روزنامه مردم سالاری
1395/11/24
ثبت رکورد بتن‌ریزی در یکی از مهمترین پروژه‌های ملی
شرکت ساختمان سد و تاسیسات آبیاری (سابیر) در سال 1345 توسط وزارت نیرو تاسیس شده و با پنج دهه فعالیت ده‌ها پروژه بزرگ و بی‌نظیر را به پایان رسانده است.در سال 1383، شرکت سابیر از فهرست شرکت‌های دولتی خارج و اکثریت سهام آن به شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی واگذار شد و هم اکنون با دارا بودن رتبه یک در رسته‌های آب، ساختمان، راه و ترابری و کاوش‌های زیرزمینی با کوله‌باری از تجربه، دانش فنی و نیروهای متخصص علاوه بر ارائه خدمات در صنعت آب کشور، دوره جدید فعالیت خود را به سایر زمینه‌های پیمانکاری کارهای زیربنایی (ساخت DB،EPC و...) توسعه داده است.
از مهمترین زمینه‌های فعالیت شرکت سابیر می‌توان به احداث سدهای بتنی و خاکی، سازه‌های زیرزمینی و خطوط قطار شهری (مترو)، تونل‌های انتقال آب، سیستم‌های آبرسانی و تصفیه خانه، شبکه‌های آبیاری و زهکشی و سدهای انحرافی، مخازن نفتی و خطوط لوله نفت و گاز، راه، راه‌آهن و ابنیه، ساختمان‌های صنعتی و نیروگاه‌های برقابی، عملیات ژئوتکنیک (حفاری، تزریق و دیوار آب بند زیرزمینی) اشاره کرد.
یکی از بزرگترین و مهمترین پروژه‌های عمرانی شرکت سابیر در سطح ملی، احداث پروژه سد و نیروگاه چمشیر است که در اردبیهشت ماه 1391 با استفاده از خط اعتباری چین عملیات اجرایی آن با جدیت آغاز شد. نکته چشمگیر و قابل توجه این پروژه در بخش بتن‌ریزی بدنه اصلی سد به روش بتن- غلتکی است که دی ماه امسال با اجرای بیش‌از 62 هزار متر مکعب، بی‌شک رکورد تازه و قابل ثبتی در سرعت بتن‌ریزی به روش بتن غلتکی در کشور به جا گذاشته و بار دیگر شعار «ما می‌توانیم» را در ایران اسلامی و در «سال اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل» طنین‌انداز کرده است. مهندس سیدعلیرضا سجادی، یکی از مدیران باسابقه و خوشنام صنعتی وعمرانی کشور است که از 5 سال پیش تاکنون مدیریت عامل شرکت سابیر را برعهده دارد. وی از جزئیات این طرح عظیم عمرانی و ملی می‌گوید. همچنین به تشریح پروژه قطار شهری (مترو) در کرج می‌پردازد و به چالش‌هایی اشاره میکند که در این زمینه با شهرداری کرج داشته و باعث زمینگیر شدن این طرح عظیم ملی شده است.
آقای سجادی، مختصری از تاریخچه شرکت سابیر و فعالیت‌های آن در حوزههای مختلف عمران و صنعت کشور بفرمایید
شرکت سابیر که در سال 1345 تاسیس شده، چهار دهه متعلق به وزارت نیرو بوده و سپس در سال 1384 بخش عمده‌ای از سهام آن (51 درصد) به سازمان تامین اجتماعی واگذار شده است. فلسفه وجودی سابیر بومی‌سازی صنعت سدسازی در کشور بوده تا در کنار شرکت‌های آمریکایی، فرانسوی و ایتالیایی دانش سدسازی را وارد ایران کرده و آن را بومی‌سازی کند. در ابتدا فعالیت سابیر بیشتر متمرکز بر روی حوزه آب و آبرسانی بوده اما امروز در تمامی حوزههای پیمانکاری فعالیت داشته و ده‌ها پروژه اتمام یافته در کارنامه‌اش دارد. در حوزه نفت بزرگترین مخازن استراتژیک نفت خام کشور را سابیر اجرا کرده، در حوزه راه و تونل تا امروز نزدیک به 90 کیلومتر تونل حفاری کرده و هم اکنون قریب به 20 پروژه بزرگ ملی را در دست اجرا دارد. این شرکت با گسترش فعالیت‌هایش به خارج از مرزهای ایران نیز پروژه‌هایی را در تاجیکستان، قزاقستان، هندوستان، ارمنستان و ترکیه احداث کرده است.
پروژه سد و نیروگاه چمشیر به عنوان یک طرح عظیم ملی و میهنی، چه ویژگی‌های منحصر به فردی در مقایسه با دیگر پروژه‌های سدسازی کشور دارد؟
سد چمشیر به عنوان بلندترین سد بتنی- غلتکی ایران، بر روی یکی از مهمترین رودخانه‌های جنوب کشور به نام زهره، در جنوب استان محروم کهگیلویه و بویراحمد (25 کیلومتری جنوب شرقی شهر گچساران) در دست ساخت است. رودخانه زهره از کوه‌های شمال غرب استان فارس و شرق کهگیلویه و بویراحمد سرچشمه می‌گیرد قرارداد طرح به صورت پیمان طرح و ساخت، تدوین و واگذار شده و اقدامات اولیه ساخت سد از سال 1385 آغاز شد. در نهایت این طرح در اردیبهشت ماه 91 با تامین اعتبار اسنادی از منابع مالی کشور چین افتتاح و عملیات اجرایی آن آغاز شد. پروژه مذکور در طبقه‌بندی سدهای بسیار بزرگ قرار گرفته و حجم مخزن آن حدود 3/2 میلیارد متر مکعب است و به این ترتیب پس از بهره‌برداری در پایین دست آن سیلابی مشاهده نخواهید کرد. با توجه به این که بخش عمده‌ای از رودخانه‌های کشور عمدتا دارای آورد سیلابی‌اند و بخش زیادی از آب را در یک بازه زمانی کوتاه از دست می‌دهند و لذا در بیشتر فصول سال کم آب هستند. بخش عمده‌ای از آب رودخانه زهره نیز در زمان کوتاهی از دست می‌رود اما این سد با این حجم مخزن از بروز سیلاب‌ها جلوگیری میکند و اراضی پایین دست ایمن خواهند شد.
مهمترین اهداف احداث این پروژه چیست و چه زمانی به بهره‌برداری می‌رسد؟
تولید انرژی به میزان 480 گیگاوات ساعت در سال، ذخیره سیلاب‌ها به منظور توسعه و بهبود کشاورزی استان‌های بوشهر و خوزستان (110 هزار هکتار)، مستهلک کردن سیلاب و جلوگیری از خسارات ناشی از آن در دشت‌های سردشت، زیدون و هندیجان، کنترل شوری آب رودخانه زهره و احیای اراضی پایین‌دست، فراهم کردن امکانات تفریحی و رفاهی در منطقه نفت خیز و خشک گچساران و توسعه پرورش ماهی و صنایع وابسته، مهمترین اهداف این پروژه ملی هستند. اخیرا تنگنای مالی و کمبود نقدینگی در بخش منابع ریالی پروژه و اتمام مبلغ اعتبار اسنادی (LC)، سازماندهی اجرایی عملیات را متاثر کرده که موضوع در مراجع ذی‌ربط در دست پیگیری است. با همت مسوولان و در صورت تامین نقدینگی‌های مورد نیاز پروژه، فرایند آبگیری دریاچه سد انشاءالله در شهریور ماه 1396 محقق شده و اصلی‌ترین هدف طرح، یعنی تولید انرژی برقابی در دی ماه سال 1396 محقق و وارد مدار شبکه سراسری خواهد شد.
ساخت این سد از ابتدا تاکنون چقدر هزینه‌های ارزی و ریالی داشته وتامین مالی آن چگونه انجام شده است؟
سد و نیروگاه چمشیر بعد از سد و نیروگاه رودبار لرستان به عنوان دومین پروژه فاینانس وزارت نیرو از بیمه و خط اعتباری چین با بیش‌از 220 میلیون یورو تامین مالی شده است. (نزدیک به 150 میلیون یورو برای کارهای ساختمانی و 80 میلیون یورو برای کارهای هیدرومکانیکال). قرارداد به صورت EPCF بوده است. در مراحل بعد از مطالعات فاز 1، تغییراتی در بدنه سد و احجام عملیات اجرایی بوجود آمده که نهایتا منجر به افزایش احجام عملیات اجرایی در پروژه مذکور گردید. با بروز تغییرات فوق هزینه‌های آن نیز بالطبع افزایش پیدا کرد. اکنون برای اتمام پروژه مجوزها و مصوبات لازم از سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور اخذ شده و مبالغ دیگری که با تجهیزات بیش‌از 100 میلیون یورو خواهد بود، به صورت الحاقیه به قرارداد اصلی اضافه خواهد شد، انتظار می‌رود که با اقدامات فوق انشاءالله مشکل مالی پروژه حل شود.
پروژه چمشیر تا چه اندازه از توان متخصصان ایرانی استفاده کرده و تا چه اندازه از استانداردها و تکنولوژی روز جهان بهره برده است؟
در این پروژه چینی‌ها فقط بخش تجهیزات را به عهده دارند و صددرصد طرح از آغاز طراحی و اجرا توسط مهندسان و متخصصان سابیر انجام شده است. سد و نیروگاه چمشیر یک پروژه پیچیده و خاص بتن غلتکی است که نظیر آن تنها در دو پروژه مشابه و البته در مقیاس بسیار کوچک‌تر در سدهای ژاوه و کوثر انجام شده است در این پروژه از بهترین تکنولوژی روز دنیا و استانداردهای روز ایران و جهان در بتن‌ریزی استفاده شده است.
احداث این پروژه چقدر در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی بوده است و آیا میتواند الگویی برای پروژه‌های نظیر این باشد؟
آورد سالانه رودخانه زهره بیش‌از 2 میلیارد متر مکعب است. با احداث پروژه دیگری در پایین دست سد چمشیر که آن نیز توسط سابیر در دست اجرا می‌باشد و با حفاری تونلی به طول 7 کیلومتر و انتقال آب به اراضی پایین دست بیش‌از 30 هزار هکتار اراضی مشروب شده و از حالت دیم به کشت آبی تغییر پیدا میکند و بدین ترتیب چندین هزار شغل پایدار ایجاد میشود. هم اکنون در زمان احداث پروژه حدود 2300 نفر به صورت مستقیم و 5 هزار نفر به صورت غیرمستقیم در آن مشغول به کار می‌باشند. اتفاق مهمی که با راه‌اندازی مگا پروژه سد چمشیر روی خواهد داد این است که با جذب هزاران نفر از نیروهای بومی منطقه، به توسعه شهر گچساران و روستاهای اطراف آن بسیار کمک خواهد شد. قطعا اقتصاد منطقه پس از احداث پروژه سد و نیروگاه چمشیر متحول خواهد شد. مانند شهرستان ایذه که با ساخت سد کارون 3 توسط سابیر به کلی متحول شده است.
اعمال تحریم‌های بین‌المللی و پس از آن پسابرجام چه اندازه برروند کار این پروژه تاثیرگذار بوده است؟
قطعا با وجود تحریم مراودات مالی در خارج از کشور به راحتی انجام نمی‌گردد. این موضوع پاشنه آشیل صدور خدمات فنی و مهندسی است. تحریم‌ها به طور کلی باعث شده جامعه پیمانکاران در صدور خدمات فنی و مهندسی که میتواند سالانه میلیاردها دلار درآمد عاید کشور نماید، به شدت پتانسیل خود را از دست بدهد. این در حالی است که دانش فنی و مهندسی ایران در میان کشورهای منطقه بدون رقابت است، وجود تحریم‌ها موجب گردید فضای رقابتی برای پیمانکاران ایرانی در خارج از کشور بسیار سخت و دشوار گردد. ثبت شرکت، خرید تجهیزات، مراودات مالی و... از دیگر مشکلات ما در این زمینه است. عمده تاثیرگذاری تحریم‌ها در این پروژه به انتقال ارز از کشور چین باز می‌گردد که باعث شده منابع مالی با افت بیشتری نسبت به نرخ رسمی‌اش دریافت شود که برای پیمانکاران زیان‌آور است. به هر حال امیدواریم با سیاست‌های دولت تدبیر و امید موانع موجود برداشته شود کما این که بعد از برجام بسیاری از موانع کاهش پیدا کرده است.
پروژه مهم دیگر سابیر احداث متروی کرج است. گویا برای راه‌اندازی این پروژه عظیم چالش‌هایی با برخی نهادها از جمله شهرداری کرج دارید. در مورد آن بیشتر توضیح دهید.
متروی کرج پروژه بسیار بزرگی است که طی آن دچار چالش جدی با کارفرمای طرح شده‌ایم. در قرارداد مترو که یک پیمان دو عاملی است، طرح و اجرای آن را سابیر انجام می‌دهد و با همکاری مشاوران برجسته‌‌ای نظیر سیسترا فرانسه و اشپیکرمن آلمان که از قوی‌ترین مشاوران اروپایی‌اند، توانستیم پس از طراحی پروژه بخش‌های مهمی از آن را اجرا کنیم. بنابراین تمام تعهداتمان را براساس قرارداد انجام داده‌ایم. مشکل اینجاست که کارفرمای محترم یعنی سازمان قطار شهری کرج به بخش عمده‌ای از تعهداتش عمل نکرده است.
مشکل اساسی از کجا ناشی میشود؟
ببینید، پروژه‌های مترو اصولا از دو محل تامین اعتبار میشود، 50 درصد از بودجه عمرانی دولت (طرح تملک دارایی‌های سرمایه‌ای) و 50 درصد توسط شهرداری، مشکل ما در این طرح این است که شهرداری کرج در دوره گذشته به جز منابع مالی که شستا هزینه کرده هیچ وجهی را به رغم تعهداتش نیاورده است.
فکر می‌کنید علت این کار چه بوده است؟
به هر دلیل این کار نشان می دهد که طرح مترو برای شهرداری علی‌رغم اظهارات شفاهی انجام شده در اولویت نبوده است. دوم این که برای انجام این پروژه کارفرما تعهدات دیگری داشته و باید زمین‌هایی را در اختیار پیمانکار قرار می‌داده اما تا الان بیش‌از 70 درصد زمین‌ها را در اختیار سابیر قرار نداده است. مشکل سوم این است که نوع اجرای ایستگاه‌ها به صورت کند و پوش بوده که طی آن کارفرما می‌بایست با تملک مناطقی از شهر آنها را در اختیار پیمانکار قرار می‌داد و قیمتی که سابیر در مناقصه اعلام نموده نیز بر همین مبنا بوده. هم اکنون نوع اجرای پروژه عوض شده و به جای آن که بر روی زمین کار کنیم، مجبور شدیم در زیرزمین حفاری کنیم. این مساله هزینه‌های اجرای کار را افزایش داده که از قصور بزرگ کارفرما بوده است.
به این ترتیب فهرست بلند بالایی از عدم ایفای تعهدات کارفرما در این پروژه در دست دارید.
بله، همینطور است و با قاطعیت می‌گویم که حتی یک مورد وجود ندارد که پیمانکار در انجام تعهداتش قصور کرده باشد با این اوصاف پروژه به زمان‌بندی خود که چهار ساله بود، نرسیده است و اکنون 10 سال می‌گذرد که وضع به همین منوال است. مثلا در سال‌های 94-93 کارفرما از صددرصد تعهدات مالی که به عهده داشته فقط توانسته 4 درصد تامین مالی کند که در نوع خود یک فاجعه است. سوال اینجانب این است که در کدام یک از پروژه‌های قطار شهری در سایر کلانشهرهای کشور چنین رویکردی وجود داشته است؟ در سال‌های 92-91 نیز فقط 12 درصد تامین منابع انجام شده که حتی پاسخگوی حقوق پرسنل هم نبوده است. در مقابل سابیر طی این سال‌ها 15 کیلومتر تونل حفاری کرده و عملیات ساختمانی بسیاری از ایستگاه‌ها را فعال نموده است. ساختمان مرکز فرمان را ساخته و میلیاردها تومان تجهیزات وارد کشور شده، با این همه امروز پروژه روی زمین مانده است.
چه اقدامات قانونی برای حل این معضل انجام داده‌اید؟
به مراجع قانونی مراجعه کرده‌ایم و امیدواریم مشکل به زودی حل شود. به علت عدم همکاری شهرداری کرج صدها نفر از نیروهای ما در این پروژه بیکار شده‌اند. امیدواریم با ارجاع به شورای‌عالی فنی که مرجع داوری این پروژه است و کارفرما در مقابل درخواست چند باره ما از ارجاع به آنجا خودداری میکند، مشکلات پروژه حل شود و افراد به کارشان برگردند و با بهره‌برداری از این طرح ملی مردم شریف کرج از مزایای آن برخوردار شوند.
مختصری از ویژگی‌های این پروژه بگویید.
در پروژه مترو از فاینانسور که یک بانک اتریشی بود استفاده کردیم، اما با آغاز تحریم‌ها از 1385 این بانک از فاینانس پروژه خودداری میکند. در این میان کارفرمای پروژه با علم به این که قصوری متوجه پیمانکار نبوده با شورای‌عالی فنی مکاتبه میکند و پیشنهاد میکند اعتبار پروژه از محل اعتبارات دولتی تامین شود. پیشنهاد بررس و تایید میشود. شایان ذکر است قراردادی که منعقد شده بود ارزی و به قیمت 694 میلیون دلار بود. در قرارداد ارزی عمدتا تعدیل وجود ندارد. البته نیازی هم دیده نمی‌شود، اما وقتی کارفرما از شورای‌عالی فنی درخواست میکند تامین مالی را از عهده پیمانکار بردارند و بر عهده دولت و کارفرما بگذارند، پیمان ریالی میشود. با انجام معادل‌سازی و ارز 900 تومانی در آن زمان، معادل ریالی محاسبه می‌گردد. با توجه به این که پیمان ما تعدیل نداشته، مشکلی که به وجود می‌آید این است که کارفرما می‌بایست طی 4 سال 694 میلیون دلار (سالانه بیش‌از 170 میلیون دلار) به ما پرداخت می‌کرده، اما عملا و ابدا چنین اتفاقی نیفتاده است. بنابراین پس از 4 سال کارفرما تنها به بخش کوچکی از تعهداتش عمل کرده، در حالی که قیمت پیمانکار ثابت بوده و از ارزی به ریالی نیز تبدیل شده و این قصور از جانب کارفرما بوده است. به هر حال کارفرما می‌بایست درخواست تغییر مبانی قیمت را بر مبنای فهارس بهای سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور می‌داده است. توجه داشته باشید که هر قراردادی تابع دو فاکتور مهم است، مدت و مبلغ اگر نتوانید در مدت اجرای پروژه مبالغ آن را تامین کنید، قرارداد تابع شرایط جدیدی خواهد بود و قانون‌گذار مرجع رسیدگی‌کننده به این موضوع را شورای‌عالی فنی دیده است.
چه کار دیگری باید انجام می‌شد تا این پروژه به نتیجه برسد؟
الان به جایی رسیده‌ایم که قیمت اجرای پروژه به کمتر از یک سوم فهارس پایه سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور رسیده و بنابراین پروژه زمینگیر شده است. با تورم‌های بعد از سال 91 و افزایش قیمت دلار، باز هم قیمت قرارداد ثابت ماند و کارفرما اشتباه دیگری مرتکب شد. در نهایت کارفرما در سال 93 مطابق سایر پروژه‌های قطار شهری در کشور، از شورای‌عالی فنی درخواست کرد که قیمت براساس فهارس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی تغییر کند و شورای‌عالی فنی هم آن را قبول کرد. در نتیجه شروطی برای کارفرما گذاشت که کارفرما به جای پذیرفتنش آنها را به پیمانکار منتقل کرده است؛ شروطی مثل تامین منابع مالی که براساس قرارداد به عهده کارفرما است. به همین دلایل این پروژه عظیم ملی زمینگیر شده، قطعا و بدون تردید تاکنون پیمانکار به همه تعهداتش عمل کرده اما کارفرما به بخش عمده‌ای از تعهداتش عمل نکرده است.
سایر اخبار این روزنامه
ثبت رکورد بتن‌ریزی در یکی از مهمترین پروژه‌های ملی
امکان صدور مجوز پرواز هواپیماهای روسی از فضای ایران وجود دارد
زاویه مارین لوپن با یهودیان
صدا‌و‌سیما تریبونی برای حمله به اصلاح‌طلبان شده است
دوئل لفظی روحانی و ترامپ
بگیر و ببند مهاجران در آمریکا
سوئد در چشم مردم ما کشوری خوشنام است
خوزستان خاموش شد!
رایزنی برای صلح جهانی و کاهش تنش در منطقه
