکردند، به طوری که در یکی از استانها، یک صنعت پتروشیمی به جای استفاده از پساب با حفر ۱۷حلقه چاه، آب شرب استان را میبلعید. دولت سیزدهم با هدف تأمین آب مطمئن برای صنایع و جداسازی نیاز آنها به آب تجدیدپذیر، توجه ویژهای به آبهای نامتعارف کرده و با انعقاد ۱۹هزارمیلیارد تومان قرارداد برای تأمین آب پایدار صنایع از پساب شهری برای تأمین ۷/۱ میلیاردمترمکعب از نیاز صنایع به آب برنامهریزی کرده است. این پروژهها در استانهایی نظیر سیستانوبلوچستان، آذربایجانشرقی، اصفهان، قم و دیگر استانهای کشور اجرایی خواهد شد، حداکثر اجرای این پروژه یک سال تا ۵/۱ سال است، ولی بهرهبرداری آن ۲۰سال خواهد بود. بحران کمآبی طی چند سال اخیر در ایران جدالی را میان مصرف کنندگان اصلی آن، یعنی بخشهای شرب، کشاورزی و صنعت ایجاد کرده است. در واقع چند سالی است همه جا بحث مشکل کمآبی و کمبود منابع این مایه حیاتی بالا گرفته است، اما گویا کمکم آژیر خطر این موضوع به صدا درآمده است و با کمآبیهای به وجود آمده در جنوب و مرکز کشور، همه مردم و مسئولان بیش از پیش به فکر چارهاندیشی اساسی برای حل این معضل افتادهاند، اما در این میان همواره انگشت اتهام مصرف بالای آب همیشه به سمت صنایع به ویژه صنعت فولاد نشانه رفته است. حال سؤالی که مطرح میشود، اینکه چطور بسیاری از کشورهای پیشرفته دنیا با وجود کارخانههای بزرگ فولاد، هیچ وقت با مشکل کم آبی مواجه نیستند؟ بررسیها نشان میدهد بیشترین تعداد کارخانههای تولید فولاد و ذوبآهن در مناطق کمآب کشور و اصطلاحاً خشک و دارای تنش آبی تأسیس و راهاندازی شده است؛ استانهایی که خود با تنش آبی مواجه هستند و فعالیت کارخانجات فولادی در این مناطق نیز خود مزید بر علت شده است تا خشکسالی در این مناطق تشدید شود. به عنوان مثال قرارگرفتن ۲۸کارخانه فولاد و ذوبآهن تنها در استان یزد باعث شده است این استان و نواحی همجوار آن با جدیترین تهدیدهای ناشی از کمآبی و فرونشست مواجه شوند. استانهای کرمان و اصفهان نیز در موقعیتهای مشابه استان یزد قرار دارند. شکی نیست تنوع آبوهوایی در ایران زیاد و اقلیم کشورمان یک اقلیم گرموخشک است. در واقع بین آب و محیط زیست همواره یک ارتباط ارگانیک و پیوسته برقرار است. از سوی دیگر بحرانیشدن وضعیت هر دو، خود معلول علتی دیگر و ناشی از توسعه نامتوازن و ناپایدار در این سرزمین است. این وضعیت در حالی است که سیاستهای توسعه در ایران سالهای طولانی بر مبنای توسعه صنایعآببر بدون توجه به شرایط و تابآوری اقلیمی بوده است. بیشترین تخریب منابع آبی در استانهای مرکزی در همین راستا استقرار صنایع آببری همچون فولاد که حداکثر مصرف و اتلاف آب بدون بازیافت را دارد، طی دو دهه اخیر به شدت در ایران افزایش یافته و جالب آنکه سیاستهای دولتی نیز مجوز آن را صادر کرده است. به عنوان مثال در برنامه «سازگاری با کمآبی» که اردیبهشت ماه۱۴۰۰ از سوی «مرکز بررسیهای استراتژیک ریاست جمهوری» تهیه شده است، مطرح میشود که در بخش مربوط به کاهش مصرف آب و صرفهجویی در صنایع و در استان اصفهان طی سالهای ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۴ هیچ برنامهای برای کاهش مصرف آب و صرفهجویی صنایع در این استان در نظر گرفته نشده و میزان صرفهجویی تقریباً برابر با صفردرصد است. این آمار به این معنی است که صنایع استان اصفهان طی پنجسال و با مجوز رسمی از سوی دولت وقت و به هر میزان که بخواهند میتوانند از روانآبها و منابع آب زیرزمینی استفاده کنند. همچنین بنا بر آمار تارنمای «انجمن فولاد ایران» تعداد شرکتها و صنایع فولاد و ذوبآهن در ایران از سال۱۹۹۹ تاکنون از ۱۵کارخانه به ۲۱۲کارخانه افزایش یافته است که اغلب آنها در استانهای خشک و نیمهخشک کشور همچون یزد، اصفهان و کرمان تحت عنوان ایجاد اشتغال در مناطق محروم فلات مرکزی ایران و بخشهای شرقی کشور احداث شدهاند. این آمار نشان میدهد به ازای هر استان ۵/۳ کارخانه و شرکت مرتبط با تولید فولاد و ذوبآهن وجود دارد و این آمار در قیاس با تعداد جمعیت کشور به این معناست که به ازای تقریباً هر ۳۷۷هزار نفر در کشور، یک کارخانه تولیدی فولاد و ذوبآهن وجود دارد. در نظر داشتن این آمار با توجه به وضعیت اقلیم استانهایی مانند یزد، اصفهان و کرمان و قرارگرفتن صنایعآببر در این نواحی بسیار قابلتأمل است و با ادامه روند کنونی در کشور بیش از ۱۲میلیاردو۱۱میلیونو۳۰۶هزارو۵۰۰مترمکعب آب برای تولید محصولات فولادی و آهناسفنجی در سال مصرف میشود. این میزان با توجه به حجم آب ذخیره در پشت سدهای کشور در سال ۱۴۰۱ که رقمی بالغ بر ۷/۱۷ میلیارد مترمکعب برآورد شده، نشانگر این نکته است که اگر قرار باشد این صنایع از آبپشت سدها استفاده کنند، بیش از ۶۷درصد از آب ذخیرهشده باید به آنها اختصاص یابد و حدود ۳۲درصد باقی مانده نیز برای سایر صنایع، کشاورزی (که مصرفکننده بیش از ۸۲درصد از سرانهمصرف آب است) و نیز شرب باقی میماند. آب ذخیرهشده در پشت سدهای کشور بیشتر برای مصارفی نظیر شرب و کشاورزی است و به همین خاطر صنایع یادشده برای جبران کسری آب ناگزیر به استفاده از روانآبها و منابع آب زیرزمینی هستند؛ اتفاقی که متأسفانه سالها دامنگیر کشور شده و بیش از ۳۰۰مورد از دشتهای کشور را با بحرانی به نام «فروچالهها و فرونشستها» مواجه کرده است. «استحصال آب از فاضلاب» کلید رفع بحران تنشآبی در کشور بر اساس آمارهای سازمان ملل، میزان قابلقبول استفاده از آبهای تجدیدپذیر در هر کشوری نباید از ۴۰درصد بیشتر باشد تا پایداری آبی در آن کشور به هم نریزد. دو سال پیش همزمان با شروع به کار دولت مردمی، استفاده از آبهای جاری رکورد زد و بیش از ۹۰درصد آب تجدیدپذیر به مصرف رسید که تداوم این روند میتوانست بحرانهای جدی به همراه داشته باشد. بر این اساس وزارت نیرو به عنوان دستگاه متولی تأمین آب کشور به دنبال اجرای طرحی برآمد تا میزان مصرف آب تجدیدپذیر در بخش صنعت کشور را محدود و ممنوع کند، برای اجرای دقیق این موضوع نیز ابلاغیه رسمی هم صادر کرد که بر اساس آن هر گونه تخصیص از آب خام، آبخوانها و رودخانهها به صنایع ممنوع شود. همچنین به صنایع آببر کشور تکلیف شد به سمت استفاده از آبهای نامتعارف بروند، از این رو صنایع پای کار آمدند تا با سرمایهگذاری خودشان از آب مطمئن که همان تصفیه پساب فاضلاب شهری است، استفاده کنند. در ابتدای کار حدود ۵۰ قرارداد تصفیه پساب فاضلاب شهری امضا شد. سخنگوی صنعت آب کشور در این خصوص میگوید: ابتدا مشارکت در این پروژه اختیاری بود، اما در سال ۱۴۰۲ این موضوع به قانون تبدیل شد، به طوری که طبق بند (ع) تبصره۸ قانون بودجه۱۴۰۲ و حتی در لایحهای که برای برنامه هفتم توسعه پیشنهاد شد، بر این موضوع تأکید شد که بازتخصیصی در این صنایع صورت گیرد و به جای اینکه این صنایع بزرگ از آب تازه و آبی که امکان استفاده از آن در حوزه کشاورزی و شرب هست، استفاده کنند، با تصفیه پساب فاضلابهای شهری آب مورد نیازشان را تأمین کنند. فیروز قاسمزاده میافزاید: اکنون این موضوع به سرعت در وزارت نیرو و با همکاری وزارت صمت در حال پیگیری است، البته نه تنها در دو سال اخیر بلکه در سنوات قبل هم از این نوع قراردادها داشتهایم، اما پیشرفت آن بسیار کند بوده است. در حال حاضر ۳۰۷میلیون مترمکعب پساب را برای صنایع بزرگی مانند فولاد مبارکه، ذوبآهن و پالایشگاهها در فلات مرکزی و بخشی از شهرهای شرقی کشور واگذار کردهایم. وی ظرفیت پساب فعلی کشور را یکمیلیارد و ۷۰۰میلیون مترمکعب اعلام میکند و میافزاید: برنامهریزی ما در دولت سیزدهم این است که حدود یکمیلیارد مترمکعب از این پساب را در اختیار صنعت قرار دهیم. قرارداد بیع متقابل صنایع با وزارت نیرو قاسمزاده با تشریح قرارداد وزارت نیرو با صنایع آببر میگوید: صنایع در قالب قرارداد بیع متقابل وارد میشوند و شبکههای جمعآوری و خطوط انتقال و تصفیهخانه را اجرا میکنند و ما این پسابها را به صورت قراردادهای ۲۰ و ۳۰ساله در اختیارشان قرار میدهیم. وی میافزاید: یکی از مزایای این طرح این است که در سال گذشته، با هدف آزادسازی منابع آب برای تأمین نیازهای محیط زیستی، کنترل فرونشست و ریزگرد و نیز افزایش ضریب پایداری در تأمین آب شرب، برنامه جایگزینی آب مصرفی هزارو۳۵۰واحد صنعتی و معدنی با مصرف ۸۳۰میلیون مترمکعب در سال با منابع آب نامتعارف ابلاغ شد. وزیر نیرو: قرارداد ۱۹هزارمیلیارد تومانی برای تأمین آب پایدار صنایع از پساب منعقد شد در ادامه پروژههای وزارت نیرو، اخیراً این وزارتخانه ۱۶قرارداد به ارزش ۱۹هزارمیلیارد تومان برای جایگزینکردن ۴۷میلیونمترمکعب پساب برای صنعت منعقد کرد. بر این اساس ۷/۱ میلیاردمترمکعب از نیاز صنایع به آب با منابع آب نامتعارف جایگزین خواهد شد تا پایداری تولید صنعت حفظ شود. علیاکبر محرابیان، وزیر نیرو در مراسم انعقاد قرارداد طرحهای تأمین پساب برای صنایع در این خصوص میگوید: اگر صنایع از آب زیرزمینی و سطحی استفاده کنند، جریان تولید را به عدمقطعیت بارش گره میزنند و ممکن است دچار نوساناتی شوند، اما با تأمین آب از پساب بهداشتی و آب دریا، جریان تولید از نوسان حفظ خواهد شد و تا زمانی که شهر، شهر باشد، پساب بهداشتی تصفیه فاضلاب وجود دارد. وی میافزاید: پیش از این، فاز توسعه و اوج ارزش افزوده بسیاری از صنایع متوقف بود، زیرا آبی برای تأمین نداشتیم، اما حالا با مهیاشدن استفاده از آب نامتعارف نظیر پساب یا آب دریا صنایع میتوانند فاز توسعه خود را اجرا کنند. بازتخصیص ۷/۱ میلیاردمترمکعب از نیاز صنعت با منابع آب نامتعارف در دستور کار است که ۸۰درصد آن از پساب تصفیهشده فاضلاب و ۲۰درصد آن از دریا تأمین میشود. محرابیان با اشاره به برخی صنایع از جمله پتروشیمی که از پساب استفاده میکردند، میگوید: در یکی از استانها مشخص شد صنعت پتروشیمی به جای استفاده از پساب با حفر ۱۷حلقه چاه، از آب شرب استان استفاده میکند، در حالی که امکان استفاده از پساب برای مصرف صنعت پتروشیمی وجود دارد و این کار انجام شده که نشانه استفاده درست از منابع آبی است. وی با بیان اینکه اجرای انعقاد قراردادهای سرمایهگذاری طرحهای پساب کشور و بهرهبرداری از پروژههای آب و فاضلاب تهران به میزان ۱۷هزارمیلیارد تومان کار بزرگی است که امروز (دیروز) بهرهبرداری آن آغاز شد، میگوید: این پروژه ۱۹هزارمیلیارد تومانی در استانهایی نظیر سیستانوبلوچستان، آذربایجانشرقی، اصفهان، قم و دیگر استانهای کشور اجرایی خواهد شد که کار ارزشمندی است، البته حداکثر اجرای این پروژه یک سال تا ۵/۱ سال، ولی بهرهبرداری آن ۲۰سال است. تلاش وزارت نیرو طبق برنامه این بود که ۷۰۰میلیونمترمکعب آبرسانی انجام دهد، ولی امروز بیش از یکمیلیاردمترمکعب آبرسانی انجام شده که با کار جهادی وزارت نیرو، بسیار جلوتر از برنامه است.پربازدیدترینهای روزنامه ها
سایر اخبار این روزنامه
بریکس میتواند سرکشی امریکا را مهار کند
رژیم صهیونیستی چرا باید تنبیه شود
گام پایانی انتخابات
بازیهای اصلاحطلبان برای انتخابات ۱۴۰۴ آغاز شده است
«پساب» دست صنایع را از آب ارزشمند کوتاه میکند
تبعیض زشت رسانهای در سال المپیک
کریدور خیانت به غزه ناامن شد
دشواریهای خط قرمز تئاتر در سریالهای طنز
پول افزایش جرایم را خرج فرهنگ رانندگی کنند
تحقق شعار سال با گردشگری