روزنامه خراسان
1403/03/13
گنجینه اسرار امام (ره) در قم
استقامت و شجاعت در این خانه معنا یافت دکتر «رجائینژاد» در ابتدای صحبتهایش میگوید: «درباره بیت قدیمی حضرت امام(ره) در محله یخچال قاضی قم، حرف بسیار است. جاییکه خانه دیانت بود و سرای سیاست. نقطه امید مبارزان و جوانان بهتنگ آمده از ظلم و جور و استبدادِ زمانه، اعم از طلبه و دانشجو، مکانی که استقامت و شجاعت در آن معنی یافت. بیتی که در آن بر روی همه اقشار جامعه باز و پناهگاه پیر و جوان و روحانی و غیرروحانی بود. برای همین آن جا گنجینه اسرار است. سرشار از خاطراتی است که هرکدام، نشان معرفت است و بصیرت. منزل امامخمینی(ره) در قم به حق «خانه انقلاب» است. منزلی است که حوادث و وقایع تاریخی و سیاسی آن بیشتر از معماری آن جلوه میکند. خانه ای که شاهد نوشته شدن پیامها و بیانیه ها، صدور تلگرافها و نامهها و انجام سخنرانیهای مهم و تاریخی بوده است. محلی که در دوران مبارزه بارها مورد هجوم نظامی و نیروهای امنیتی رژیم شاه قرار گرفت». امام(ره) قبل از این جا در 7 خانه اجارهای زندگی کردند «درباره تاریخچه و چگونگی حضور امامخمینی(ره) در این منزل، بهتر است کمی به گذشته برگردیم». این پژوهشگر اندیشه امام و تاریخ انقلاب با این مقدمه میافزاید: «امام خمینی(ره) حدوداً نوروز سال 1300 خورشیدی به حوزه علمیه قم آمدند. تا 1308 که مجرد بود، در حجرههای مدرسه فیضیه و دارالشفا ساکن بودند. رمضان سال 1308 در تهران ازدواج کردند. چند ماهی در خیابان «آب سردار» تهران اجارهنشین میشوند. بعد منتقل میشوند به قم. در قم بر اساس خاطرات و بیاناتی که از خود حضرت امام و خانم ایشان، همچنین از نزدیکان و یاران امام گفته و نوشته شده؛ حضرت امام حدود 16 سال(از 1309 تا 1325ش) در هفت خانه اجارهای زندگی کردند. در برخی خانهها چند ماه و در شماری نزدیک به 8 سال مستأجر بودند. مهم ترین آن ها همین بیت معروف یخچال قاضی هست که اول مستأجر بودند، بعداً خریدند، یعنی اوایل سال 1325 اجاره میکنند، اواخر سال آن را میخرند که خود نحوه خرید آن داستان مفصلی دارد».این خانه عاری از هرگونه تزئینات است دکتر «رجائینژاد» درباره معماری این خانه تاریخی میگوید: «این خانه در حال حاضر حدود 100 سال قدمت دارد. دارای معماری قدیمی، مربوط به اواخر دوره قاجار، مصالح آن همه از خاک و گل و خشت، سنگ و چوب و گچ و مهندسی بسیار ساده و عاری از هرگونه تزئینات است. ساختمانی دو طبقه و دارای زیرزمین که مطبخ(آشپزخانه) اصلی در آن تعبیه شده و طبقه همکف که حیاط ساختمان با حوضی هشت ضلعی در وسط، در قسمت جنوبی آن قرار گرفته است و در جهات شمال، شرق و غرب آن فضاهای سرپوشیده و اتاقها قرار دارند. چند پله آجری در وسط، ساختمان را به دو بخش بیرونی(در شرق) و اندرونی(در غرب) تقسیم میکند. اتاق بزرگی در بیرونی وجود دارد که محل سخنرانی امام خمینی(ره) و دیدار با مردم بوده است. اتاقهای طرفین ساختمان با در و پنجرههای چوبی و قدیمی، به همدیگر راه دارند».
بعد از منزل امام(ره)، زمینهای کشاورزی بوده است او درباره موقعیت جغرافیایی این خانه در زمانی که امام(ره) آن را خریداری میکنند، میگوید: «منزلی که در محله یخچال قاضی قم هست، در دهه چهل حاشیه شهر محسوب میشده است بهگونهای که بعد از منزل امام، باغ و زمینهای کشاورزی بوده است. بین عامه مردم قم محله یخچال قاضی، بعضاً به «باغ یا گذر قلعه» هم معروف بوده است. جهانگردان و ایران شناسانِ پیش از انقلاب هم در آثار خود به این موضوع درباره بیت امام(ره) اشاره کردهاند؛ ازجمله: «ریشارد کابوشینسکی»، یکی از ایرانشناسان، این خانه امام را چنین توصیف کرده: «[امام] خمینی به اتفاق همسر و پنج فرزندش در خانهای کوچک، واقع در خیابانی باریک و ناهموار که از وسط آن جوی آبی میگذشت، زندگی میکرد». البته پس از پیروزی انقلاب و گسترش فضایشهری و تخریب بیمارستان سهامیه و احداث خیابان معلم، این منزل سر خیابان واقع شد. در حال حاضر راه اصلی آن از چهارراه شهدا(میدان شهدای سابق و چهارراه بیمارستان اسبق) و خیابان معلم است».
این خانه کانون مبارزات شد این پژوهشگر تاریخ انقلاب درباره فعالیتهای انقلابی امامخمینی(ره) در این خانه میگوید: «این منزل همزمان با آغاز فعالیتهای سیاسی امام علیه رژیمپهلوی، کانون مبارزات شد. ایشان سخنرانی معروف خود بر ضد لایحه انجمنهای ایالتی و ولایتی در سال 1341 شمسی را در همین منزل ایراد کردند و در خرداد 42 از همین منزل دستگیر و به تهران برده شده و زندانی شدند. همچنین آخرین سخنرانی امام در این خانه، مربوط به موضعگیری شدید ایشان نسبت به تصویب قانون کاپیتولاسیون بود که در چهارم آبان 1343 انجام شد و در پی آن دوباره دستگیر و تبعید شدند. در همین سخنرانی و در همین خانه است که عبارتهای «اى سران اسلام، به داد اسلام برسید. اى علماى نجف، به داد اسلام برسید. اى علماى قم... «انا لله و انا الیه راجعون»، «قلب من در فشار است... ایران دیگر عید ندارد... ما را فروختند... عظمت ایران از بین رفت» و ... به کار بردند. همچنین ملاقاتهای امام با مراجع و علما در راستای نهضت، دیدار با شخصیتهای سیاسی و کشوری و از همه مهم تر دیدارهای مردمی در همین منزل انجام شده که به نمونههایی از آن ها اشاره میکنم: دیدار با علی امینی، نخستوزیر وقت(اول دی 1340) که حضرت امام ضمن نصیحت او نسبت به مسئولیت خطیر نخستوزیری، لزوم عبرتگرفتن از سرگذشت نخستوزیران، معرفی اجمالی حوزههای علمیه و نفعی که وجود حوزه و روحانیت برای ملت و مملکت دارند، تذکراتی میدهند؛ ملاقات رئیس ساواک، پاکروان که حضرت امام با ایشان برخورد تندی میکنند؛ دیدار جهان پهلوان غلامرضا تختی با حضرت امام در اسفند 1341 در همین منزل بوده است؛ دیدار برخی از شخصیتهای جبهه ملی و نهضت آزادی؛ ملاقات برخی مراجع ازجمله آیتا... میلانی و مرعشی نجفی با امامخمینی؛ دیدار دانشجویان و اقشار گوناگون مردم با حضرت امام و ... در همین منزل رخ داده است». بچههای همسایهها برای آمدن به حیاط خانه امام آزاد بودند او که دکترای تاریخ تشیع دارد، درباره ارتباط امامخمینی(ره) با همسایگان هم میگوید: «امام خمینی(ره) و خانواده ایشان با مردم محله و همسایگان پیوند صمیمی و خودمانی داشتند. خاطرات نزدیکان و یاران حضرت امام و همسایگان ایشان گویای ارتباط و علاقه دوطرفه بین آن هاست. در این باره خاطرات فراوانی است که تنها به دو نمونه از آنها اشاره میکنم. یکی از دختران حضرت امام میگوید: «آقا در رفتار با همسایگان مراقب استراحت و آرامش آن ها بودند و بچههای آن ها در آمدن به منزل ما آزاد بودند و بسیار مورد محبت ایشان قرار میگرفتند که باعث شود آن ها بیشتر به منزل ما بیایند تا ما به منزل آن ها کمتر برویم». در خاطره دیگری گفته شده: «ما هر قدر در منزل، بازی یا شلوغ میکردیم، آقا هیچ ایرادی نمیگرفتند، ولی اگر میفهمیدند که کاری کردهایم که همسایه اذیت شده، به شدت ناراحت میشدند و به ما اعتراض میکردند که چرا این کار را کردید؟» گردشگران آسیاییواروپایی تحتتاثیر سادگی خانه امام قرار میگیرند دکتر «رجائینژاد» درباره نظرات گردشگران خارجی بعد از بازدید از خانه میگوید: «پیاپی در طول سال بیت امام به روی علاقه مندان و دوستداران داخلی و خارجی، گردشگران دیگر کشورها باز است و روزانه بهصورت گروهی و انفرادی از آن جا بازدید میکنند. آنها شفاهی و کتبی نظرات خودشان را ابراز میکنند. بیشترین دیدارکنندگان بیت از عراق، لبنان و پاکستان هستند. در درجه بعد کشورهای اروپایی و دیگر کشورها. بیشتر آنها تحت تاثیر سادگی منزل و زندگی تودهوار حضرت امام و معنویت آن قرار میگیرند». کتاب «خانه دیانت، سرای سیاست» را درباره همین خانه نوشتم از او در زمینه سرفصلهای کتابی که درباره این خانه نوشته است، میپرسم که میگوید: «حوزه مطالعاتی و کاری و پژوهشی من اندیشه امام و تاریخ انقلاب است. برای همین کتابی دارم با عنوان «خانه دیانت، سرای سیاست» که پیرامون همین خانه است و در 220 صفحه سال 1391 منتشر شده و ناشرش هم چاپ و نشر عروج(وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی)است. سرفصلهای اصلی این کتاب هم عبارت اند از: «تاریخچه و موقعیت بیت امام، سیره عملی و نظری امام خمینی در منزل، خاطرات و حوادث بیت از زبان خاندان و یاران امام، بیت امام در آیینه اسناد ساواک و شهربانی، بیت امام پس از پیروزی انقلاب اسلامی». مشغلههای دینیوسیاسی باعث نشد ایشان از خانواده غافل شود این پژوهشگر اندیشه امام درباره سیره نظری و عملی امام خمینی(ره) که یکی از سر فصلهای کتابش هم بوده، میگوید: «ببینید! آن چه که در این چند سال از خوانش و کاوش در آثار حضرت امام و درباره ایشان، من فهم کردهام، توجه و اولویت ایشان به خانواده بوده است. مشغلههای دینی و علمی و سیاسی امام باعث نمیشد که از خانواده غافل باشند یا کمتوجه شوند. در حضر و سفر، توجه ویژهای به همسر و فرزندان داشتند. در سفرها، حتی تبعید، برای آن ها نامه مینوشتند و پیگیر تربیت و درس فرزندان بودند. مرتب خانواده را در جریان کارهای خود قرار میدادند. نمونهاش همان نامه معروف است که هنگام سفر حج به همسرشان مینویسند که «تصدقت شوم، الهی قربانت بروم، در این مدت که مبتلای به جدایی از آن نور چشم عزیز و قوت قلبم گردیدم، متذکر شما هستم و صورت زیبایت در آیینه قلبم منقوش است. عزیزم.... صد حیف که محبوب عزیزم همراهم نیست که این منظره عالی به دل بچسبد.» همچنین سیره حضرت امام این گونه بود که اول خود عامل بود، بعد از خانواده میخواست عمل کنند. یکی از دختران حضرت امام در خاطراتشان آوردهاند: «امام چیزی را از ما نمیخواست، مگر اینکه خودش قبلاً آن را انجام داده بود.» امام خمینی (ره) در مناسبتها و اعیاد اگر از خانواده دور بودند، با نامه تبریک میگفت و به یکی از اعضای خانواده میگفت که از جانب ایشان عیدی پرداخت شود. امام نمونه و الگوی مهرورزی و همسرداری بودند. در خاطرات دختران حضرت امام آمده که اگر روزی خانم غذا تهیه میکرد، هرچقدر هم که بد و بیمزه میشد، کسی حق اعتراض نداشت و امام از آن غذا تعریف میکردند. خانم اگر کاری در خانه انجام میدادند، حتی اگر استکانی را جابهجا میکردند و ما نشسته بودیم، امام با ناراحتی به ما میگفتند: «شما نشستهاید و خانم کار میکنند؟» اگر یک روز میدید که خانم کار میکنند، آن روز، روز وا اسلامای امام بود که چرا خانم کار میکنند. میگفتند: «خانمتان از همه شما بهتر است، هیچ کس مادر شما نمیشود». در جای دیگر میگوید: «امام پیش از ظهرها در منزل برای طلبهها درس داشتند و درس ساعت 11:30 تمام میشد. آقا مقید بودند تا ساعت 10 دقیقه به 12 که میخواستند برای نماز ظهر آماده شوند، به مدت چند دقیقه با ما بازی کنند. ما خودمان وسایلی درست میکردیم و با ایشان بازی میکردیم. یا سر ما را توی دامنشان میگرفتند و دیگری میرفت قایم میشد و این کارها برای ما خیلی عادی بود». یکی دیگر از فرزندان میفرماید: «امام به آزادی بچهها مقید بودند و میگفتند: «اگر بچه شیطنت نکند، مریض است» و تفریح را هم برای بزرگترها لازم میدانستند. وقتی میدیدند من روزهای تعطیل مشغول درس خواندن هستم، میگفتند: «به جایی نمیرسی، چون باید موقع تفریح، تفریح کنی». در حضور من مکرر به پسرم میگفتند: «نه یک ساعت تفریحم را برای درس و نه یک ساعت وقت درسم را برای تفریح گذاشتم»، یعنی هر وقتی را برای چیز خاصی قرار میدادند و به پسر من هم این نصیحت را میکردند که تفریح داشته باش، اگر نداشته باشی، نمیتوانی خودت را برای تحصیل آماده کنی».
پربازدیدترینهای روزنامه ها
سایر اخبار این روزنامه
تکمیل ماموریت یحیی با اولین جام اوسمار
برباد رفتن آرزوهای غربگرایانه گرجیها
ایده اسرائیلی در چارچوب آمریکایی !
صدای «غزه؛ مظلوم مقاوم» از تهران
تبهکاری های «قاضی قلابی»در ترازوی عدالت !
عصر جدیدی از هویت مقاومت
فضای باز کافه ها در دوراهی تصمیم گیری
تازه، تکراری و غیرمنتظره
الگوی کار جهادی و مردم داری
دلار محاسباتی؛ 37 هزار به جای 4200 تومان
ندانم کاری؛ معطلی یک ساله سپتاژ!
«وحدت کلمه» میراث حیاتی امام
اهل قلم، مجذوب سیمای امام (ره)
قیام۱۵خرداد؛نهضتی فراموش نشدنی به وسعت تاریخ
درسی از اشکهای کریس: مثل روز اول انگیزه داشته باش
گنجینه اسرار امام (ره) در قم