روزنامه ابتکار
1396/06/30
تنش در اقلیم کردستان چه اثری بر اقتصاد ایران خواهد گذاشت؟ حاشیه های اقتصادی یک«همه پرسی»
ژوبین صفاریبعد از سقوط صدام و شکل گیری حکومت محلی اقلیم کردستان عراق روابط اقتصادی و تجاری ایران و بخش های مختلف دولت اقلیم از تعامل سنتی گذشته بصورت رسمی با بخش های مختلف دولتی و خصوصی شکل جدید بخود گرفت . اتاق بازرگانی اربیل با مراکز تجاری و بازرگانی همتا همکاری‌های تازه ای را شروع کردند . مرزهای زمینی و مشترک در سه مرز تمرچین جاجی عمران، باشماق و پرویز خان در اقلیم کردستان فعال شده و بیش از 70 درصد کالاهای صادراتی ایران از این سه مرز به نقاط دیگر عراق صادر می شد. اما طی ماه‌های گذشته بحث همه‌پرسی برای استقلال کردستان مسئله تازه‌ای را پیش روی مناسبات اقتصادی منطقه گذاشته است. به طور قطع مخالفت‌های همسایگان این اقلیم مانند ایران،ترکیه و عراق بیش از همه اقتصاد اقلیم کردستان را دچار دگرگونی خواهد کرد. با این حال نمی توان اثر این دگرگونی احتمالی و البته تنش های ایجاد شده را بر اقتصاد کشورمان نادیده گرفت.
کارشناسان معتقدند تنش‌های ایجاد شده در منطقه اقلیم کردستان در صورت شدت گرفتن می تواند به یکپارچگی استراتژی اقتصاد منطقه آسیب بزند. از طرف دیگر اما موضوع ترانزیت کالای ایران به عراق و همچنین بازارچه‌های مرزی مشترک با کردستان عراق مسائلی است که این تنش‌ها در آن اثرگذار است. با این حال ابولفضل بهره‌دار عضو کنفدارسیون حمل و نقل کشور معتقد است به لحاظ ترانزیتی مشکلی برای ایران وجود نخواهد داشت. او به «ابتکار» می‌گوید: «این تنش‌ها تاثیر خاصی در مسیر ترانیزیتی ایران نخواهد داشت چرا که مسیرهای ایران متنوع است. ما مجموعه کریدورهای فعالی داریم که مشکل خاصی برای ترانزیت کالا نداریم. به لحاظ سیاست‌گذاری نیز نقش موثری برای اقتصاد ایران نخواهد داشت. بهره دار می‌افزاید: البته هر سیاستی تاوان های خاص خود را دارد بنابراین این تنش‌ها در حیطه اقتصاد بخشی منطقه آسیب‌هایی را به همراه خواهد داشت اما در اقتصاد کلان ما اثرگذاری خاصی نخواهد داشت.»
یکپارچگی استراتژیک زیر تیغ همه‌پرسی
برگزاری همه‌پرسی جدایی اقلیم کردستان عراق در حالی به‌عنوان داغ‌ترین خبر سیاسی منطقه برجسته شده که این واقعه از منظر اقتصادی نیز می‌تواند پیامدهای قابل توجهی داشته باشد. اما این اثرگذاری دارای جنبه های متفاوتی است. کمیل طیبی استاد دانشگاه و کارشناس اقتصاد بین الملل در این خصوص به «ابتکار» می‌گوید: هر منطقه ای مانند غرب یا شرق آسیا زمانی لاجرم به این نتیجه خواهند رسید که برای رشد اقتصادی بالاتر و سرمایه گذاری خارجی بیشتر بازارهای یکپارچه تری هم داشته داشته باشند. زمانی که تنش‌های سیاسی در این مناطق کمتر باشد تشکیل بازار وسیع منطقه‌ای آسان‌تر خواهد شد. چناچه در شرق آسیا این مسئله در حال تجربه است.
وی می افزاید: زمانی که این یکپارچگی تثبیت شود، درصورت بروز هرگونه مسئله سیاسی به دلیل گره خوردن منافع اقتصادی با آن راحت‌تر حل میشود. بنابراین مسئله استقلال کردستان
می تواند فی نفسه تنش‌زا باشد چون یک طرف آن کشور یکپارچه‌ای مانند عراق قرار دارد که این تکه پاره شدن می‌تواند استراتژی اقتصادی منطقه را تحت تاثیر خود قرار دهد و روند رشد را عقب اندازد.
ریسک سرمایه‌گذاری بالا زیر سایه تنش
طیبی در ادامه اظهار می‌کند: کشورهای تاثیرگذاری مانند ایران خواهان یک اقتصاد منطقه‌گرا هستند چرا که می توانند راحت‌تر بازار هدف خود را انتخاب کرده و تقاضا را تحریک کنند. ایران در یک شکل منطقه ای یکپارچه امکان بازیگری در اقتصاد در
حوزه های مختلفی مانند تجارت و خدمات و ایجاد توافق‌های اقتصادی بیشتری دارد. به وجود آمدن کشور مستقل کردستان با توجه به مزیت های نسبی کمتری که دارد سال های سال طول خواهد کشید تا در مناسبات اقتصادی منطقه حضور پیدا کند.
وی می افزاید: از جنبه دیگری می‌توان در نظر گرفت که با این اتفاق پتانسیل‌های سرمایه گذاری در این کشور بیشتر خواهد شد که البته کشورهای دیگر در این زمینه می توانند نقش آفرینی بیشتری نسبت به ایران داشته باشند.
این استاد اقتصاد بین الملل تصریح می کند: در واقع کشورهای دیگر نیز به دلایل مختلف از جمله درگیر شدن منافع اقتصادی با استقلال کردستان مخالف هستند. این اتفاق می تواند موانعی را برای اقتصاد منطقه ایجاد کند. از طرفی باید در نظر گرفت که این کشمکش‌ها به لحاظ روانی نیز می تواند برای سرمایه گذاری در کشور اثرگذار باشد. تنش می تواند ریسک و مخاطره سرمایه‌گذار را در کشورها و البته ایران بالا ببرد.
اثرگذاری همه پرسی بر طلای سیاه
طیبی همچنین به نقش تنش کردستان در مناسبات نفتی اشاره می کند و می گوید: به لحاظ سیاست های نفتی نیز در صورت استقلال کردستان مناسبات نفتی نیز می تواند تحت تاثیر قرار گیرد. در حال حاضر با یک کشور یکپارچه به نام عراق مواجهیم اما معلوم نیست کردستان عراق در صورت استقلال چه رویکردی خواهد داشت. هرچند پیوستن آن به اوپک هم در اما و اگر قرار خواهد گرفت.با توجه به اینکه ممکن است در این شرایط مسیر انحرافی در سرمایه‌گذاری نفتی این منطقه رخ دهد و
طرف های واسطه‌گر نقش مهمتری در سیاست‌های نفتی کردستان عراق ایفا کنند.
حذف اقلیم از مسیر صادرات به عراق
بررسی آمارهای منتشرشده از گمرک جمهوری اسلامی ایران و سازمان تجارت جهانی نشان می‌دهد که ارزش صادرات غیرنفتی ایران به عراق در سال95 بالغ بر 6میلیارد و 132میلیون دلار بوده و ترکیه نیز در سال2016 بالغ بر 7میلیارد و 640میلیون دلار کالا به عراق صادر کرده که به‌دلیل هم‌مرز بودن این دو کشور با منطقه کردستان، بخش قابل توجهی از صادرات آنها از مسیر اقلیم به عراق وارد شده است.
گزارش وزارت امور خارجه ایران از وضعیت مبادلات تجاری ترکیه و اقلیم کردستان حاکی از این است که در سال2013، پیش از اینکه مشکلات فروش نفت عراق و تنش آفرینی داعش باعث افت واردات عراق شود، از مجموع 12میلیارد دلار مبادلات تجاری عراق و ترکیه، حدود 8میلیارد دلار آن به مبادلات اقلیم کردستان و ترکیه اختصاص داشته است. در سال‌های بعد نیز گرچه بنا بر آمار وزارت تجارت و صنعت اقلیم کردستان، با اقدام دولت مرکزی عراق در وضع مالیات بر کالاهای وارداتی از کردستان، واردات اقلیم از ترکیه به میزان یک چهارم کاهش یافته اما باز هم واردات کردستان از ترکیه در سال2016 حدود 4.2میلیارد دلار و در سال2016 بالغ بر 3.3میلیارد دلار بوده است.
اما گزارش ها حاکی از آن است که قبل از آغاز بحران اقتصادی در سال 2014، صادرات کالاهای ایرانی به کردستان عراق به 8 میلیارد دلار در سال می رسید. اما این رقم هم اکنون به حدود 4 میلیارد دلار کاهش یافته است. صادرات اقلیم کردستان به ایران چندان بالا نیست.
کارشناسان معتقدند در این شرایط و با افزایش تنش حجم صادرات ایران به عراق از مسیر اقلیم کردستان کاهش قابل ملاحظه‌ای داشته و به حدود 25درصد می‌رسد. با وجود این، اگر این همه‌پرسی انجام شود و تاثیرات منفی به‌دنبال آن بیاید در مسائل اقتصادی ایران با اقلیم تاثیر بسیار بیشتری خواهد گذاشت و چه‌بسا در صورت بسته‌شدن مرزها، تجارت با اقلیم به صفر برسد و صادرات کاملا به سمت مرزهای عربی با کشور عراق سوق پیدا کند.
سایر اخبار این روزنامه
«ابتکار» از چالش‌های مدیریت شهری تهران گزارش می دهد
حل معضلات پایتخت؛ واقعیت یا آرزو؟
سهم کتاب‌سازی در نشر ایران چقدر است؟
سری‌‌‌دوزی در بازار نشر
فعالان سیاسی درگفت‌وگو با « ابتکار» بررسی کردند
سیاست و اتاق‌های شیشه‌ای
رضا دهکی
به عمل کار برآید، به «سخنرانی» نیست!
«ابتکار» از سوژه ای تکراری گزارش می‌دهد که تکراری نمی شود
پیک‌نیک در میدان اعدام
تنش در اقلیم کردستان چه اثری بر اقتصاد ایران خواهد گذاشت؟
حاشیه های اقتصادی یک«همه پرسی»
روحانی در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل متحد به اظهارات ترامپ واکنش نشان داد
تصویب آیین نامه بازپرداخت بخشی
از بدهی‌های دولت به تامین اجتماعی
روحانی در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل متحد به اظهارات ترامپ واکنش نشان داد
